Michaił Trachman

Michaił Anatolijewicz Trachman urodził się w Moskwie, 5 października 1918 roku. Już jako uczeń zainteresował się fotografią. Po ukończeniu szkoły rozpoczął w 1936 roku pracę w studiu kronik filmowych. W tym czasie uczył się na kursie asystenta operatora kamery. Marzył o zostaniu operatorem filmowym, ale ostatecznie zamiast kina wybrał fotografię. Jego pierwsze zdjęcia zostały opublikowane w moskiewskich gazetach pod koniec lat 30. XX wieku. Od 1938 roku Trachman był fotoreporterem „Gazety Nauczycielskiej” (Учительской газеты). Pracował także w redakcji czasopisma „ZSRR w budowie” (СССР на стройке), które w latach 1930-1941 ukazywało się w kilku wersjach językowych. Pismo to, obficie ilustrowane fotografiami, zajmuje ważne miejsce w historii radzieckiego fotoreportażu.  

W 1939 roku Michaił Trachman został powołany do wojska. Służąc w Armii Czerwonej brał udział w wojnie radziecko-fińskiej (wojna zimowa 1939-1940). Po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku i ogłoszeniu przez Stalina Wielkiej Wojny Ojczyźnianej Michaił Trachman został specjalnym fotokorespondentem wojskowym Radzieckiego Biura Informacyjnego Sowinformbiuro (Советское информационное бюро, Совинформбюро). Pracował także dla gazety „Czerwona gwiazda” (Красная звезда). Najbardziej znane spośród jego fotografii wojennych zostały wykonane dla tej właśnie gazety. Fotografował w oblężonym Leningradzie, na froncie pskowskim i białoruskim. Wielokrotnie był przerzucany przez linię frontu do oddziałów partyzanckich działających na tyłach wojsk niemieckich w północno-zachodniej Rosji. Tam powstały jego najsłynniejsze zdjęcia – cykle partyzanckie. Prowadził w tym czasie notatki, które ukazały się po wojnie w formie dziennika z czerwca i lipca 1943 r. Napisał wtedy: „Dużo fotografuję, choć wiem, że 80% materiału pójdzie do kosza, ale muszę fotografować, bo takie rzeczy zdarzają się raz w życiu”. Jego zdjęcia zapewniły mu trwałe miejsce w kanonie fotoreportażu wojennego. Są to fotografie zarówno naocznego świadka wydarzeń jak i uczestnika walk. We wspomnieniach o Trachmanie pojawia się stwierdzenie, że jako fotoreporter „walczył aparatem Leica i notatnikiem”, ale gdy sytuacja tego wymagała, zamiast aparatu fotograficznego brał do ręki karabin.

Michaił Trachman był w czasie II wojny światowej także na ziemiach polskich. Powstały wówczas zdjęcia w Lublinie, wykonane po zajęciu miasta w lipcu 1944 roku. Brał również udział w walkach na Węgrzech, podczas oblężenia Budapesztu na przełomie 1944 i 1945 roku. Za służbę podczas wojny został odznaczony Orderem Czerwonej Gwiazdy oraz medalami „Za obronę Leningradu” i „Medalem Partyzanckim”. 

Po wojnie M.A. Trachman pracował jako fotoreporter w czasopiśmie „Ogoniok” (Огонёк), a od 1949 do 1957 roku – w wydawnictwie fotograficznym Wszechzwiązkowej Wystawy Rolniczej (Всесоюзная сельскохозяйственная выставка – ВСХВ) i Wystawie Osiągnięć Gospodarki Narodowej (Выставка достижений народного хозяйства – ВДНХ). Od 1957 do 1959 roku był zatrudniony w czasopiśmie „Radziecki ekran” (Советский экран), gdzie tworzył fotograficzne portrety aktorów filmowych, sprzedawane później na pocztówkach w ogromnych nakładach. 

Od 1959 do 1976 roku był korespondentem specjalnym „Literaturnej Gaziety” (Литературной газеты). W tym okresie ponownie odwiedził miejsca w Związku Radzieckim i sąsiednich krajach, w których robił zdjęcia dwadzieścia lat wcześniej, podczas II wojny światowej. Efektem tych wyjazdów były liczne wystawy i 14 albumów fotograficznych, przygotowane wspólnie z Jurijem Nagibinem, Andriejem Wozniesienskim i Jeleną Rżewską. W albumach znalazły się zarówno dokumentalne, często dramatyczne, zdjęcia z czasów wojny, jak i pełne optymizmu fotografie powojenne. 

Zdjęcia Michaiła Trachmana wykonane w Lublinie, w lipcu 1944 roku, zostały po dwudziestu latach pokazane na wystawie w tym samym mieście. Wystawę, umieszczoną na Krakowskim Przedmieściu, przed budynkiem Wojewódzkiego Ośrodka Propagandy Partyjnej (dawny Pałac Morskich), otworzono 15 lipca 1964 roku. Dwa lata później fotografie zostały opublikowane w albumie „Dwa Spotkania”, pokazującym Lublin z czasów wojny i z lat 60. XX wieku. Album został wydany wspólnie przez Wydawnictwo Lubelskie i Agencję Nowosti w 1966 roku.  

M.A. Trachman zmarł w Moskwie 27 listopada 1976 roku.