W składzie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego znaleźli się ludzie mało znani w społeczeństwie przed wojną czy nawet w swoich środowiskach. Najbardziej rozpoznawalną osobą w skali całego kraju była Wanda Wasilewska. Do bardziej znanych we własnych środowiskach należeli Andrzej Witos, Bolesław Drobner, Emil Sommerstein oraz Wincenty Rzymkowski. Michał Rola-Żymierski i Zygmunt Berling czasowo służyli w Wojsku Polskim w okresie II Rzeczypospolitej.
Ogłoszony w Moskwie Manifest PKWN określał zasady ustrojowe przyszłego państwa polskiego, prezentował program nowych władz i przede wszystkim był dokumentem o charakterze propagandowym, za pomocą którego chciano pozyskać zwolenników nowej władzy. W dokumencie pisano o demokracji, równości i wolności, przemilczano jednocześnie cel, do jakiego zmierzała polityka komunistów, tzn. adaptację na gruncie polskim sowieckich wzorów ustrojowych, społecznych i gospodarczych. Dokument ten uzasadniał rozprawę z polskim państwem podziemnym oraz zapowiadał oczekiwaną reformę rolną. Manifest PKWN, zwany również Manifestem Lipcowym traktowany był przez komunistów jako fundamentalny dokument i szybko stał się jednym z elementów mitu początku Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) był tymczasowym organem władzy wykonawczej sprawującym władzę na terenie województwa lubelskiego, rzeszowskiego, białostockiego, części warszawskiego i kieleckiego. PKWN w Moskwie utworzyli przedstawiciele sił komunistycznych i prokomunistycznych. Pierwszym dokumentem ogłoszonym przez opozycyjny względem Rządu Polskiego w Londynie podmiot władzy był Manifest. Umowa komitetu z ZSRR określiła współczesny kształt polskiej granicy wschodniej. Jego polityka wewnątrzpaństwowa polegała na eliminacji konkurencyjnych ośrodków władzy oraz zapoczątkowała zmiany w strukturze społecznej. 31 grudnia 1944 roku PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Wybrane publikacje książkowe dotyczące najważniejszych wydarzeń w Lublinie i na Lubelszczyźnie w latach 1944–1989.
Lublin powojenny to miejsce fascynujące, pełne sprzeczności. Z jednej strony uchodził za kolebkę władzy komunistycznej, z drugiej zaś okazał się miejscem, z którego promieniowały na całą Polskę inicjatywy opozycyjne.
SIŁA WOLNEGO SŁOWA
Właśnie w Lublinie, który kojarzy się z początkiem państwa komunistycznego w Polsce (słynny manifest z lipca 1944 roku), aparatem represji i cenzury, zaczęto trzydzieści lat później druk wolnego słowa, odkłamującego rzeczywistość totalitarnego państwa. To, co wtedy stało się w Lublinie trudno przecenić. Symboliczna waga tego działania była olbrzymia.
Możemy tylko powtórzyć za Ryszardem Kapuścińskim:
...nie możemy sobie wyobrazić podręcznika historii powszechnej, w którym nie byłoby rozdziału o tym, jak słowo pisane w formie kursujących ulotek, tajnych pisemek, podziemnej prasy i nieregularnych wydawnictw wpływało na wynik toczących się walk społecznych i politycznych [...] To właśnie pisanie – demaskujące i oskarżycielskie, a często zwyczajnie informujące – miało ważny udział w likwidacji gułagów i obozów koncentracyjnych, obalaniu wielu zbrodniczych reżimów. [...] I właśnie dlatego, że słowo pisane mogło zawsze wiele zmienić, było przez wieki postrachem każdej autorytarnej władzy, która zwalczała je wszelkimi sposobami.
Powołanie Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie wynikało z potrzeby odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych i po przesunięciu granicy wschodniej państwa, co między innymi zmieniało geografię szkół wyższych w Polsce. Powstanie UMCS, podobnie jak reaktywacja Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wpisywały się w działania propagandowe komunistów, szukających społecznego poparcia dla władzy. Pierwszym rektorem, a zarazem głównym organizatorem UMCS był Henryk Raabe.
W II połowie XIX wieku na Lubelszczyźnie funkcjonowało pięć cukrowni: w powiecie hrubieszowskim – „Poturzyn”, janowskim – „Zakrzówek”, lubartowskim – „Ludwików”, puławskim – „Opole Lubelskie” i tomaszowskim – cukrownia „Mircze”. Ponieważ ciągle było miejsce i przestrzeń na kolejne plantacje, zatem powstała inicjatywa by uruchomić taki zakład w Lublinie. Zadecydowała tym m.in. bliskość obszarów gdzie już rozwijano uprawy buraków cukrowych – południowa cześć Lubelszczyzny i Zamojskie. Ważnym argumentem była też duża liczba majątków należących do ziemian, gwarantujących właściwe warunki uprawy (58 proc.). Dzięki położeniu cukrowni w pobliżu miasta zakład miał zapewniony rynek zbytu, możliwości współpracy z innymi zakładami – np. metalowymi – i instytucjami finansowymi, a istniejące zaplecze usługowo-handlowe zapewniało pracownikom godziwe warunki życia.
Fragmenty wspomnień związanych z likwidacją sierocińca dla dzieci żydowskich mieszczącego się w Lublinie przy ul. Grodzkiej 11.
W czasie likwidacji getta na Podzamczu dzieci i ich opiekunki z sierocińca zostały wywiezione na teren nieczynnej kopalni piasku i tam zastrzelone przez niemiecką policję w marcu 1942 r.
Termin prawosławie jest używany dla określenia chrześcijaństwa wywodzącego się z Bizancjum. Pochodzi z języka starosłowiańskiego i jest tłumaczeniem greckiego słowa orthodoxia, oznaczającego prawowierność. Było ono używane już od II wieku na określenie prawdziwej wiary – chrześcijańskiej. Nazwa ta rozpowszechniła się, gdy po potępieniu przeciwników kultu ikon w 787 roku na siódmym soborze powszechnym w Nicei, w 843 roku ustanowiono święto Triumfu Ortodoksji (obchodzone w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu).
Ikonostas cerkwi Przemienienia Pańskiego w Lublinie to zabytek, którego powstanie datuje się na okres budowy murowanej cerkwi prawosławnej, czyli na początek XVII wieku. Niektóre ikony znajdujące się w nim datowane są jednak nawet na połowę XVI wieku, jako ikony ocalałe i przeniesione z wystroju poprzedniej, drewnianej cerkwi. Ten wysokiej klasy zabytek zachował się do naszych czasów w bardzo dobrym stanie. Mimo upływu czasu i zmiennej historii miejsca, w którym się znajduje, odrestaurowany ikonostas możemy oglądać w prawie niezmienionej formie.
Kalendarium wydarzeń związanych z wprowadzeniem i przebiegiem stanu wojennego w Lublinie.
Stolarz-związkowiec - PP OKZ. Członek założyciel Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" w Lublinie, Członek i Wiceprzewodniczący Zarządu Regionu NSZZ "Solidarność" do spraw informacji. Internowany: 13 grudnia 1981 -16 grudnia 1982.
Litografia mieściła się przy placu Bernardyńskim z wejściem od ul. Przechodniej od około 1907 roku pod nową firmą Adam Jarzyński. Wcześniej od 1872 roku w tym miejscu działała litografia W. Czempińskiego.
Więzienie na zamku w Lublinie w hitlerowskim systemie eksterminacji narodu polskiego zajmowało jedno z czołowych miejsc. Należało bez wątpienia, obok warszawskiego Pawiaka, krakowskiego Montelupich i fortów poznańskich, do największych i najokrutniejszych kazamat na okupowanych ziemiach naszego kraju. Przez jego cele przeszło kilkadziesiąt tysięcy osób różnej narodowości, wyznania, płci, wieku i zawodu. Znaczna część spośród nich zmarła na skutek tortur i wycieńczenia, wielu zamordowano w masowych egzekucjach lub zgładzono w specjalnie przystosowanym samochodzie ciężarowym – komorze gazowej – a znaczną liczbę zesłano do obozów koncentracyjnych, skąd zwykle nie było powrotu.
Artykuły prasowe, publikacje, audycje radiowe i relacje mówione dotyczące września 1939 roku.
Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” pod dowództwem Franciszka Kleeberga przemierzyła setki kilometrów, walcząc z wermachtem, Armią Czerwoną i ukraińskimi bojówkami. Mimo marszu przez płonący kraj, w obliczu dwóch potężnych agresorów nie straciła morale i pod Kockiem stanęła do ostatniej walki z Niemcami.
W drugiej połowie września 1939 roku generał Franciszek Kleeberg przeprowadził oddziały Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” z Brześcia do Kowla, a następnie wyruszył na pomoc walczącej Warszawie. Stolica upadła, zanim nadeszła odsiecz. Generał Kleeberg podjął decyzję o przebiciu się w Góry Świętokrzyskie. Na drodze jego oddziałów stanęła jednak 13 Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej wermachtu.
Bitwy pod Tomaszowem Lubelskim były jednymi z największych i najcięższych walk kampanii wrześniowej. Trwały od 17 do 27 września. Znaczna część historyków dzieli jednak działania zbrojne na dwa etapy, określane mianem I i II bitwy.
Dwudziestego trzeciego sierpnia 1939 roku w Moskwie między Niemcami a Związkiem Radzieckim został zawarty pakt o nieagresji. To, rzecz jasna, wersja oficjalna. Nieoficjalnie zaś podpisano wówczas dodatkowy tajny protokół mówiący, iż w razie terytorialnego i politycznego przekształcenia państwa polskiego granica stref wpływów między obydwoma powyższymi krajami będzie przebiegała na czterech rzekach: Pisa–Narew–Wisła–San. To z kolei oznaczało, że cała Lubelszczyzna miała znaleźć się pod okupacją sowiecką. Pomimo postanowień paktu Ribbentrop–Mołotow wojska wermachtu już 9 września przekroczyły rzekę San, naruszając tym samym linię demarkacyjną. Prawdopodobnie Adolf Hitler chciał wymusić zmianę warunków układu, stawiając Stalina przed faktami dokonanymi. Świadczy o tym choćby oblężenie Warszawy przez Niemców, pomimo że Praga przypaść miała w udziale ZSRR. Jednocześnie Berlin w licznej korespondencji dyplomatycznej naciskał o jak najszybsze wkroczenie Armii Czerwonej na wschodnie terytorium Rzeczypospolitej.