Bund – Socjalistyczny Powszechny Żydowski Związek Robotniczy Bund w Lublinie w dwudziestoleciu międzywojennym

Geneza i struktura partii BundBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Socjalistyczny Powszechny Żydowski Związek Robotniczy Bund powstał w 1897 r. w Wilnie i swoim zasięgiem objął tereny podległe pod zabór rosyjski. Wokół tego ugrupowania skupiała się ludność żydowska o poglądach lewicowych, socjalistycznych ale nie komunistycznych. W 1920 r. doszło do połączenia dwóch żydowskich ugrupowań socjalistycznych Bundu i Żydowskiej Partii Socjalno-Demokratycznej (ŻPSD), która do tego czasu działała na terenie objętym byłym zaborem austriackim. Bund jako ugrupowanie lewicowe należał do Międzynarodowego Biura Partii Socjalistycznych w Paryżu. W Lublinie pierwsza struktura organizacyjna partii została powołana do życia w 1916 r., lecz już w 1918 r. doszło do rozłamu w ugrupowaniu, w wyniku którego wyłoniła się frakcja pod nazwą Kom-Bund, która funkcjonowała samodzielnie zaledwie przez parę miesięcy, a w 1919 r. połączyła się z Komunistyczną Partią Polski (KPP). Bund starał się stworzyć bazę dla kształcenia dzieci i młodzieży w duchu socjalistycznym, czego wyrazem było powołanie do życia w 1922 r. organizacji młodzieżowej pod nazwą Cukuntf, zaś w 1927 r. utworzono organizację grupującą dziewczęta Jaw i dzieci Skif. Bund wywierał również znaczny wpływ na żydowskie związki zawodowe.

W strukturze partii można było wyodrębnić dwa szczeble: centralny i lokalny. Do pierwszego zaliczyć można było: Zjazd Partyjny, Radę Partyjną oraz Centralny Komitet., zaś do drugiego Komitet Okręgowy i Komitet Miejski. Każda z lokalnych organizacji – córek partii (Cukunft, Skif, Jaw) miała własny komitet, który był bezpośrednio podporządkowany Komitetowi Miejskiemu Bundu. Siedziba lubelskiej struktury Bundu znajdowała się w lokalu przy ulicy Lubartowskiej 24.

Bund w Lublinie posiadał trzy organy prasowe: Noje Folkscajtung (dziennik), Lubliner Sztyme (tygodnik) i Jugund Wekker (dwutygodnik).

Założenia ideoweBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Bund, będąc partią socjalistyczną, na pierwszym miejscu stawiał obalenie kapitalizmu i walkę z burżuazją, czego potwierdzeniem może być fragment tajnego pisma wystosowanego przez Wojewodę Lubelskiego do Starostów Powiatowych w województwie:

[...] zajęła ona stanowisko, które świadczy, że cała działalność jej w swoich skutkach jest skierowana przeciw obecnemu ustrojowi społecznemu Państwa Polskiego¹.

W przekonaniu Bundu burżuazja była ucieleśnieniem klasy uciskającej najniższą grupę społeczną czyli robotników. W zamian oferował stworzenie ustroju społecznego opartego na socjalizmie. Środkiem do celu w walce z kapitalizmem miało być sformowanie wspólnego frontu ugrupowań socjalistycznych wywodzących się z różnych grup narodowościowych. Jednocześnie Bund występował przeciwko ruchowi komunistycznemu:

[...] Bund przeciwstawiając się taktycznie w bardzo ostrej formie komunizmowi stanowi hamujący czynnik w zwiększaniu się wpływów komunistycznych wśród proletariatu żydowskiego².

Bund, będąc partią żydowską przeciwstawiał się asymilacji ze społeczeństwem polskim, jak również emigracji ludności żydowskiej do Palestyny. Nie wykluczał jednak współpracy na płaszczyźnie ideowej z polskimi socjalistami. Od Państwa Polskiego domagał się przyznania mniejszości żydowskiej szerokiej autonomii. Celem do urzeczywistnienia swoich idei była szeroko zakrojona agitacja wśród proletariatu żydowskiego. Bund był też partią antyreligijną, dążącą do laicyzacji żydowskiego życia społecznego. Występował przeciwko Żydowskiej Gminie Wyznaniowej, która była zdominowana przez ortodoksów i syjonistów. Celem Bundu było wprowadzenie socjalizmu w Polsce, a nie jego eksport do Palestyny, co uzasadniał w następujący sposób działacz bundowski Wiktor Alter:

[...] stworzenie państwa w Palestynie jest niemożliwe i należy bronić sprawy bytu robotników żydowskich w Polsce, a nie w Palestynie³.

W sposób zdecydowany występował również przeciwko faszyzmowi w różnych jego odcieniach i wszelkim próbom ograniczenia praw robotniczych.

Baza społeczna i czołowi działacze BunduBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Bund był ugrupowaniem politycznym, które działało na obszarze całej II Rzeczypospolitej Polskiej i wywierało ogromny wpływ na społeczeństwo żydowskie. Bazą społeczną dla Bundu był proletariat, ale nie można pominąć wpływu jaki wywarły na formowanie Bundu inne grupy społeczne. Starosta Lubelski scharakteryzował partię:

[...] Bund jest najsilniejszą liczebnie organizacją polityczną robotników żydowskich w Lublinie, a prócz tego posiada dominujące wpływy w związkach zawodowych⁴.

Ważnymi działaczami Bundu na szczeblu centralnym byli: Hersz Wolf Erlich, Wiktor Alter, Izrael Lichtenstein oraz Maurycy Orzech. Wielokrotnie byli oni zapraszani z wykładami do Lublina przez lokalnych działaczy.

Według danych fragmentarycznych pochodzących z różnych okresów można ustalić, iż do lubelskiego oddziału Bundu i organizacji – córek (Cukunft, Skif i Jaw) należało ponad 1000 osób. W samym Lublinie do najaktywniejszych działaczy ugrupowania należeli:

• Leiba Lerer (ślusarz),
• Bajla Nisenbaum (urzędniczka),
• Hilel Dubiński (urzędnik),
• Aron Nisenbaum (urzędnik),
• Mojżesz Wajsman (krawiec),
• Szyja Arbes (urzędnik),
• Ichok Hercman (krawiec),
• Srul Szwom (krawiec),
• Jankiel Bronsztajn (krawiec),
• Abram Krusman (nauczyciel),
• Szloma Herszenhorn (lekarz),
• Chaim Nisenbaum (krawiec),
• Derek Krempel (właściciel pracowni trykotarskiej),
• Nuchym Lefler (krawiec), 
• Jakub Nisenbaum (dziennikarz).

Przynależeli oni do różnych grup społecznych, od proletariatu do inteligencji.

Działalność BunduBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Działalność Bundu wyrażała się w organizowaniu akademii, wieców, zebrań, spotkań, prelekcji, które przybierały kształt akcji agitacyjnych na rzecz partii. Niejednokrotnie nabierały charakteru wystąpień antyrządowych lub były wymierzone w inne ugrupowania żydowskie. Poruszano na nich kwestie związane z ciężką sytuacją gospodarczą, wzrastającym bezrobociem, a co za tym idzie ubożeniem społeczeństwa żydowskiego. Szczególnej krytyce poddawano ortodoksów, syjonistów i folkistów. Naturalnym wrogiem dla Bundu w walce o wpływy wśród robotników żydowskich byli komuniści, których z ogromną determinacją socjaliści żydowscy krytykowali o czym może świadczyć fragment wygłoszonego referatu w dniu 5 kwietnia 1929 r. na wiecu zorganizowanym przez Bajlę Nisenbaum:

[...] Komuniści zwalczają wszystkich kto nie należy do ich partii. Faszystami nazywają wszystkich począwszy od endeków, a kończąc na Bundzie. Mało tego nawet swoich opozycjonistów, zwolenników Trockiego również nazywają faszystami.

[...] Poza tym komuniści przywłaszczają sobie monopol na przeprowadzenie rewolucji i zbawienie proletariatu, mylą się jednak, gdyż w tym kierunku pracują wszystkie inne partie socjalistyczne tylko w innej formie⁵.

Podkreślano również jedność żydowskiego i polskiego ruchu socjalistycznego, które powinny wspólnie organizować obchody święta pracy w dniu 1 maja i współpracować ze sobą w zakresie walki o lepszy byt proletariatu.

Do takiej zgodnej współpracy między Bundem a Polską Partią Socjalistyczną (PPS) doszło przy organizacji obchodów święta pracy w dniu 1 maja w 1930 r. W tym dniu na rogu ulic Lubartowskiej i Ruskiej zebrało się ok. 300 osób, do których przemawiali Lejba Lerer z Bundu oraz poseł Kotarski z PPS. Podczas wystąpień skrytykowano rządy sanacyjne za ich bierną postawę względem robotników. Poseł Kotarski na koniec swojego przemówienia wzniósł następujące okrzyki: „Niech żyje solidarność robotnicza”, „Niech żyje Bund”, „Niech żyje PPS”, „Precz z faszyzmem”. Dokonano również agitacji na rzecz bundowskiej organizacji młodzieżowej Cukunft, stwierdzając że jest ona „fundamentem socjalizmu”. Przemawiali także przedstawiciele żydowskich związków zawodowych , którzy skrytykowali Komisarza Rządowego w lubelskim Magistracie. Po wygłoszonych mowach manifestacja w liczbie ok. 500 osób przeszła ulicami: Lubartowską i Nową na Plac Łokietka, gdzie doszło do połączenia z pochodem PPS. Na transparentach niesionych przez uczestników wiecu widniały m. in. następujące hasła: „Zaprzestać prześladowań politycznych”, „Autonomii kulturalnej dla mas żydowskich”, „Chleba i pracy”, „Precz z wyścigami uzbrojeń”, „Niech żyje solidarność międzynarodowa klasy robotniczej”, „Precz z dyktaturą”, „Precz z eksploatacją kapitalistyczną”. Tłum wznosił również okrzyki: „Precz z faszyzmem”, „Precz z burżuazją”, „Precz z wojną”, „Precz z dyktaturą”, „Niech żyje rząd robotniczo-chłopski”⁶ oraz śpiewał pieśni socjalistyczne w języku jidisz. Pochód miał spokojny przebieg.

W dobie światowego kryzysu ekonomicznego, który rozpoczął się pod koniec lat 20. i trwał do połowy lat 30., sytuacja proletariatu żydowskiego była bardzo trudna. Żydowscy działacze socjalistyczni apelowali do władz państwowych i samorządowych, aby podjęły działania mające na celu zmniejszenie bezrobocia wśród proletariatu żydowskiego, jednocześnie krytykując ich bierność:

[...] O pomocy materialnej pracującym i bezrobotnym, jak również o polepszeniu sytuacji gospodarczej w kraju, burżuazja nie myśli zupełnie⁷.

Bund nawoływał również, aby wszyscy Żydzi których na to stać wsparli swoich ziomków znajdujących się na skraju ubóstwa.

Udział Bundu w wyborach do organów ustawodawczychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Bund zbojkotował pierwsze wybory po odzyskaniu niepodległości, które odbyły się w 1919 r. W latach 1920-1921 działacze lewicowych ugrupowań żydowskich, w tym Bundu, byli prześladowani przez władze państwowe. Wynikało to z obawy, że owe środowiska sprzyjać będą bolszewikom w toczonej wówczas z nimi wojnie.

Po raz pierwszy wystawił listę wyborczą w 1922 r. Podczas kampanii wyborczej Bund wysuwał następujące postulaty:

• przestrzeganie praw mniejszości narodowych zagwarantowanych konstytucją oraz tzw. Małym Traktatem Wersalskim;
• poprawę warunków socjalnych mas żydowskich;
• ograniczenie bezrobocia;
• rozwój szkolnictwa. Bund w ostrych słowach atakował inne ugrupowania żydowskie, którym zarzucał brak zainteresowania bytem robotników żydowskich.

Mimo wysiłku jaki partia włożyła w kampanię wyborczą nie udało się jej zdobyć w okręgu lubelskim (nr 26: Lublin, Lubartów i Chełm) ani jednego mandatu.

Kolejne wybory, w których Bund wziął udział odbyły się w 1928 r. Partia agitowała na rzecz utworzenia bloku ugrupowań socjalistycznych (do czego ostatecznie nie doszło) i w wyborach wystartowała z samodzielnej listy. Najbardziej aktywnymi działaczami Bundu w tej kampanii w Lublinie byli: Bajla Nisenbaum, Szloma Herszenhorn, Lejba Lerer, Mojżesz Wajsman oraz Icek Hercman. Priorytetem było wprowadzenie do Sejmu Erliha, który startował w wyborach z okręgu lubelskiego. Podobnie jak w wyborach z 1922 r. Bund w okręgu lubelskim okazał się zbyt słaby, aby wprowadzić swojego przedstawiciela do organów ustawodawczych.

Następne wybory, w których wziął udział Bund odbyły się w 1930 r., kiedy widoczne były już skutki światowego kryzysu gospodarczego, co przełożyło się na merytoryczne aspekty kampanii wyborczej. Tym razem na lewej stronie żydowskiej sceny politycznej udało się stworzyć Blok Lewicy Socjalistycznej, do którego oprócz Bundu weszły Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy oraz Poalej Syjon – Prawica. W Lublinie utworzono Komitet Wyborczy, który tworzyli: Bajla Nisenbaum, Lejba Lerer, Szloma Herszenhorn, Hilel Dubiński, Mojżesz Wajsman, Berek Krempel oraz Szyja Arbus. Jego zadaniem było prowadzenie agitacji wśród ludności żydowskiej w 4 wydzielonych dzielnicach: Lubartowska, Czechowa,Kalinowszczyzna oraz Bychawska. W planach było również powołanie do życia bojówki 150 osób, której zadaniem była ochrona wieców oraz rozbijanie zgromadzeń przedwyborczych innych ugrupowań politycznych. Ważnym ośrodkiem agitacyjnym stały się żydowskie związki zawodowe, sympatyzujące z Bundem, których członkowie w dniu 30 września podjęli następującą uchwałę:

[...] 1) Żydowskie związki zawodowe podporządkują się dyrektywom Bundu; 2) utworzą wspólny blok wyborczy, który będzie podlegał komitetowi wyborczemu Bundu; 3) związki zawodowe będą organizować wiece i masówki przedwyborcze; 4) związki zawodowe utworzą fundusz wyborczy, na który złożą się dobrowolne ofiary oraz pieniądze pochodzące z opodatkowania każdego członka związku w wysokości 1 zł⁸.

Blok Lewicy Socjalistycznej starał się zdobyć głosy wśród rzemieślników żydowskich, o które walczyły wszystkie ugrupowania żydowskie. Mimo zjednoczenia na lewej stronie żydowskiej sceny politycznej po raz kolejny nie udało się wprowadzić z okręgu lubelskiego przedstawiciela do niższej izby parlamentu.

W 1935 r. weszła w życie nowa ordynacja wyborcza, która w znaczny sposób ograniczała szanse opozycji antysanacyjnej w wyborach parlamentarnych. Zaplanowane na 1935 r. wybory zostały zbojkotowane przez większość partii politycznych.

Ostatnie wybory parlamentarne przed wybuchem II wojny światowej odbyły się w 1938 r. Były one przeprowadzane w oparciu o ordynację wyborczą wprowadzoną w życie w 1935 r., co spowodowało, iż Centralny Komitet Bundu wydał oświadczenie:

[...] zgodnie ze stanowiskiem całej zorganizowanej klasy robotniczej, nie widzi możliwości uczestniczenia w wyborach sejmowych⁹.

We wszystkich kampaniach wyborczych w dwudziestoleciu międzywojennym Bund znajdował się w opozycji do syjonistów, folkistów, ortodoksów, nazywając ich

[...] zdrajcami ruchu żydowskiego w Polsce¹⁰.

Bund potępił Ortodoksów za przychylność rządom sanacyjnym i poparł Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) w kampaniach wyborczych w 1928 i 1930 r. Niechęć Bundu widoczna była również w stosunku do skrajnej lewicy żydowskiej i polskiej, której przedstawicielami były Komunistyczna Partia Polski (KPP), Polska Partia Socjalistyczna – Lewica (PPS – Lewica) oraz Poalej Syjon – Lewica, które postrzegano jako zagrożenie dla ruchu socjalistycznego. Skrajna lewica postrzegała zaś Bund jako lewe skrzydło faszyzmu.

Udział Bundu w wyborach samorządowych w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pozycja Bundu w wyborach samorządowych w Lublinie była lepsza niż w wyborach do organów ustawodawczych na poziomie ogólnokrajowym. Wynikało to z dużego poparcia dla tego ugrupowania oraz lokalnego charakteru wyborów. Pierwsze wybory w II Rzeczypospolitej do Rady Miasta w Lublinie odbyły się 23 lutego 1919 r. Bund uzyskał w nich 5 mandatów, co było najlepszym wynikiem wśród ugrupowań żydowskich, a trzecim generalnie. Bund został wyprzedzony jedynie przez Narodowy Komitet Wyborczy (16 mandatów) oraz PPS (15 mandatów). Mandaty radnych objęli: Hersz Wolf Erlich, Chaim Tennenbaum, Bajla Szyfler, Bencjan Kestenbaum oraz Hersz Rubin Krymholc. Wyniki wyborów okazały się korzystne dla lewicy, dzięki czemu możliwe było stworzenie w Radzie Miasta bloku lewicy socjalistycznej, w skład której oprócz Bundu weszły Poalej Syjon i PPS, dysponując łącznie 21 mandatami. Wśród postulatów wysuwanych przez koalicję można wyróżnić: 1) poprawa warunków socjalnych robotników; 2) ograniczenie bezrobocia; 3) zorganizowanie robót publicznych dla bezrobotnych; 4) wprowadzenie powszechnej i świeckiej szkoły dla dzieci w przedziale 7–16 lat.

Kolejne wybory samorządowe odbyły się 19 czerwca 1927 r. W prowadzenie kampanii wyborczej Bundu zaangażowały się związane z nim związki zawodowe i organizacje. Rezultatem było zdobycie 8 mandatów, które przypadły: Szyji Arbusowi, Eli Goldblumowi, Szlomie Herszenhornowi, Jakubowi Kelnerowi, Berkowi Krempelowi, Lejbie Lererowi, Herszowi Mandelbaumowi oraz Bajli Nisenbaum. Pierwsze miejsce w wyborach uzyskał PPS (18 mandatów). Rada Miasta została zdominowana przez ugrupowania lewicowe: PPS, Bund i Poalej Syjon-Lewica, a jednym z wiceprzewodniczących został wybrany Szloma Herszenhorn. W takim składzie Rada Miasta została rozwiązana 28 lutego 1929 r. przez Ministra Spraw Wewnętrznych, który powierzył kierowanie magistratem komisarzowi rządowemu. Pretekstem do rozwiązania i wprowadzenia komisarza rządowego była przewaga ugrupowań lewicowych w Radzie Miasta oraz wewnętrzne konflikty w PPS.

Wybory, które miały wyłonić nową Radę Miasta zostały wyznaczone na 16 czerwca 1929 r. Bund podczas kampanii wyborczej skupił się głównie na krytyce rządu oraz burżuazyjnych ugrupowań polskich i żydowskich, podkreślając, iż jedynie socjaliści są w stanie zapewnić lepszy byt robotnikom i rzemieślnikom. Bund uzyskał najlepszy wynik wśród ugrupowań żydowskich, zdobywając 9 mandatów, które zajęli: Bajla Nisenbaum, Szloma Herszenhorn, Berek Krempel, Hersz Mandelbaum, Eli Goldblum, Abram Wolf Zylberberg, Aron Nisenbaum, Hilel Dubiński oraz Bajla Miodownik. W starciu z partiami polskimi Bund zajął trzecie miejsce po endecji i BBWR. Wewnętrzne rozbicie w Radzie Miasta uniemożliwiało wybór przewodniczącego rady, co stało się powodem rozwiązania jej przez Ministra Spraw Wewnętrznych 11 grudnia 1929 r. i powołania komisarza rządowego na przewodniczącego rady, który pełnił swoją funkcję do jesieni 1934 r.

Data nowych wyborów została wyznaczona na 27 maja 1934 r. Odbyły się one w oparciu o nową ordynacje wyborczą, która wprowadzała podział na okręgi wyborcze. Granice okręgów mogły być wyznaczane w dowolny sposób, co mogło prowadzić do rozczłonkowania dzielnicy, w której do tej pory większość miały środowiska antysanacyjne. Nowa ordynacja wyborcza podwyższała również czynne prawo wyborcze z 21 do 24 lat, czego wynikiem było zablokowanie znacznej części lewicowego elektoratu. Lublin został podzielony na 5 okręgów wyborczych, z czego Bund wystawił kandydatów w 4. W nowej ordynacji wyborczej Bundu uzyskał jedynie 4 mandaty i w nowej Radzie Miasta zasiedli: Szloma Herszenhorn, Bajla Kirszenberg, Bajla Nisenbaum, Hersz Mandelbaum. Pierwsze miejsce zajął BBWR (22 mandaty), zaś drugie narodowcy (16 mandatów).

Ostatnie wybory w dwudziestoleciu międzywojennym odbyły się w przededniu wojny, 21 maja 1939 r. Bund zajął w nich trzecie miejsce, zdobywając 8 mandatów. Tyle samo uzyskało Stronnictwo Narodowe, zaś zwycięstwo przypadło prosanacyjnemu Obozowi Zjednoczenia Narodowego. Z ramienia Bundu w Radzie Miasta zasiedli: Szyja Arbes, Aron Bach, Hilel Dubiński, Szloma Herszenhorn, Aron Nisenbaum, Bajla Nisenbaum, Szloma Woreman i Stefan Zajdenman.

Bund był najsilniejszą i najlepiej zorganizowaną żydowską partią w Lublinie, która w sposób aktywny brała udział w wyborach do organów ustawodawczych i samorządowych. Zapleczem politycznym Bundu były liczne związki zawodowe, organizacje młodzieżowe, kulturalno-oświatowe i sportowe. Wyniki uzyskiwane w wyborach samorządowych przekładały się na wpływ Bundu na życie gospodarcze, kulturalne i polityczne miasta.

Bundowskie organizacje młodzieżoweBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W ramach Bundu funkcjonowały trzy organizacje młodzieżowe: Cunkunft, Skif i Jaw. Jako pierwszy powstał Cukunft w 1922 r., zaś Skif i Jaw powołano w 1927 r.

CukunftBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Cukunft był organizacją, w szeregach której w 1930 r. znajdowało się ok. 500 członków. W 1923 r. doszło do wewnętrznego rozłamu, w wyniku którego grupa 30 osób pod przywództwem Abrama Englenderema opuściła organizację, tworząc komunizującą strukturę pod nazwą „Rojter Krajc” (Czerwona Frakcja), która w niedługim czasie uległa wpływom Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK). W 1925 r. za działalność wywrotową i antypaństwową znaczna część działaczy Czerwonej Frakcji została aresztowana.

Siedziba Cukunftu znajdowała się przy ulicy Szerokiej 16. Władzą naczelną organizacji był zarząd lokalny, w skład którego wchodzili: Chaim Nisenbaum, Chaim Miler oraz Jakub Nisenbaum. Zarząd Cukunftu podlegał organizacyjnie bezpośrednio Kultur – Amtowi (Związek Klasowy Związków Zawodowych). W ramach Cukunftu można było wyodrębnić następujące sekcje: Medema, Grossera, Karola Marksa oraz Michalewicza.

Cukunft, będąc przybudówką Bundu wyznawał zbieżne z nim poglądy. Był organizacją występującą przeciw rządom sanacji, komunistom, innym ugrupowaniom nie będącym socjalistycznymi, a także faszyzmowi, zbrojeniom, wojnie, kapitalizmowi i nierówności. Rządy po przewrocie majowym nazywane były

[...] faszystowską dyktaturą w Polsce na czele której stoi Piłsudski¹¹.

W dniu 12 września 1930 r. Cukunft zorganizował akademię, której celem było uczczenie Międzynarodowego Dnia Młodzieży Socjalistycznej, podczas której poddano krytyce faszyzm i militaryzm oraz wskazano ideały, z których młodzież jest zmuszona zrezygnować:

[...] Młodzież [...] musiała porzucić pracę i naukę i iść dla zachcianek burżuazji na krwawą rzeź. [...] młodzież winna skupić swoją siłę do dalszej walki z faszyzmem, że młodzież socjalistyczna musi walczyć na dwa fronty tj. z jednej strony z reakcyjnym obozem faszystowskim, z drugiej zaś z komunistami, którzy rozbijają jedność robotniczą i jej walkę klasową.

SkifBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Skif był organizacją dziecięcą, skupiającą dzieci do lat 14. W jej szeregach znajdowało się ok. 40 osób. Skif nie posiadał własnego organu naczelnego w postaci zarządu, lecz był podporządkowany Cukunftowi, którego działacze organizowali wykłady. W 1931 r. podczas akademii Bajla Nisenbaum

[...] zachęcała starszych, ażeby zapisywali swoje dzieci uczęszczające do szkół powszechnych i średnich do „Skifu”. Krytykowała młodzież nacjonalistyczną, grupującą się w szeregach organizacji syjonistycznych. Młodzież winna być wychowana w duchu socjalistycznym i zaprawiana do wytrwałej walki o rządy robotniczo-chłopskie¹².

JawBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Organizacją kobiecą był Jaw, na której czele stała Bajla Nisenbaum. Należało do niej ok. 60 osób, a siedziba mieściła się przy ulicy Lubartowskiej 24. Działalność Jaw była znikoma.

Związki zawodowe będące pod wpływem BunduBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Bund wykazywał znaczną aktywność w związkach zawodowych. W 1923 r. powołany został do życia Kultur-Amt (Związek Klasowy Związków Zawodowych), który był reprezentacją Bundu w związkach zawodowych. Organem naczelnym Kultur-Amtu był zarząd, w skład którego wchodzili: Lejba Lerer, Mojżesz Wajsman, Aron Nisenbaum, Eli Goldblum i Hilel Dubiński. W strukturze Kultur-Amtu znajdowały się następujące związki zawodowe: Drukarzy i Zecerów, Robotników Przemysłu Odzieżowego, Robotników Przemysłu Trykotarskiego, Robotników Transportowych, Robotników Przemysłu Spożywczego, Robotników Przemysłu Drzewnego, Pracowników Fryzjerskich, Robotników Metalowych, Robotników Elektromonterów, Powszechny Związek Biuralistów i Buchalterów, Robotników Przemysłu Skórzanego i pokrewnych zawodów.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Województwa Lubelskiego, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 164-167, 170, 455, 460, 480-482.

Horoch E., Socjalistyczny Powszechny Żydowski Związek Robotniczy „Bund” w Lublinie w latach 1918–1919 (główne problemy), [w:] Radzik T. [red.], Żydzi w Lublinie, Lublin 1995.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Wróć do odniesienia Archiwum Państwowe w Lublinie (APL), Urząd Województwa Lubelskiego (UWL), Wydział Społeczno-Polityczny (WSP), sygn. 480, k. 5.
2. Wróć do odniesienia Tamże.
3. Wróć do odniesienia E. Horoch, Socjalistyczny Powszechny Żydowski Związek Robotniczy „Bund” w Lublinie w latach 1918–1919 (główne problemy), [w:] Żydzi w Lublinie, T. Radzik [red.], Lublin 1995, s. 225.
4. Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 455, k. 275.
5. Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 480, k. 18.
6. Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 480, k. 34, 35.
7. Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 164, k. 221.
8. Wróć do odniesienia E. Horoch, Socjalistyczny..., s. 220.
9. Wróć do odniesienia Tamże, s. 222.
10. Wróć do odniesienia Tamże, s. 221.
11. Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 480, k. 29.
12. Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 165, k. 71.