Ulica Noworybna

 

Historia ulicy 

 

Ulica Noworybna powstała w drugiej połowie XIX wieku po wyburzeniu budynków od ówczesnej ulicy Nowej (obecnej Lubartowskiej). Uzyskano w ten sposób połączenie ulicy Rybnej z Nową.  

 

W mieszkaniu na Noworybnej myszy, szczury potrafiły zaglądać, a myszy to ja często z łóżka zrzucałem. Wilgoć, sól jak pan położył świeżą, wsypał do talerzyka to rano była woda, to znaczy była zawiesina już, bo wiadomo, że sól ciągnie wilgoć. Okropne, niezdrowe warunki.  

 

 

Centralny Komitet Żydów 

 

Od sierpnia 1944 roku w budynku przy ulicy Noworybnej 3 (noszącym również adres Rybna 8) funkcjonował Centralny Komitet Żydów w Polsce (w 1945 roku przeniesiony do Warszawy) oraz Wojewódzki Komitet Żydów w Lublinie (do 1949 roku). Zadaniem tych instytucji była reaktywacja życia żydowskiego w powojennej Polsce - m.in. udzielano pomocy materialnej, prowadzono szkołę żydowską i zbieranie relacji ocalałych. 

 

Przez krótki, nieco ponad trzymiesięczny okres, Lublin pełnił nieoficjalną funkcję stolicy polskich Żydów. O wyborze tego miasta decydowały m.in. bliskość naczelnych władz państwowych oraz duże, zorganizowane środowisko żydowskie.

 

 

Żydowska Komisja Historyczna

 

W sierpniu 1944 roku rozpoczęła tu pracę Komisja dla Historii Żydów, później przekształcona w Centralną Żydowską Komisję Historyczną, a następnie w Żydowski Instytut Historyczny. 

 

Na małej uliczce w Lublinie, przy Rybnej 8 – opowiada dr F. Friedman – w na wpół zrujnowanym domu znajdowała się siedziba Komitetu Żydów Polskich. Wszyscy pracowali w jednym jedynym pokoju. Dudniło tam od głosów Żydów ze świata, którzy przybywali do Lublina. Każdy przychodził ze swoją «paczką» cierpień. W tym samym pokoju, zepchnięta w kąt, pracowała cicho przy stoliku Komisja Historyczna, zbierając świadectwa z gett i obozów, spisując fakty, imiona, cyfry, zbierając materiały.