Antoni Pączek (1891–1952)
Antoni Pączek – działacz socjalistyczny i związkowy, poseł na Sejm RP, prezydent miasta Lublina w latach 1927–1929.
Spis treści
[Zwiń]Dzieciństwo i młodość
Urodził się 13 czerwca 1891 roku w Sosnowcu, w ubogiej rodzinie robotniczej. Ojciec, Antoni, był zatrudniony jako felczer w fabryce kotłów – z tym też zakładem związał swoją przyszłość jego syn. Młody Antoni od dzieciństwa musiał pracować. Po ukończeniu szkoły fabrycznej rozpoczął pracę w biurze firmy. Kształcił się korespondencyjnie, ukończył kurs buchalterski, samodzielnie pogłębiał swoją wiedzę.
Działalność konspiracyjna
W wieku 14 lat Antoni Pączek wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, identyfikując się raczej z programem niepodległościowym niż społecznym (Frakcja Rewolucyjna). Początkowo zajmował się kolportowaniem nielegalnej literatury, z czasem jednak włączył się do działalności bojowej. W 1909 roku za działalność rewolucyjną został aresztowany przez carską policję. Po wyjściu na wolność wstąpił do Związku Strzeleckiego, gdzie zdobył wiedzę militarną. W 1912 roku został wcielony do carskiego wojska – służbę odbywał w Kijowie, gdzie prowadził propagandę antyrosyjską.
Pierwsza wojna światowa
Wkrótce po wybuchu wojny Antoni Pączek wstąpił do tworzących się Legionów. Do 1917 roku służył w pierwszym pułku I Brygady, pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. W stopniu sierżanta walczył na szlaku bojowym Legionów, zakończonym „kryzysem przysięgowym”. Wraz z innymi żołnierzami został internowany w Szczypiornie, skąd zbiegł w ciągu jednej doby. Rozpoczął działalność niepodległościową w Ostrowcu Świętokrzyskim, gdzie szybko zdobył popularność w środowiskach robotniczych. W październiku 1918 roku, w czasie rozpadu monarchii austro-węgierskiej, brał udział w rozbrajaniu jej żołnierzy. Gdy w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, Stanisław Thugutt mianował Antoniego Pączka dowódcą Milicji Ludowej w Ostrowcu. Wkrótce został również członkiem Rady Miejskiej tego miasta.
Poseł na sejm II RP
W 1919 roku Antoni Pączek został wybrany do Sejmu Ustawodawczego z listy PPS. Szybko dał się poznać jako bezkompromisowy, odważny polityk i doskonały mówca. Prowadził działalność w licznych komisjach sejmowych, zajmujących się porządkowaniem odrodzonego państwa. Ponownie uzyskał mandat poselski w 1922 roku – pełnił funkcje sekretarza Komisji Budżetowej i skarbnika Klubu Poselskiego PPS. W pierwszej połowie lat dwudziestych wydał także kilka broszur o tematyce finansowo-gospodarczej, m.in. Naprawa skarbu Rzeczypospolitej.
Prezydent Lublina
W lipcu 1927 roku Ignacy Daszyński, członek władz PPS, zaproponował kandydaturę Antoniego Pączka na stanowisko prezydenta miasta Lublina. Mimo nieufności części endeków i części środowisk żydowskich, zdominowana przez lewicę Rada Miejska poparła kandydata socjalistów.
Początkowo nowy prezydent budził zdecydowanie negatywne odczucia lublinian. Prowadzona przez niego polityka silnej ręki, częsta nieobecność na zebraniach Rady Miejskiej (spowodowana jednoczesnym pełnieniem obowiązków posła) oraz ostre reakcje na krytykę powodowały wzburzenie wśród mieszkańców miasta. Doszło do krytycznych uwag – Izrael Kacenelenbogen otwarcie wypowiedział się przeciw jednoczesnemu sprawowaniu urzędu posła i prezydenta miasta. Antoni Pączek odzyskał jednak poparcie Rady Miejskiej dzięki fachowości w zarządzaniu inwestycjami miejskimi. Rozpoczął od powściągnięcia nadużyć inżyniera Hartigana, jednego z czołowych konstruktorów firmy Ulen & Co, budujących lubelskie wodociągi. W pełnej pasji dyskusji zarzucił Amerykaninowi niegospodarność i marnowanie zasobów, zauważając, że „gdy w Lublinie były wodociągi – to Stany Zjednoczone jeszcze nie istniały”. Hartigan został usunięty, a budowa wodociągów doprowadzona do końca. Kolejnymi osiągnięciami Antoniego Pączka było ukończenie nowoczesnej rzeźni, którą on sam nazywał fabryką mięsa, oraz elektrowni miejskiej. Przy obu tych inwestycjach Antoni Pączek wykazał się zdecydowaniem i gospodarnością, co zjednało mu poparcie nawet wśród endeków i ortodoksyjnych Żydów.
Stojąc na czele Komitetu Rozbudowy Miasta, Antoni Pączek opracował trzyletni plan rozwoju Lublina, udało mu się ożywić budownictwo mieszkaniowe. Wykazał się także znakomitym zarządzaniem funduszami miasta – zabiegał w sferach rządowych o pożyczki, zmniejszył nakłady na administrację, spłacił część kredytów udzielonych Lublinowi przez amerykańskie firmy.
Odwołanie ze stanowiska
Mimo sukcesów w dziedzinie gospodarki i zarządzania, poparcie dla prezydenta spadało. Miał na to wpływ konfliktowy charakter Antoniego Pączka, lekceważenie mniejszości żydowskiej (skreślenie subsydiów dla instytucji tej nacji) oraz przypisywanie sobie cudzych zasług. Ostatecznie, po przyłączeniu się prezydenta do obozu pomajowego, wystąpiła przeciw niemu jego własna partia. Doszło do kuriozalnej sytuacji – za prezydentem głosowała pomna jego gospodarczych sukcesów prawica, a przeciw niemu PPS i Bund. Ostatecznie, 10 stycznia 1929, nieznaczną większością głosów Rada Miejska odwołała Antoniego Pączka ze stanowiska prezydenta miasta Lublina. Dopiero 26 lutego zwolnienie potwierdził minister Sławoj-Składkowski. Ostatnią inwestycją prezydenta było utworzenie Miejskiej Komunikacji Autobusowej, które nastąpiło 1 stycznia 1929.
Dalsza działalność polityczna
Po wyjeździe z Lublina Antoni Pączek zamieszkał w Warszawie. W 1930 roku został ponownie wybrany posłem na Sejm, tym razem z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Prowadził szeroką działalność polityczną, zajmował liczne stanowiska, w tym wiceprezydenta komisarycznego Łodzi. Jedną z jego zasług było utworzenie Muzeum Pamiątek po Marszałku Polski Józefie Piłsudskim, które otwarto 11 listopada 1938 roku.
II wojna światowa i rządy komunistów
W momencie wkroczenia hitlerowców do Polski Antoni Pączek mieszkał w Warszawie. Dołączył do konspiracyjnej organizacji Obóz Polski Walczącej, szybko stając się jednym z jej czołowych działaczy. Redagował niepodległościowe gazetki, pisał broszury. W czasie powstania warszawskiego został zatrzymany i wywieziony do obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen.
Po wojnie Antoni Pączek został dyrektorem uzdrowiska w Kudowie Zdroju, a także radnym tego miasta. W 1948 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął pracę w dyrekcji Przedsiębiorstwa Państwowego „Polskie Uzdrowiska”. Jednak pepesowska i niepodległościowa przeszłość Antoniego Pączka okazała się niewygodna dla komunistycznych władz. W lipcu 1951 roku został pozbawiony pracy, której już nie odzyskał. Zmarł 30 stycznia 1952 roku.
Literatura
- Kunert A., Pączek Antoni Władysław (1890-1952), [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. Rostworowski E. t. 25, Kraków 1980.
- Marczuk J., Antoni Władysław Pączek, [w:] Słownik biograficzny miasta Lublina, red. Witusik A., Skarbek J., Radzik T., Lublin 1993.
- Marczuk J., Prezydenci Miasta Lublina 1918–1939, Lublin 1994.
- Mościcki H., Dzwonkowski W. [red.], Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, Warszawa 1928.
- Pączek A., Moje rządy w Lublinie, Lublin 1929.
