Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Opowieść o fotografii. Ślub Karola Wilkołazkiego z Marią Mrugałą – Stanisław Brzozowski – fragment relacji świadka historii Tekst

Wilkołazki, Karol; II wojna światowa; rodzina; okupacja niemiecka; okupacja hitlerowska; represje niemieckie Opowieść o fotografii. Ślub Karola Wilkołazkiego z Marią Mrugałą W swoich zbiorach posiadam fotografię ze ślubu Karola Wilkołazkiego z Marią Mrugałą. Dzięki żyjącym jeszcze członkom naszej rodziny, między innymi stryjence Janinie Brzozowskiej z domu Wilkołazkiej, ustaliłem wszystkie osoby na tej fotografii. Tata, który zmarł w 2011 roku, pamiętał ich, ale wtedy nie zapisaliśmy tego. Niestety, mama nie potrafiła już zidentyfikować wszystkich osób. Powiem kilka słów o niektórych osobach...

Czytaj więcej

Opowieści z pszczelarskich fotografii - Andrzej Karłowicz - fragment relacji świadka historii Tekst

To jest figura świętego Ambrożego, patrona pszczelarzy. Spotykałem się z figurami świętego Ambrożego [funkcjonującymi] jako ul figuralny, ale to jest raczej tylko sama figura świętego. U jego stóp jest ul, tak zwana kuszka słomiana. To również patron jednej z kaplic kościoła parafialnego w Żabiej Woli. Podejrzewam, że [kuszka, to] jeden z najlepszych [uli], bo słoma jest doskonałym przewodnikiem ciepła, to znaczy w zimie grzeje, w lecie chłodzi jednak to powietrze, które cały czas jest w słomie. Reguluje temperaturę świetnie i...

Czytaj więcej

Wspomnienia ze zdjęć - Danuta Marcinek - fragment relacji świadka historii Tekst

fotografie przedwojenne, kiedy moja mama była panną miała zdjęcie robione jak z siostrą szła po Krakowskim [Przedmieściu]. Moja mama przed wojną pracowała w szwalni w szpitalu na [ulicy] Biernackiego, więc z tego szpitala mam swoje zdjęcie w momencie, kiedy mama rodziła. To zdjęcie ma lat siedemdziesiąt jeden. Mam także album „Okruchy życia”, pani Nela Wnucka pisała książkę przeważnie o swym pobycie w Niemczech, a ja z kolei zrobiłam to w formie takiego pamiętnika całej rodziny.

Czytaj więcej

Wspomnienie o mieszkańcach i otoczeniu kamienicy na ulicy Kalinowszczyzna 58 (na bazie fotografii) - Zdzisław Suwałowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Kalinowszczyzna, ulica Kalinowszczyzna 58, mieszkańcy Kalinowszczyzny, kamienica Rząda Wspomnienie o mieszkańcach i otoczeniu kamienicy na ulicy Kalinowszczyzna 58 (na bazie fotografii) Tą drogą [przy kamienicy] dochodziło się pod sam prawie cmentarz, pod skarpę cmentarną, gdzie była dość spora oficyna. I tam mieszkało sporo ludzi, z tym że tam mieszkali biedniejsi ludzie. Tutaj mieszka nawet jeden potomek, Hyżyński się nazywa, mieszka na [ulicy] Leszka Czarnego. Jego ojciec pracował w rzeźni, był wysokim urzędnikiem wówczas i oni mieli pokój z kuchnią. A...

Czytaj więcej

Sklepy Rząda - Zdzisław Suwałowski - fragment relacji świadka historii Tekst

To [na zdjęciu] jest sklep spożywczy [Rząda]. To był człowiek przygarbiony, w okularkach. To jego te sklepy. Tu był łokciowy, tu był spożywczy, tu była masarnia. To jest front kamienicy Rząda. Tutaj w tę stronę kawałek brama jest, była wjazdowa brama duża, w każdym bądź razie samochodem mogłeś wjeżdżać. I od tej bramy prosto do tej oficyny się szło. To sklep Mięsny, Rząd i Bochra. To jest Jadźka [Bochra na zdjęciu] z domu Rząd, ona umarła, koło dziewięćdziesięciu lat [miała]....

Czytaj więcej

Opowieść zainspirowana fotografią Słomianego Rynku, ulicy Kalinowszczyzna i garbarni Brikmana - Zdzisław Suwałowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Kalinowszczyzna, garbarnia Brikmana, Słomiany Rynek, ulica Kalinowszczyzna, mieszkańcy Kalinowszczyzny, rodzina Mokrzanowskich, handel na Słomianym Rynku, ulica Cmentarna, dwór Koryzny, mobilizacja koni na Słomianym Rynku, garbarnia Brikmana, ulica Towarowa, ukrywanie Żydów, Żydzi Opowieść zainspirowana fotografią Słomianego Rynku, ulicy Kalinowszczyzna i garbarni Brikmana Tu jest Słomiany Rynek, [widać] dom Mokrzanowskiego, z boku stoi. Od tamtej kamienicy, do końca domu Rząda i Liberowicza, tylko Liberowicz miał dużo mniejszy dom, w którym też był sklep - Rygiera znowuż, bo sam Liberowicz był zgonnikiem. On...

Czytaj więcej

Kocioł UB i ciągłe represje - Barbara Bogdańska - fragment relacji świadka historii Tekst

Później zaczęła się akcja sądzenia akowców, których oczywiście komuniści oskarżali o kolaboranctwo z okupantami, po to żeby ich w majestacie prawa skazać. Ojciec w tym momencie napisał do Ministra Sprawiedliwości takie pismo, że prosi o przeniesienie do adwokatury, bo nie może się zgodzić na to, że prokuratorzy i Służba Bezpieczeństwa narusza niezawisłość sędziego. Ministrem sprawiedliwości był wtedy niejaki pan Faliński, czy jakoś tak, który był również ministrem sprawiedliwości w rządzie PKWN-u. Ojciec w tym czasie był tutaj sędzią, i ten...

Czytaj więcej

Nasza rodzina - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Tu [na zdjęciu] jest ojciec [Antoni Szubartowicz], ja, siostra Basia. A to ja, taka dziewczyneczka mała, nieduża, chociaż tu już prawie ojca doganiam. A ojciec oczywiście już po powrocie z Anglii. A to jest nasze zdjęcie z moją mamą, ja, siostra Basia i moja mama. Moja mama miała na imię Janina. Taka rodzina była.

Czytaj więcej

Moi rodzice - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Posiadam zdjęcie, na którym jest] mój ojciec [Antoni Szubartowicz], w płaszczu żołnierskim, w czapce żołnierskiej. To będzie Kraśnik na pewno. [Na zdjęciu jest również] moja mama [Janina Szubartowicz]. Moja mama była taka dość elegancka kobietka, ładnie się ubierała. Prowadziła dom. Miałam jeszcze siostrę Basię, ale ona już nie żyje. Starsza o dwa lata była ode mnie.

Czytaj więcej

Nasz dom w Kraśniku - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Na zdjęciu widoczna jest] moja mama [Janina Szubartowicz], wujek mój z Biłgoraja, ta malutka to jestem ja, a ta druga większa trochę to moja siostra [Barbara Szubartowicz], a to kawałek tego domu [w Kraśniku], w którym mieszkaliśmy przed wojną. To była taka kamienica prywatna. Mieliśmy tam dwa pokoje z kuchnią. Dobre warunki były. Tu był taki kawałek ogrodu.

Czytaj więcej

Na obczyźnie - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

To jest zdjęcie ojca [Antoniego Szubartowicza] z Anglii, albo nie wiem, z jakiegoś kraju może przez które przechodzili, ale chyba z Londynu, bo on stacjonował w Londynie. [Na zdjęciu widać] takie konie, to mi się zdaje, że to z Londynu jest, ale też nie jestem pewna. Tu [na rewersie] coś pisze. A, podpisy ludzi, którzy tam byli, ale to chyba nic nie daje. To jest mój ojciec. [Kolejne zdjęcie] to na pewno z Londynu, ten lew. Tu jest ojciec w...

Czytaj więcej

Lubiłam się fotografować - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

To [jest] moje zdjęcie jak jeszcze byłam w podstawowej szkole, w mundurku szkolnym, z warkoczykami, taka dziewczynka. Fotografka nazywała się pani Taborska. W rynku [w Kraśniku] miała zakład i ja kiedyś dostałam od jakiegoś wujka parę złotych i poleciałam sama do tej pani fotograf. Nie wiem, jakoś lubiłam widocznie się fotografować. Pobiegłam sama do niej, to to pamiętam i ona mnie posadziła na krześle, ja się nawet nie uczesałam, tu widzę włosy mi spadają i ona mi takie zdjęcie zrobiła....

Czytaj więcej

Grota Matki Boskiej w Kraśniku - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Na zdjęciu, które posiadam] jest grota Matki Boskiej w Kraśniku Starym, w okolicy małego kościółka, tam jest taki duży kościół i mały, to ten mały kościół. Świętego Ducha chyba się nazywa ten kościół. W ogrodzeniu otaczającym kościół jest właśnie ta grota. Budowaliśmy [ją] wszyscy, cała młodzież, tak po prostu żeby jakąś pamiątkę zostawić. Tutej jest mój ojciec [Antoni Szubartowicz], w kapeluszu, już po cywilnemu, i tu ja jestem, wtedy byłam w szkole jeszcze, jakiś beret mam na głowie. Grota zbudowana...

Czytaj więcej

Opowieść o moim ojcu - Alina Depta - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Posiadam zdjęcie, na którym] jest mój ojciec [Antoni Szubartowicz] jako młody poborowy, z tym że on na ochotnika poszedł do wojska w wieku nie wiem [jakim]. On się urodził w 1901 [roku], czyli to musiało być w 1917 albo 1918 roku, no bo w 1920 już brał udział w tej bitwie warszawskiej z Piłsudskim, czyli musiał wcześniej do tego wojska już wstąpić. No i [to jest] takie zdjęcie jego, jedno z takich bardzo wczesnych, pierwszych zdjęć. Ojciec jest w mundurze,...

Czytaj więcej

Podoficerowie 8. Pułku Piechoty Legionów - Dariusz Jędruszczak - fragment relacji świadka historii WideoTekst

To są zdjęcia podoficerów 8. pułku piechoty. Tu jest mój ojciec [Jan Jędruszczak], jeszcze gdzieś na jakimś pewnie kursie, tak mi się [wydaje], bo jeszcze widzę młodym człowiekiem był wtedy, także to gdzieś początki służby tutaj. A służył tutaj od 1926, czy 1925 roku, w tym pułku. Tu też jest ojciec w kancelarii pułkowej, z tym że to zdjęcie jest zrobione i ono było zaznaczone na odwrocie, dosłownie na dwa tygodnie przed wybuchem wojny, w sierpniu 1939 roku. To zdjęcie...

Czytaj więcej

Spotkania Związku Więźniów Politycznych Okresu Komunistycznego - Dariusz Jędruszczak - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Te dwa zdjęcia to są już zupełnie późno [zrobione], bo w latach 90. To jest ze zjazdu, czy ze spotkań naszego związku więźniów politycznych z okresu komunistycznego. Tutaj ja jestem, to są koledzy, którzy tam też w tym zjeździe uczestniczyli. To prawdopodobnie z przedświątecznych spotkań, bo mieliśmy takie spotkania przed świętami Bożego Narodzenia i wielkanocnymi, więc być może, że to jest z jakiegoś takiego spotkania. Tutaj jest Marek Łuka, już nieżyjący, obok mnie. Ten pan, nie pamiętam jego nazwiska, działacz...

Czytaj więcej

Prośba do Szefa Departamentu Sprawiedliwości MON - Dariusz Jędruszczak - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Niektórzy tam [w areszcie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy ulicy Cichej 7] siedzieli od kwietnia [1950 roku], ja siedziałem od maja [1950 roku], i gdzieś tak od września, można powiedzieć, już nie brano nas na przesłuchania, po prostu siedzieliśmy, a tu czas biegł, szkoły się zaczęły, lekcje w szkołach. No a z nami właściwie nic się nie działo, więc rodzice zmówili się trochę, rozmówili się, żeby wystąpić do prokuratury w Warszawie, a bo dlatego, że lubelska prokuratura wojskowa cały czas...

Czytaj więcej

Budynek przy ulicy Cichej 8 - Dariusz Jędruszczak - fragment relacji świadka historii WideoTekst

To jest moje zdjęcie jak miałem lat szesnaście. Chyba kilka dni po aresztowaniu, bo ja byłem aresztowany i zaraz umieszczony na ulicy Cichej, przewieziono mnie na pół godziny na Chopina 18. Tam była siedziba Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i tam zrobił mi fotograf to zdjęcie w tych trzech pozach. To była normalna procedura dla każdego osadzonego. Profil, en face i taki skośny, i z nakryciem głowy. A to jest budynek wtedy Cicha 7, taki miała numer, dzisiaj Cicha 8. Budynek,...

Czytaj więcej

Róg ulicy Górnej i Narutowicza - Halina Nowakowska - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Posiadam] zdjęcie zrobione za komuny, na którym jest mój ojciec Stanisław. Nie wiem, ile miał tu lat. Mój tata zmarł jak miał 95 lat. Zdrowy był! Jak poszedł do szpitala to tak gadał z lekarzami, że stali i słuchali co mówi. Tutaj idzie z ulicy Górnej na Narutowicza. To [zdjęcie] jest zrobione chyba w 1980 roku. Na lewo były jeszcze takie domy prywatne parterowe, nawet były strzechą kryte, drzewa były. Na Górnej jest już asfalt, a ja pamiętam, że były...

Czytaj więcej