Synagoga w Lubartowie i dzieci w chederze - Maria Rzeźnicka - fragment relacji świadka historii z 5 września 2016

Pośrodku ulicy Lubelskiej była bożnica. Nie wiem co tam w tej chwili jest? Ileś lat temu byłam w Lubartowie, ale nie pamiętam co tam było, chociaż chodziłam i zwiedzałam stare kąty.

W środku tej bożnicy nie byłam, a z zewnątrz to był taki budynek, że tak powiem prostopadłościan, chyba tak wysokości około dwóch pięter. Wiem, że miał jakiś płaski dach, to zapamiętałam, no i to nie przypominało baszty, ale to był taki graniastosłup z jasnego chyba kamienia i nie wiem więcej, nie umiem powiedzieć. I tam się mieścił tak zwany cheder. Czyli szkoła do której chodzili Żydzi w sobotę. Ponieważ w sobotę nie chodzili do szkoły ogólnej, naszej. Pamiętam nawet, taką dykteryjkę powiem, jak nauczycielka pyta któregoś z tych uczniów żydowskich w poniedziałek: „Dlaczego się nie przygotowałeś z lekcji?”, „A, bo proszę pani, był szabas, to nie mogę się uczyć”.

„No ale przecież była jeszcze i niedziela, to się nie mogłeś nauczyć?”, „No ale to wasze święto”. No więc ta nauczycielka się roześmiała, mówi: „Ale w nasze święto to można się uczyć. Mogłeś się nauczyć”.