Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Zemborzyce dzisiaj – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

kręgu żywiołów - woda, czas wolny, rekreacja Zemborzyce dzisiaj Z upływem lat Zemborzyce nabierały charakteru osady podmiejskiej. Powstał gazociąg, łączność telefoniczna, kanalizacja, a nade wszystko wybudowana została piękna nowa szkoła, która z czasem przyjęła imię „Szarych Szeregów”. Dziś Zemborzyce stanowią rekreacyjną dzielnicę Lublina, są jego „zielonymi płucami” i miejscem rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców Lublina, w szczególności: rowerzystów, kajakarzy, wędkarzy, żeglarzy i grzybiarzy.

Czytaj więcej

Powodzie w Zemborzycach – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycki, rzeka Bystrzyca, powodzie w Zemborzycach, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda Powodzie w Zemborzycach Z moich kilkudziesięcioletnich obserwacji wynika, że jeśli zimą najpierw pojawi się śnieg, a później mróz, to na wiosnę nie będzie powodzi, bo woda z topniejącego się śniegu wsiąknie w niezamarzniętą glebę, a jeśli przed śniegiem pojawią się duże mrozy i ziemia zamarznie to wiosną podczas roztopów woda w całości spłynie do zalewu. Zazwyczaj powstaje powódź lub podtopienia, a latem przy wysokich temperaturach i zwiększonej...

Czytaj więcej

Przystanek kolejowy nad Zalewem Zemborzyckim – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycki, przystanek kolejowy nad Zalewem Zemborzyckim, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda Przystanek kolejowy nad Zalewem Zemborzyckim Na otwarcie Zalewu Zemborzyckiego został oddany do użytku nowy przystanek PKP, który znajdował się na wysokości kempingu przy ośrodku Marina, pomiędzy ulicą Lipską a Zagajnikową. Mnóstwo ludzi jeździło nad zalew pociągiem, bo jeszcze nie było komunikacji miejskiej. Połączenie obsługiwała kolejka elektryczna. Do Zemborzyc wykonano trakcję elektryczną i jednostka ta jeździła na trasie Świdnik – Lublin Zalew – Lublin Zemborzyce, choć Zemborzyce stały...

Czytaj więcej

Zanieczyszczenie Zalewu Zemborzyckiego – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycki, rzeka Bystrzyca, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda Zanieczyszczenie Zalewu Zemborzyckiego Dlaczego zalew kwitnie? Woda została napuszczona na łąki o pokładach torfu kilkumetrowej głębokości. Zbiornik został zbudowany w ten sposób, że wykonano tamę oraz wały otaczające (zapory boczne) w miejscach, gdzie nie było naturalnych wzniesień. Oczywiście wycięto drzewa, ale nie pokuszono się, żeby wyciągnąć pozostawione korniaki i korzenie. To wszystko zostało pod wodą i jest widoczne, kiedy częściowo spuszczana jest woda na zimę lub w przypadku prac konserwatorskich....

Czytaj więcej

Próby oczyszczania Zalewu Zemborzyckiego – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycki, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda Próby oczyszczania Zalewu Zembrzyckiego W momencie kiedy napuszczano wodę do zbiornika, zaczęła dość szybko rosnąć trawa a że zbiornik jest niezbyt głęboki, więc pojawiły się kwitnięcia. Ktoś wpadł wtedy na pomysł, żeby zarybić zalew amurem. Okazało się po kilkunastu latach, że faktycznie amury wyżarły całą roślinność z dna. Wówczas pojawił się problem z sinicą, ze względu na brak naturalnej filtracji jaką zapewniają rośliny. Od kilku lat zmieniono politykę i wyłapuje się roślinożerne...

Czytaj więcej

Zalew Zemborzycki przyśpieszył rozwój Zemborzyc – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycki, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda, budowa kanalizacji w Zemborzycach Zalew Zemborzycki przyśpieszył rozwój Zemborzyc Zalew przyśpieszył rozwój Zemborzyc. Kiedy byłem przewodniczącym Rady Miasta w I kadencji 1990-1994, zainicjowałem budowę kanalizacji w kierunku Zalewu Zemborzyckiego i Zemborzyc. Po kilku latach w dość szybkim tempie tereny te zostały skanalizowane, dzięki czemu ścieki z szamb nie były już odprowadzane samodzielnie przez mieszkańców do przydomowych ogródków, co było związane z brakiem wystarczającej liczby samochodów do opróżniania szamb. Jedynie miejskie wodociągi dysponowały...

Czytaj więcej

Budowa Zalewu Zemborzyckiego – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzyckiego, Zalew Zemborzycki, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda Budowa Zalewu Zemborzyckiego Początki budowy zalewu przypadały na lata 50., kiedy po raz pierwszy przymierzono się do tego bardzo poważnie. Zalew od początku miał pełnić funkcję zbiornika retencyjnego. Kiedy miałem kilka lat, miała miejsce wielka powódź w Zemborzycach i Lublinie. Pamiętam jak wiosną wody roztopowe spowodowały zalanie mojego domu rodzinnego. W naszym starym domu beczka z kiszonymi ogórkami wypłynęła z głębokiej piwnicy do poziomu wyjścia z domu. Nie pamiętam który...

Czytaj więcej

Otwarcie Zalewu Zemborzyckiego – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzyckiego, Zalew Zemborzycki, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda, Edward Gierek, Piotr Jaroszewicz, Aleja Tysiąclecia Otwarcie Zalewu Zemborzyckiego Dobrze pamiętam dzień otwarcia Zalewu Zemborzyckiego, bo w 1974 roku miałem już 22 lata. Przyjechałam z Koszalina, gdzie studiowałem, do Zemborzyc bo był to okres wakacji. Uczestnicy tego wydarzenia zebrali się w ośrodku Marina, obok spichlerza, wzdłuż alei lipowej. Tam oczekiwaliśmy na tych najważniejszych w Polsce, jak nam wtedy mówiono. Miał się zjawić I sekretarz PZPR Edward Gierek i premier naszego...

Czytaj więcej

Ośrodek wypoczynkowy w Dąbrowie – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

kręgu żywiołów - woda, ośrodek wypoczynkowy w Dąbrowie, Dąbrowa, czas wolny, wypoczynek, rzeka Bystrzyca, utonięcia Ośrodek wypoczynkowy w Dąbrowie W Dąbrowie jeszcze przed powstaniem Zalewu Zemborzyckiego był piękny ośrodek wypoczynkowy z kilkudziesięcioma domkami kempingowymi, wykonanymi z materiałów drewnopochodnych. Tworzyły one kompleks, który na tamte czasy miał charakter kurortu. Wynajęcie domku w okresie letnim było praktycznie niemożliwe bo dużo ludzi przyjeżdżało z Lublina, głównie na grzyby, ryby i wypoczynek na łące nad rzeką Bystrzycą. Na terenie tego ośrodka była restauracja „Leśniczanka”...

Czytaj więcej

Budowa ulicy Krężnickiej – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Krężnickiej, ulica Krężnicka, ulica Janowska Budowa ulicy Krężnickiej Miałem 7-8 lat kiedy przy świetle elektrycznym powstawała droga z „kocich łbów” – obecna ulica Krężnicka. Sam nosiłem kamienie, tzw. „otaczaki”, które żmudną pracą na kolanach układali brukarze. Od urodzenia mieszkam przy tej drodze. Po jej wybudowaniu została uruchomiona autobusowa komunikacja PKS. Autobusy kursowały obecną ulicą Krężnicką, Żeglarską, Osmolicką, Kunickiego do dworca PKP. Później wydłużono tę linię do Krężnicy Jarej. Taki przebieg trasy wynikał stąd, że nie było jeszcze utwardzonej obecnej ulicy...

Czytaj więcej

Wypasanie krów – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

życie na wsi, wypasanie krów, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda Wypasanie krów Teren obecnego zalewu stanowiły łąki, w części prywatne, ale też tzw. dworskie. W tej części wsi Zemborzyce, gdzie mieszkałem od urodzenia, było kilkadziesiąt krów. Były one codziennie pędzone na łąki przez jednego dyżurującego gospodarza, który pilnował ich przez cały dzień. Krowy pasły się na rozległym terenie, od okolic kościoła aż pod obecny Słoneczny Wrotków, gdzie w tej chwili są tory narciarskie. Łąki tworzyły umowną wspólnotę, dlatego...

Czytaj więcej

Wyjazdy z Zemborzyc do Lublina – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

kręgu żywiołów - woda, życie codzienne, Zalew Zemborzycki Wyjazdy z Zemborzyc do Lublina Jazda pociągiem była niewątpliwie atrakcją. Wyjeżdżaliśmy czasami z mamą do Lublina na większe zakupy, bo codzienne odbywały się w sklepach geesowskich. Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” miała sieć swoich sklepów spożywczych, odzieżowych, a także artykułów gospodarstwa domowego. Jeździliśmy też do Lublina w innych sprawach, na przykład do lekarza. A ja w latach 1967-1972 dojeżdżałem do szkoły – Technikum Mechanizacji Rolnictwa, mieszczącego się w budynku gdzie obecnie znajduje się...

Czytaj więcej

Pierwszy telewizor w Zemborzycach – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

telewizor, czas wolny Pierwszy telewizor w Zemborzycach Pamiętam pierwszy telewizor w Zemborzycach, a to dlatego, że nie mogłem z niego korzystać. Ten telewizor był zakupiony do świetlicy pracowniczej dużego zakładu pracy, który nazywaliśmy tartakiem. Zakład zajmował się głównie wytwarzaniem elementów budowlanych. Był tam taki podłużny barakowóz, gdzie znajdowała się świetlica. Zakład zakupił telewizor dla swoich pracowników, mieszkających w hotelu pracowniczym. Nastolatkowi ciężko było dostać się do tej świetlicy, bo miejsca zajmowali pracownicy lub ich rodziny. Nie mogłem liczyć na to,...

Czytaj więcej

Szkolna Kasa Oszczędnościowa – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Oszczędnościowa, Szkoła Podstawowa w Zemborzycach, życie codzienne, wakacje, czas wolny Szkolna Kasa Oszczędnościowa Jedna z nauczycielek w naszej Szkole Podstawowej w Zemborzycach prowadziła Szkolną Kasę Oszczędnościową. Rodzice dawali nam drobne kieszonkowe. Uczniowie mieli książeczki, na które dokonywano wpłat, ale pieniądze nie były przechowywane na kontach w banku jak obecnie, lecz w szkolnym sejfie. Na koniec roku szkolnego środki z tych książeczek były nam wypłacane. To była świetna rzecz w tamtych czasach. Dzięki temu miałem swoje zaoszczędzone pieniądze, które mogłem wydać...

Czytaj więcej

Szkolne plenery malarskie nad Bystrzycą – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

w Zemborzycach, rzeka Bystrzyca, projekt Lublin. W kręgu żywiołów - woda, Sławomir Filip Szkolne plenery malarskie nad Bystrzycą Działka szkoły w Zemborzycach graniczyła z rzeką Bystrzycą. Pamiętam piękną łąkę i wycieczki na plenery malarskie w ramach zajęć praktycznych z plastyki lub techniki. Podczas tych wyjść wykonywaliśmy różne prace. Uczył nas syn dyrektora szkoły, pan Sławomir Filip. Bardzo mile go wspominam, bo nauczył mnie i moich kolegów zmysłu technicznego. Pamiętam, jak na jednych z zajęć malowaliśmy widok na kościół. Na łąkach...

Czytaj więcej

Lodziarnia u Państwa Walczyńskich – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

dzieciństwo, rodzina, czas wolny Lodziarnia u Państwa Walczyńskich Obok dworca kolejowego w Zemborzycach do dziś stoi piękny, zabytkowy, drewniany budynek, którego właścicielami byli państwo Walczyńscy i który od wojny, a może nawet jeszcze wcześniej, funkcjonował jako piekarnia, następnie pijalnia piwa, a później lodziarnia. Z tym zielonym budynkiem zawsze kojarzą mi się lody i spacery z mamą, zazwyczaj w niedzielę po kościele, ponieważ nie zawsze stać nas było na lody. Rodzice moi byli niezbyt majętni. Ojciec był stolarzem, mama pracowała jako...

Czytaj więcej

Szkoła Podstawowa w Zemborzycach – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycach Szkoła Podstawowa w Zemborzycach Siedziba Szkoły Podstawowej w Zemborzycach Kościelnych zmieniała się na przestrzeni lat. Pamiętam starą szkołę, która w tej chwili już nie istnieje – została rozebrana po wybudowaniu w 2006 roku nowego obiektu. Swoją edukację rozpocząłem w 1959 roku. Uczyłem się jeszcze w starym budynku. Mówiono, że to żydowska bożnica przeniesiona spod Lubartowa. Kiedy historycy dokładnie zbadali, okazało się, że był to jednak budynek magazynowy. W Zemborzycach funkcjonowały jeszcze dwie inne szkoły. Obecnie nadal działa szkoła w...

Czytaj więcej

Ośrodek Zdrowia w Zemborzycach – Leszek Daniewski – fragment relacji świadka historii Tekst

Zemborzycach, doktor Elbe, dzieciństwo, zabawy dziecięce Ośrodek Zdrowia w Zemborzycach Pamiętam czasy utworzenia Ośrodka Zdrowia w Zemborzycach. Było to w 1957 roku, miałem wówczas 5 lat. Ośrodek był utworzony w moim domu rodzinnym. Na potrzeby służby zdrowia były wynajęte dwie izby. Pierwszym kierownikiem przychodni był lekarz wojskowy, dr Elbe. Pomimo młodego wieku dobrze pamiętam ten czas. Tuż po uruchomieniu działalności przychodni mój brat Stanisław bawił się w domu wiatrówką. Rodzice byli nieobecni, pojechali do znajomych. Niestety, wiatrówka w niekontrolowany sposób...

Czytaj więcej

Studnia - Barbara Rzymowska - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Studnia do dziś jest na [naszym] podwórku, tylko że już się zepsuła korba. Dawniej radziliśmy sobie doskonale. Stała w kuchni ława, na niej dwa wiadra dziesięciolitrowe - taty obowiązkiem było zadbanie, żeby zawsze te wiadra były napełnione wodą. Między nimi stały talerze blaszane i kubek do nalewania wody. Brało się wodę z jednego z tych wiader, a kubeł obok służył na pomyje. Wieczorem trzeba było się umyć w miednicy. Jakoś człowiek sobie radził i nie narzekał specjalnie.

Czytaj więcej

Wspomnienie o Leonie Karłowiczu - Barbara Rzymowska - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Uwielbiałam lekcje języka polskiego [w Technikum Pszczelarskim w Pszczelej Woli], bo pan Leon Karłowicz był świetnym polonistą. Uwielbiałam, jak on opowiadał. Najpierw zapytał kogoś, nikt oczywiście nic nie umiał, tylko jeden kolega – Jurek Marcinkowski – coś tam odpowiedział, a potem denerwował się, krzyczał i wreszcie sam opowiedział. Słuchałam go z otwartą buzią. Umiał tak zaciekawić, że nawet nie chciało mi się wychodzić na przerwę. Wspaniały polonista. Pisał książki – nawet dwie przeczytałam.

Czytaj więcej