Ja tego nie pamiętam, tylko sąsiad opowiadał, że gdzieś jakaś Żydówka uciekała i Niemcy chcieli ją zastrzelić, ale udało jej się jakoś tam do niego na podwórze uciec i on schował tą Żydówkę w ubikacji. Niemcy nie wiedzieli gdzie ona poszła i dzięki temu ocalała. Także ludzie pomagali raczej.
Fragmenty Relacji ze słowem kluczowym "Bełżyce"
Zaczęły padać tutaj bomby. Byliśmy w piwnicach. Później zaczęło się mówić o tym, że Niemcy chcą nas zabić i myśmy postanowili: jedziemy do Bełżyc. Zdaje się, że pojechaliśmy tam w 1940 roku, ale tego nie pamiętam dobrze. Pojechaliśmy całą rodziną: ojciec, matka, mój brat i ja. Tam była cała rodzina matki, a rodzina mojego ojca została tutaj. I oni zginęli wszyscy. Oni [rodzina matki] mieli duże mieszkanie i myśmy tam zamieszkali. Wszystko było w porządku. Bawiliśmy się z kuzynami, matka...
W 1988 roku postanowiłem, że moi synowie powinni wiedzieć, co tu się działo. Nigdy w domu nie mówiliśmy o tym, nie chciałem mówić o tym. Oni wówczas obydwaj studiowali w Kalifornii, przywiozłem ich do Warszawy z Kalifornii. I ja z nimi poszedłem we wszystkie miejsca, do Oświęcimia, na Majdanek, wszędzie poszliśmy. I wówczas, po koniec, mówię: "Dobrze, jedziemy teraz szukać grobu mojego ojca, gdzie ja go pochowałem". Pojechaliśmy do Bełżyc, kręcimy się, nic. To powiedzieli: "Dlaczego się nie pytasz?" Za...
W zeszłym roku (2004) zaprosili mnie do szkoły do Bełżyc uczniowie ostatniej klasy, przed maturą. Napisali mi e-mail i prosili, żebym powiedział, co się działo, jak się działo i tak dalej. Odpisałem im, że e-mailem tego nie zrobię, ale jestem gotowy przyjechać i porozmawiać z nimi. Przyjęli, przyjechałem. Było tam dużo młodzieży, bo wzięli z dwóch szkół i było kierownictwo szkoły i ja stałem, po polsku mówiłem. Były pytania, bardzo dobre pytania. Odpowiedziałem trochę politycznie, nie całą prawdę, bo nie...
Posługiwałem się tym językiem przed wojną. Dzisiaj - więcej słucham niż mówię. Ale jak ktoś do mnie mówi po żydowsku - rozumiem. Ja nie będę mówił z nim po żydowsku. Mam kuzyna, który przyjechał z Sao Paulo. Ja go nie widziałem jakieś 20 kilka lat. On z Lublina jest. On opuścił z rodziną Lublin w 1939 roku. Ja mam problemy. On mówi po portugalsku, ja nie znam portugalskiego, angielski trochę mówi - nie za dużo, polski trochę pamięta, ale nie...
Pamiętam, że często przychodził do nas dziadek tej Ryfki, Szmul Fersztman. Okna były zawsze zasłonięte w nocy kocami, żeby nie było widać światła, bo Niemcy naloty robili, każdy bał się, trza było zasłaniać. To miał umówiony z ojcem znak, że trzy razy zastukał i ojciec otwierał mu i wchodził. Przychodził odwiedzać to dziecko, pytać się jak jest, co jest. Czasami, bo ciężko było, przyniósł cukru, bo rodzice nie mieli. Rodzice jej widocznie bali narażać się, czy tak ustalone było. Nikogo...
Ludzie domyślali się, że to jest dziecko pochodzenia żydowskiego, bo mama rodziła brata w szpitalu, więc była przy tym taka pani akuszer, Bartyrowa, bardzo porządna kobieta. Wiedziała, że mama urodziła jedno dziecko, ale nikt nie szedł na skargę do Niemców. Nie donosił. Jakoś tak udało się rodzicom przetrzymać. Ja uważam, że po prostu nie chcieli ludzie nic mówić, bo co to dziecko było winne? Żeby go wydać, żeby Niemcy zastrzelili? To wtenczas i nasza rodzina by zginęła. Nie słyszałam tego...
To mieszkanie należało do dziadka tej dziewczynki. Jak oni wyjechali za granicę, do Izraela, z wdzięczności ojcu przysyłali, dopóki ten dziadek żył, paczki, ładne rzeczy a później sporządzili akt notarialny dla rodziców na to mieszkanie. W dowód wdzięczności, bo im to po prostu już nie było potrzebne. I zaczym to wszystko oni sporządzili, to był już 1949 rok, w tym czasie, zaraz po otrzymaniu tego aktu ojciec umarł. To był domek taki parterowy, drewniany. Nie wiem czy to ich całość...
Jak wojna się skończyła poszliśmy do szkoły. Ja z bratem Bogdanem chodziliśmy do jednej klasy. Do pierwszej nas ojciec zapisał, bo to już opóźniony był rocznik mimo, że brat starszy był. To razem śmy chodzili. Gorzej było z siostrą Zofią, bo siostra nie chciała, bo już za duża była żeby na przykład do pierwszej czy do którejś tam klasy poszła od samego początku. I ona była w domu, ale później ojciec dał ją do nauki na krawcową. A Piotr, starszy...
Bywałam często. Miałam stryjenkę taką spod Bełżec, Jaroszyńskich, z Podola ona pochodziła. Jej rodzice mieli młyn na Podolu. Jak jechała to często szliśmy z nią coś tam kupić w tych Bełżycach, bo tu sklepu nie było u nas w Radawczyku. Jechało się i tam często widziałam na tym rynku, pełno ich tam było, chodzili, handlowali, targować się lubieli. Rozmaite porozstawiane stoły mieli, a to z jabłkami a to z tym, cokolwiek mogli to sprzedawali. Oni byli pracowici. Małe takie wszystko,...
Rodzina mamy była bardzo bogata. W Bełżycach mieli duży sklep bławatny. Ona miała trzech czy czterech braci, którzy mieszkali w Siedlcach i jeszcze w dwóch miejscach, i trzy czy cztery siostry. Wszystkie siostry u nas rodziły, przyjeżdżały z Bełżyc do naszego mieszkania. Wówczas nie chodziło się do szpitala. I tam także był wujek mojej matki z trzema dziećmi. Rodzina ze strony matki nie była tak bardzo religijna. Dziadek z Bełżyc umarł w Berlinie. Pojechał z moim ojcem w 1926 roku,...
Żydy to nie pokazywały, że ony są takie bogate, ale oni miały swój majątek. Dużo miały majątku. Później za Niemca to jak im nadawali taki nakaz, żeby złoto ściągać, no to jak nazbierały tego złota, jakiś czas miały folgę, że nie przyjeżdżały te Niemce. A znowu za jakiś czas, jak ich wydoili już całkiem z tych pieniędzy, no to zabierali ich, do Poniatowej poszły, tam duży łobóz był w Poniatowie. Tu było dużo w Bełżycach wybite Żydów. Jak dom kultury...
Ojciec był naczelnikiem Straży Pożarnej w Bełżycach. Był tam przez 30 lat tym szefem. Z olbrzymią plejadą odznaczeń strażackich. [To była] Ochotnicza Straż Pożarna, ale o dużych tradycjach, bo kiedy były zawody kwalifikujące Ochotniczą Straż na europejskie spotkanie, to byli w czołówce w kraju. A później nieszczęśliwie w czasie okupacji zachorował i tak to się wszystko ciągnęło aż do śmierci. Zmarł w [19]75 roku.
Jest to w zasadzie czworokąt z placem po środku. Dookoła budynki jednopiętrowe najczęściej, w których było mydło i powidło. Tam były piekarnie, tam się chodziło po pieczywo. Tu znowu można było kupić, powiedzmy, cukier, sól, jakieś tam owoce egzotyczne, które od czasu do czasu się pokazywały. Pomarańcz, cytryna na święta bywały. Można było dostać książkę, można było dostać gazetę, można było do fryzjera... Restauracje były dwie. Jeden pan nazywał się Stochmalski, drugi Mądrala czy Mędrala. [Obie były] przy Rynku, jedna...
Szkoła podstawowa była w Bełżycach. Ja zacząłem w budynku obok kościoła, a później wybudowano dużą szkołę na ulicy Lubelskiej, na końcu. Siedmio[klasowa]. Wychowawczynią [była] pani Szturkówna. Bardzo miła pani. Mieszkała koło tejże szkoły, na ulicy Lubelskiej. [Uczyła] wszystkiego w zasadzie. A więcej nie pamiętam. [W szkole] nie było innych [narodowości]. Polacy byli. Między innymi kolega Żyśko, Wójtowicz, Gutowski.
Było dużo Żydów. [Mieszkali] generalnie w Rynku i jego otoczeniu. Tam było [dużo] takich różnych drewnianych klitek, większych i mniejszych, często piętrowych. I handlem się głównie zajmowali, tym, który był zorganizowany. To domena żydowska, jeśli chodzi o handel. A tak poza tym ci Żydzi mieszkali tu i ówdzie, ale w rozproszeniu w niewielkich ilościach. Można było pamiętać człowieka z brodą, w jakimś takim uniformie. A niejednokrotnie niczym się nie wyróżniali od innych ludzi. Ubiorem, ale bardzo często byli związani z...
Pamiętam [z Bełżyc] doktora Wójtowicza, lekarza. Kamińskiego, leka[rza], Kamiński Kazimierz. Wójtowicz Stanisław. Adwokatów... Ćwiekliński Paweł. Zacna postać, która wpisała się złotą zgłoską ucząc nas w okresie okupacji. Była taka szkółka u niego. On tym zarabiał na życie, między innymi. [Uczył] wszystkiego: łaciny, polskiego, historii, geografii. W ten sposób przygotowywał młodzież do łatwiejszego przejścia do gimnazjum, później, po okupacji. Podobnie mój wujek, Paweł Wiśliński. Był prawnikiem. W czasie okupacji pracował gdzieś w magazynie. Nas douczał: mnie, siostrę, brata stryjecznego, wujecznego. Później...
Powiązane artykuły
Ostatnio opublikowane relacje
Alina Depta - relacja świadka historii
- 29 czerwca 2023
Dariusz Jędruszczak - relacja świadka historii
- 29 czerwca 2023
Teresa Taczanowska - relacja świadka historii
- 31 marca 2023
Teresa Taczanowska - relacja świadka historii
- 21 lutego 2023
Ewa Ordyk-Czyżewska - relacja świadka historii
- 20 lutego 2023
Mieczysław Tarko - relacja świadka historii
- 9 sierpnia 2022
Małgorzata Borówko - relacja świadka historii
- 25 maja 2022
Jerzy Słomiński - relacja świadka historii
- 17 maja 2022
Jerzy Filip - relacja świadka historii
- 30 marca 2022
Leokadia Dąbczak - relacja świadka historii
- 25 marca 2022