Koprzywnica – akcja „Reinhardt”
Generalne Gubernatorstwo: dystrykt Radom, powiat Opatów, gmina Koprzywnica.
Spis treści
[Zwiń]Koprzywnica – kalendarium
- 1940/1941 – utworzenie getta.
- grudzień 1940 lub 1941 – transporty osób do obozów pracy w pobliżu Wisły oraz do Starachowic.
- styczeń 1941 – transport 420 osób z Radomia.
- marzec 1941 – transport 24 osób z Wiednia.
- czerwiec 1941 – społeczność żydowska liczy około 1500 osób.
- po 27 sierpnia 1941 roku – egzekucja, ofiarami byli członkowie Judenratu.
- lato 1942 – transport 50 osób do obozu pracy w Skarżysku-Kamiennej.
- koniec września 1942 – społeczność żydowska liczy około 2140 osób.
- koniec września lub październik 1942 – transport osób z okolicznych miejscowości.
- 30 września lub 30 października 1942 – transport około 1600 osób do obozu zagłady w Treblince, ostateczna likwidacja getta.
Społeczność żydowska w czasie II wojny światowej
Utworzenie getta: grudzień 1940 lub 1941 roku
Liczba żydowskich mieszkańców: około 1500 osób (czerwiec 1941 roku); 2140 osób (koniec września 1942 roku).
Przesiedlenia do Koprzywnicy: Radom (styczeń 1941 roku, 420 osób), Wiedeń (marzec 1941 roku, 24 osoby), z nieznanego kierunku (1941 rok); okoliczne miejscowości (koniec września lub październik 1942 roku).
Likwidacja getta: 30 września lub 30 października 1942 roku.
Kierunek deportacji: obozy pracy w pobliżu Wisły, Starachowice (grudzień 1940 lub 1941 roku), Skarżysko-Kamienna (lato 1942 roku, 50 osób); przez Sandomierz do obozu zagłady w Treblince (30 września lub 30 października 1942 roku, 1600 osób).
Masowe egzekucje: po 27 sierpnia 1941 roku, członkowie Judenratu.
Przebieg akcji „Reinhardt”
Od lata 1942 roku w koprzywnickim getcie zaczęły krążyć informacje o deportacji całych społeczności żydowskich w nieznane miejsca. Tutejszy Judenrat otrzymał rozkaz „dostarczenia” 50 młodych mężczyzn do obozu pracy w fabryce broni w Skarżysku-Kamiennej. Wiele wyznaczonych osób postanowiło się ukrywać. Pozostali zostali wywiezieni do Skarżyska-Kamiennej i nigdy nie powrócili.
W maju starosta powiatu Heinz Ritter wydał zarządzenie, na mocy którego Koprzywnica miała być jedną z miejscowości koncentracji ludności żydowskiej. W sierpniu 1942 roku obszar getta został zmniejszony, a jego granic strzegła policja żydowska. Ze względu na przeludnienie warunki higieniczne w getcie były bardzo trudne. Pod koniec września lub w październiku sprowadzono tu społeczności żydowskie z okolicznych miejscowości.
30 września lub października getto zostało otoczone przez SS i ukraińską policję, a jego mieszkańcy dostali rozkaz stawienia się na rynku. W czasie obławy osoby starsze, chore i z niepełnosprawnością zamordowano na miejscu. Wiele próbowało uciekać. Niektórym udało się zdobyć aryjskie papiery
. Inni uciekli do lasów. Około 1600 osób eskortowano na stację kolejową do Sandomierza, skąd wysłano ich do obozu zagłady w Treblince. Natychmiast po wysiedleniu polska policja wdarła się do opuszczonych domów żydowskich, grabiąc wszystko, co uznała za cenne, a także mordując ukrywające się tam osoby. Następnie budynki zostały zburzone a gruz sprzedany jako materiał budowlany.
Szanse przetrwania w lesie były bardzo małe. Oddziały polskich partyzantów mordowały Żydów, których napotkały. Niektórzy członkowie Armii Krajowej zdradzali ich miejsce pobytu. Jedynie nielicznym Żydom z Koprzywnicy udało się przeżyć wojnę.
Literatura
- Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement auf Grund Der Summarischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1. März 1943, Herausgegeben vom Statistischen Amt des Generalgouvernements, Burgverlag Krakau 1943, s. 57.
- Koprzywnica, [w:] The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos During the Holocaust, G. Miron, S. Shulhani [red.], tom I, A–M, Jerusalem 2009, s. 345.
- Fishman S., Dean M., Koprzywnica [w:] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, Megargee G.P., M. Dean [red.], t. II, cz. A, Bloomington–Indianapolis 2012, s. 248.
*Autorzy treści zamieszczonych na stronie dołożyli wszelkich starań, aby dotrzeć do aktualnego stanu badań nad przebiegiem akcji „Reinhardt” w danej miejscowości oraz informacji o inicjatywach upamiętniających lokalną społeczność żydowską. Prosimy o kontakt wszystkie osoby, które mogą przyczynić się do aktualizacji tych treści. Kontakt: [email protected]
