Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów – struktura i funkcjonowanie w dwudziestoleciu międzywojennym w Lublinie
Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów wywodzi się z Organizacji Ogólnych Syjonistów, której pierwsze struktury administracyjne w Lublinie zostały utworzone w 1917 roku.
Spis treści
[Zwiń]Geneza Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów
Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów wywodzi się z Organizacji Ogólnych Syjonistów, której pierwsze struktury administracyjne w Lublinie zostały utworzone w 1917 roku przez Izraela Fajnzylbera oraz Izraela Mantelmachera. Dzięki ich zaangażowaniu i pracy na rzecz propagowania idei syjonizmu powołano do życia Komitet Lokalny Organizacji Ogólnych Syjonistów.
W połowie lat 20. doszło wewnątrz Organizacji Ogólnych Syjonistów do poważnego rozłamu, w wyniku którego powstała Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów pod przywództwem Włodzimierza Żabotyńskiego. Członkowie Syjonistów-Rewizjionistów postululowali zbrojną walkę z Brytyjczykami sprawującymi mandat nad Palestyną i zamieszkującą ten obszar ludnością arabską.
Zgodnie z zachowanymi dokumentami archiwalnymi pierwsze działania radykalnej frakcji wśród Ogólnych Syjonistów w Lublinie można było zaobserwować w 1926 roku, zaś dwa lata później założone zostały oficjalne struktury Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów. Na jednym z zebrań doktor Rotberger dał wyraz wyższości Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów nad Ogólnymi Syjonistami:
[...] syjonizm reprezentowany przez Ogólną Organizację Syjonistyczną zboczył z drogi wytkniętej przez Herzla i że tylko kierunek rewizjonistyczny może ruch syjonistyczny sprowadzić na stare tory1.
Struktura i najważniejsi działacze w Lublinie
Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów była reprezentowana przez Komitet Lokalny, na czele którego w Lublinie stał Prezes, posiadający dwóch zastępców, I i II Wiceprezesa. W 1932 roku do Komitetu Lokalnego wchodziło łącznie 10 członków, wśród których można wyróżnić następujące osoby:
- Hanel Szpiro (Prezes),
- Samuel Dawid Rotberger (I Wiceprezes),
- Horowicz (II Wiceprezes),
- Szaja Wajsbrodt (Sekretarz),
- Abram Kacenelenbogen (Skarbnik),
- Miriam Babinowicz (członek komitetu lokalnego),
- Natan Sztajman (członek komitetu lokalnego),
- Lejb Najsztajn (członek komitetu lokalnego),
- Mojżesz Najsztajn (członek komitetu lokalnego),
- Rachmil Miesztajn (członek komitetu lokalnego).
W 1932 roku w lubelskiej strukturze partii działo ponad 100 osób, a jej siedziba zlokalizowana była przy ulicy Szerokiej 3. Syjoniści-Rewizjoniści nie posiadali w Lublinie własnego organu prasowego.
Cele Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów
Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów dążyła do osiągnięcia podobnych celów jak Organizacja Ogólnych Syjonistów, z tą różnicą, że stosowała bardziej radykalne i agresywne formy działania, nie wyłączając przemocy i walki zbrojnej przeciwko Brytyjczykom sprawującym mandat nad Palestyną oraz tamtejszą ludnością arabską. Wskazuje na to fragment monografii organizacji stworzony w 1932 roku przez władze państwowe:
Cele i zadania Syjonistów Rewizjonistów są identyczne z celami Syjonistów wszechświatowych [chodzi o Organizację Ogólnych Syjonistów – J.Ch.], różnią się te organizacje jedynie metodami działania, gdyż Rewizjoniści występują bardziej agresywnie i nazywani bywają „żydowskimi faszystami”2.
Do najważniejszych założeń postulowanych przez Organizację Ogólnych Syjonistów należy zaliczyć:
- odbudowę żydowskiej państwowości w Palestynie;
- przygotowanie Żydów do emigracji na teren Palestyny;
- propagowanie języka hebrajskiego;
- stworzenie gmin żydowskich, będących formą laickiego samorządu narodowego;
- utworzenie żydowskich sił zbrojnych w Palestynie;
- zlikwidowanie arabskich wpływów w gospodarce na terenie Palestyny poprzez wykup ziemi i przedsiębiorstw.
Organizacje młodzieżowe podległe Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów
Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów posiadała w Lublinie wpływy w dwóch organizacjach: Związku Młodzieży Syjonistycznej „Masada” oraz Żydowskim Związku Skautowym im. kpt. J. Trumpeldora.
Związek Młodzieży Syjonistycznej „Masada” był stosunkowo niewielką organizacją liczącą około 30 osób. Komendantem jej był Hersz Zylberberg. Kilkakrotnie większą organizacją był Żydowski Związek Skautowy im. kpt. J. Trumpeldora liczący około 120 członków, a jego komendantem był Natan Sztajman.
Przejawem działalności Żydowskiego Związku Skautowego było zorganizowanie akademii w dniu 28 września 1929 roku, w której wzięło udział około 80 osób. Zebraniu przewodniczył Goldman, który odczytał odezwę wystosowaną do uczestników przez centralę organizacji, w której odniesiono się do zasług Żydowskiego Związku Skautowego:
[...] wychowuje nowe pokolenie zdolne do zrealizowania wielkiej idei stworzenia państwa żydowskiego w Palestynie, w którym cały naród żydowski bez różnicy stanu, znajdzie przytułek. Członkowie naszej organizacji kroczą wzniosłymi drogami bohatera Josefa Trumpeldora. Oni to przygotowują się do pracy i obrony czci oraz mienia narodu żydowskiego w Palestynie, pragnąc widzieć dobrze wyszkoloną młodzież żydowską, gotową do poświęceń i ofiar, żądając od nas swego poparcia. Położenie narodu żydowskiego jest ciężkie, mimo to dąży on do wyzwolenia się i utworzenia własnego państwa w Palestynie, gdzie widzi swą przyszłość. Społeczeństwo żydowskie dąży do Palestyny i odbudowania tam własnej siedziby narodowej. Nie ma takiej siły w świecie, która by zdołała odstraszyć naród żydowski, a w szczególności młodzież żydowską od swych dążeń palestyńskich3.
Słowa te jednoznacznie wskazują jaką rolę miało odegrać młode pokolenie w budowie żydowskiej państwowości w Palestynie.
Działalność partii Syjonistów-Rewizjonistów w Lublinie
Partia ta powstała w wyniku rozłamu na przełomie lat 20. i 30. Organizacja Syjonistów-Rewizjonistów stanowiła poważne zagrożenie dla Organizacji Ogólnych Syjonistów, co przejawiało się w radykalizmie postulatów i działaniu Syjonistów-Rewizjonistów wobec zdecydowanie łagodniejszych i bardziej ugodowych form stosowanych przez Ogólnych Syjonistów. Dotychczasowi zwolennicy Ogólnych Syjonistów wstępowali w szeregi Syjonistów-Rewizjonistów, co było równoznaczne z osłabieniem malejącej w głosy partii. Ponadto Syjoniści-Rewizjoniści ostro krytykowali żydowskie środowiska religijne, socjalistyczne, komunizujące, jak również negatywnie odnosili się do polskich środowisk narodowych i sprawującej władzę sanacji.
Warto wspomnieć, iż Ogólni Syjoniści również podejmowali krytykę Syjonistów-Rewizjonistów. Przykładem było wystąpienie na początku czerwca 1929 roku posła Grünbauma, który w następujących słowach negatywnie ocenił politykę Włodzimierza Żabotyńskiego:
[...] w 1912 roku domagał się utworzenia legionu żydowskiego, a nie uczynił tego w roku 1917, kiedy w Rosji nastąpił przewrót, nazwał również Syjonistów-Rewizjonistów warchołami i szkodnikami życia organizacyjnego, czemu przedstawiciele tego środowiska zdecydowanie sprzeciwili się4.
Ciekawa sytuacja miała miejsce w dniu 29 sierpnia 1929 roku, gdy doszło najprawdopodobniej do wspólnej manifestacji różnych środowisk syjonistycznych. Przyczynkiem dla niej było uczczenie pamięci ofiar żydowskich w Palestynie. Z tej okazji odprawione zostało nabożeństwo żałobne w synagodze Maharszala. Ponadto postulowano zamknięcie w godzinach 16–17 wszystkich sklepów prowadzonych przez Żydów, co miało być wyrazem hołdu i szacunku dla poległych. Stanowiło to przykład współpracy ponad podziałami.
Warto przywołać sytuację, która miała miejsce w dniu 7 lutego 1931 roku, gdy Syjoniści-Rewizjoniści chcieli zorganizować wiec solidarności z bezrobotnymi, na co zgody nie wyraziły władze państwowe. Pomimo zakazu doszło do próby manifestacji z udziałem około 150 osób, która jednak została rozbita przez policję państwową:
[...] Policja rozproszyła zgromadzonych Żydów. W czasie rozpraszania padły okrzyki: „precz z faszyzmem”, „precz z dyktaturą”, „żądamy pracy”. Do żadnych poważniejszych ekscesów nie doszło5.
Wojewódzki zjazd Wszechświatowej Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów
W dniach 2–4 maja 1931 roku odbył się w Lublinie wojewódzki zjazd Wszechświatowej Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów, w którym uczestniczyło 118 delegatów z terenu województwa oraz około 200 z Lublina. Pierwszym prelegentem był Feldszu z Warszawy, który dokonał analizy ruchu syjonistycznego, podkreślił również, że:
[...] Brith Trumpeldor i Rewizjoniści muszą odegrać historyczną rolę w dziejach syjonizmu6.
Na zjeździe powzięto kilka postanowień, wśród których warto wymienić kilka:
1/ poparcie stanowiska tych członków, którzy wystąpili z Rady Grynbaumowskiej, 2/ zakładać protesty przeciwko nie wpuszczaniu Żabotyńskiego do Palestyny i stwierdzić, że końcową fazą działalności syjonizmu winno być utworzenie państwa żydowskiego w Palestynie po obu stronach Jordanu, [...] 4/ zjazd stwierdza, że jedyną odpowiedzią na wszystkie napaści Grynbaumowców jest usilna praca pod sztandarami rewizjonistów i dowództwem Włodzimierza Żabotyńskiego7.
Działalność agitacyjna
W lipcu 1933 roku organizacje syjonistyczne prowadziły szeroką akcję agitacyjną wśród społeczności żydowskiej, chcąc w ten sposób uzyskać poparcie w wyborze przedstawicieli na XVIII Kongres Syjonistyczny w Pradze. W dniu 14 lipca 1933 roku Wydział Bezpieczeństwa Publicznego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie wystosował pismo do Starostów Powiatowych, w którym informował, że:
[...] Najintensywniejsza walka o zdobycie poparcia wśród syjonistycznych wyborców ujawnia się między tzw. radykalnym odłamem syjonistycznym, na czele którego stoi poseł Grünbaum [chodzi o Organizację Ogólnych Syjonistów – J.Ch.], a obozem rewizjonistów, którego przywódcą jest Włodzimierz Żabotyński. Rewizjoniści postanowili rozbijać wiece swych przeciwników przy pomocy bojówek organizowanych przez Związek Rezerwistów im. Żabotyńskiego8.
Zdarzały się przypadki, gdy Związek Rezerwistów im. Żabotyńskiego w trakcie wystąpień publicznych oraz w walce politycznej posługiwał się hymnem państwowym lub pieśnią patriotyczną „Pierwsza Brygada”. Władze państwowe zdecydowanie sprzeciwiały się instrumentalnemu wykorzystywaniu symboli tożsamości narodowej:
[...] W związku z wewnętrznymi porachunkami politycznymi obu zwalczających się obozów należy uznać za niedopuszczalne posługiwanie się przez jakąkolwiek grupę syjonistyczną metodami, które mogłyby wywołać wrażenie jakoby władze państwowe tolerowały lub nawet odnosiły się życzliwie do gwałtownych wystąpień w wewnętrznych walkach politycznych społeczeństwa żydowskiego przy pomocy środków mogących wprowadzić dezorientację wśród władz bezpieczeństwa, strzegących ładu i porządku na wiecach9.
W dokumentach archiwalnych sporządzonych przez Wydział Bezpieczeństwa Publicznego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie znajduje się pismo z dnia 26 lipca 1933 roku skierowane do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w którym opisana została bójka pomiędzy zwolennikami Organizacji Ogólnych Syjonistów i Organizacji Syjonistów-Rewizjonistów. Najprawdopodobniej wzięli w niej udział również przedstawiciele lewicowych środowisk syjonistycznych, na co wskazywać może śpiewanie w trakcie zajść „Międzynarodówki”. Zwolennicy Syjonistów-Rewizjonistów śpiewali „Pierwszą Brygadę”, zaś stronnicy Ogólnych Syjonistów „Hatikwę”. Zajścia miały na tyle groźny charakter, że musiała interweniować policja państwowa, co uzasadniono w następujących słowach:
[...] podniecenie wśród zwolenników poszczególnych grup z każdą chwilą potęgowało się i zachodziła uzasadniona obawa krwawej bójki10.
Interwencja policji równoznaczna była z rozwiązaniem zebrania.
Tego samego dnia sympatycy Ogólnych Syjonistów zorganizowali spotkanie w lokalu przy ulicy Rybnej 8, w którym wzięło udział około 250 osób. Jako pierwszy przemawiał poseł Kirszbaum, który poddał krytyce politykę prowadzoną przez Żabotyńskiego. W następnej kolejności przemawiać miał poseł Grünbaum, którego zwolennicy przywitali oklaskami, co doprowadziło do uaktywnienia się stronników Syjonistów-Rewizjonistów:
[...] opozycja złożona z rewizjonistów zgasiła światło i zaatakowała po ciemku w pierwszym rzędzie prezydium zebrania. Na sali powstała straszna wrzawa i zgiełk. Rewizjoniści śpiewali hymn polski [...] i „Pierwszą Brygadę”, inni „Hatikwę” [chodzi o zwolenników Ogólnych Syjonistów – J.Ch.]. Z wyniku na wynikłą bójkę Policja ponownie rozwiązała zebranie i usunęła publiczność z sali. Poseł Grünbaum wznosił okrzyki przeciwko opozycji Rewizjonistów, jak również przeciwko Policji, która jakoby bezprawnie rozwiązała jego zebranie11.
W końcu na wniosek posła Kirszbauma policja rozwiązała zebranie.
Literatura
Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 164, 166, 169, 464, 483, 494.
Przypisy
- Wróć do odniesienia Archiwum Państwowe w Lublinie (APL), Urząd Wojewódzki Lubelski (UWL), Wydział Społeczno-Polityczny (WSP), sygn. 166, k. 359.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 464, k. 10.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 483, k. 23-26.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 483, k. 29.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 164, k. 71.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 164, k. 218.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 164, k. 218-219.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 483, k. 127.
- Wróć do odniesienia Tamże.
- Wróć do odniesienia APL, UWL, WSP, sygn. 483, k. 161.
- Wróć do odniesienia Tamże.
