15 lipca 1964 roku – Wystawa fotografii Michaiła Trachmana

Bliskie wspomnienia

 

Trachman uchwycił na swoich zdjęciach nie tylko reprezentatywne dla miasta w tamtym czasie widoki, ale przede wszystkim (nierzadko na dalszym planie) zwykłych ludzi – mieszkańców Lublina, naocznych świadków wydarzeń z lipca 1944 roku. Zdjęcia prezentowane na wystawie i w wydanym niedługo potem albumie odzwierciedlały szereg istotnych wydarzeń ostatniego wojennego dla Lublina lata. Od dokumentalnych ujęć żołnierzy Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich pozostających w pobliżu linii frontu, przez propagandowe sceny takie jak wkroczenie oddziałów Ludowego Wojska Polskiego do Lublina, do scen wieńczących wyzwolenie miasta, jak zawieszenie flagi na Bramie Krakowskiej, i widoku żołnierza radzieckiego pozującego na tle Wieży Trynitarskiej. Fotograf uchwycił także pamiętną dla mieszkańców Lublina defiladę na Krakowskim Przedmieściu z 26 lipca 1944 roku kiedy główną ulicę miasta, w stronę placu Litewskiego, w asyście wiwatującego tłumu lublinian, przemierzały zmechanizowane oddziały I Armii Wojska Polskiego, Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich. 

 

 

Znaczną część prezentowanych fotografii stanowiły widoki patrolujących miasto żołnierzy Armii Ludowej – świadectwo nowego porządku. Wśród tych ujęć odnajdziemy fotografie młodych żołnierzy i ochotników zasilających szeregi Milicji Obywatelskiej czy wizerunek kobiety w służbie Armii Ludowej (pozującej wśród okolicznej ludności z pierwszym powojennym numerem „Rzeczpospolitej” – organu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego). Wśród prac Trachmana znalazły się także cenne dokumenty martyrologiczne z czasu wyzwolenia miasta – fotografia pogrzebu ofiar mordu na lubelskim zamku oraz widoki zgliszcz obozu koncentracyjnego na Majdanku i zdjęcia szczątków więźniów obozu zamordowanych przez Niemców.

 

Widok na pozostałości obozu koncentracyjnego na Majdanku w lipcu 1944 roku.
Michaił Trachman, „Dwa Spotkania". Wyd. Lubelskie, 1966 r.

 

 

 

 

Świadkowie historii

 

Wystawa fotografii zaprezentowanych w lipcu 1964 roku przez Trachmana wzbudziła zainteresowanie przedstawicieli miejskich i wojewódzkich władz partyjnych, ale przede wszystkim przywołała wspomnienia mieszkańców Lublina. Doskonale pamiętali oni o wydarzeniach sprzed zaledwie dwudziestu lat. „Kurier Lubelski” w dzień po wernisażu pisał o p. Jabłońskim i p. Lisie – mieszkańcach miasta, którzy rozpoznali się na prezentowanych zdjęciach. Fotograf zabiegał o spotkanie zarówno z nimi, jak i pozostałymi lublinianami, którzy także odnaleźli siebie na fotografiach¹.

W dniu poprzedzającym wystawę dziennikarze „Kuriera Lubelskiego” zaprosili Michała Trachmana na spacer śladami jego lubelskich fotografii. Oto fragment relacji z tego spotkania:

Idziemy Krakowskim Przedmieściem. Michał Trachman przystaje pod hotelem „Europa".

– Tutaj mieszkałem – mówi. Było bardzo wygodnie. Nie musiałem trudzić się zamykaniem i otwieraniem okien, bo ich nie było – dodaje z uśmiechem.

Następnie zatrzymujemy się na placu Łokietka. Gość rzuca spojrzenie na Bramę Krakowską i wyjmuje z aktówki zdjęcie przedstawiające młodą kobietę i żołnierza trzymającego flagę². Pokazując na balkon bramy zaznacza:

– Tam oni stali. Z tego balkonu wykonałem też szereg innych zdjęć. Och, gdybym mógł spotkać teraz tych ludzi. Zrobiłbym reportaż…

 

 

Dwa spotkania

 

Wizyta Michaiła Trachmana w Lublinie w 1964 roku nie była przypadkowa. Fotograf odwiedził miasto, aby ponownie udokumentować Lublin i odbył spacer śladami swoich dawnych fotografii. Na nowo przedstawił Lublin i jego mieszkańców, konfrontując współczesne widoki z pamiętnymi ujęciami miasta. Zdjęcia te stanowiły główny motyw albumu pt. „Dwa Spotkania” opublikowanego przez „Wydawnictwo Lubelskie” w 1966 roku. Ideą przyświecającą powstaniu albumu było przedstawienie dorobku dwudziestu lat władzy ludowej w Polsce – rządów zapoczątkowanych w Lublinie w lipcu 1944 roku. 

Wśród fotografii wykonanych podczas ponownej wizyty Trachmana w Lublinie i opublikowanych w albumie odnajdziemy widoki na rynek Starego Miasta, zdjęcia nowo powstałych osiedli mieszkaniowych (m.in. LSM) czy fotoreportaż z wnętrz hali produkcyjnych Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie. Wydawnictwo zamykają fotografie Warszawy – m.in. zdjęcia z budowy osiedli na Muranowie czy widoki na Stadion Dziesięciolecia.

Znaczenie fotografii Michaiła Trachmana – zarówno jego indywidualnej twórczości realizowanej w Lublinie, jak i całego dorobku reportażowego – jest niezaprzeczalne. Choć fotografie zaprezentowane na lubelskiej wystawie i w opublikowanym prawie 60 lat temu albumie są efektem wyspecjalizowanej propagandy, to autorowi zdjęć udało się na dalszych planach utrwalić prawdziwe emocje ludzi – mieszkańców Lublina, pełnych nadziei świadków wyzwolenia miasta w lipcu 1944 roku.

 

 

 

Michaił Anatolijewicz Trachman (10 października 1918 - 27 listopada 1976)

 

Michaił Trachman to renomowany radziecki fotoreporter, którego zdjęcia są uważane za bezcenne źródło dokumentacji historycznej. Urodzony w Moskwie, Trachman swoją karierę rozpoczął od fotografowania dla lokalnej gazety.. W 1938 roku stał się fotoreporterem gazety "Uchitelskaja", a rok później dołączył do Armii Czerwonej, aby dokumentować wojnę sowiecko-fińską. W czasie II wojny światowej Trachman fotografował dla Sovinformbyro, a także pracował w gazecie "Krasnaja zwiezda". Najbardziej znane są jego obrazy wojenne z cykli partyzanckich. Po wojnie Trachman kontynuował swoją karierę, pracując dla czasopisma "Ogoňok" i jako fotokorespondent VDNK.

 

 

 

Opracowanie:

Patryk Pawłowski

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

1. Wróć do odniesienia Kurier Lubelski, R. 8 nr 166 (16 lipca 1964).
2. Wróć do odniesienia Błąd w opisie przywoływanej fotografii. Faktycznie to kobieta, którą opisuje autor artykułu trzyma polską flagę.