Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Tadeusz Kaczmarczyk - symbol wolności - Zygmunt Łupina - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, stan wojenny (1981-1983), internowanie, więźniowie Tadeusz Kaczmarczyk – symbol wolności Ja w ośrodku internowania w Załężu pod Rzeszowem spotkałem człowieka, który jest dla mnie symbolem człowieka wolnego. To był chłop, rolnik z Hrubieszowskiego, Tadeusz Kaczmarczyk. Czerwiec 1982 roku, niedziela upalna, przyjeżdża z Lublina oficer Służby Bezpieczeństwa i chce rozmawiać z internowanymi z Lublina. Wzywa ich do takiego tam pokoju na określone godziny. Ja przychodzę o swojej godzinie, czekam, czekam, pół godziny, czterdzieści minut, a wiedziałem, że...

Czytaj więcej

Ojciec - Jan Czogała - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Ojciec był działaczem Sokoła, był odznaczony nawet wysokim odznaczeniem polskim przedwojennym. Siedział w obozie, w bardzo ciężkich warunkach. Tylko dzięki zmysłowi mojej mamy jakoś udało się odnaleźć te wszystkie stare odznaczenia, które dostał, no i jakoś udało się ojca wyciągnąć z tego obozu, w bardzo ciężkim stanie był, bo już siedział parę miesięcy. No ale te nagonki się nie skończyły. Trudno znaleźć podtekst dzisiaj, no bo mówię, mama działała w organizacji, była taka organizacja „Matki Polki”, kościelna. Ojciec, szef Sokołów....

Czytaj więcej

Świat rozkazów i regulaminów - Józef Wiśniewski - fragment relacji świadka historii WideoTekst

W Ciechanowie byłem osiem lat. Dzisiaj mi się wydaje z perspektywy, że to było dwadzieścia parę. To była taka moja szkoła życia. Inny świat, niepodobny do świata cywilów zupełnie przecież. Człowiek żył życiem koszar, życiem pułku. Praca praktycznie 24 godziny na dobę. Bo oprócz pracy zawodowej przecież jeszcze wiele innych społecznych funkcji wykonywałem. Jeszcze sędziowaniem się zajmowałem w Ciechanowie, cywilne zawody sędziowałem. Jeszcze i sport sam uprawiałem przecież. Jeszcze w siatkówkę grałem i w tenisa stołowego. W tenisa stołowego zresztą...

Czytaj więcej

Zasady bezpieczeństwa podczas tajnego nauczania - Piotr Pruss - fragment relacji świadka historii WideoTekst

No cóż, tutaj trudno coś konkretnego powiedzieć, jak to wyglądało. W każdym przypadku zawsze ten lęk miał miejsce. Ubezpieczaliśmy się, pojedynczo młodzież przychodziła i pojedynczo wychodziła co pewien okres czasu, nie tłumnie, żeby nawet ktoś, kto z boku patrzył, żeby [nie widział], że to jest jakaś grupa zorganizowana. Oparte to było o wzajemne zaufanie, nauczyciel pracujący tajnie, musiał mieć pełne zaufanie do swoich uczniów w tym sensie, że wierzył i był pewien, że dany zespół 5, 6 czy 7 osobowej...

Czytaj więcej

Wolność jako zdolność odważnego myślenia - Wojciech Ciesielski - fragment relacji świadka historii Tekst

Gdyby można było zdefiniować tą wolność w prosty sposób, to nie byłoby problemów filozoficznych czy debat. Wolność jest zdolnością do myślenia, sztuką zadawania pytań sobie i innym, materii, w której działam – tych prostych pytań. Jeżeli tę sztukę opanujemy, to znaczy, że jesteśmy wolni, bo potrafimy myśleć. Jeżeli [czegoś] nie wiem, [to] mówię, [że] nie wiem. Potrafię zachować ten bezpieczny dystans – co jest istotne w psychologii – czyli układ rodzinny, przyjacielski czy [układ] mąż-żona. [Ludzie] muszą patrzeć na siebie,...

Czytaj więcej

Wartość metra kwadratowego - Wojciech Ciesielski - fragment relacji świadka historii Tekst

Pamiętam, jak wracaliśmy z Kwidzyna. Przyjechali do nas znajomi, jechaliśmy przez pola. Dyskurs był taki: „Czy może być coś piękniejszego w życiu jak stajesz na drodze, patrzysz na horyzont. Mogę iść przed siebie. Nie trzeba jechać samochodem. Idę polami, na piechotę. Nikt cię nie zatrzyma”. I nic piękniejszego nie ma, jeśli możesz iść przed siebie i nikt cię nie zatrzyma. To było największe marzenie. Pamiętam, gdzie był ułamany fragment [więziennej] kraty, tej siateczki. Widać było fragment chodnika, wjazdu na parking;...

Czytaj więcej

Teleksy niczym powieść informacyjna - Wojciech Ciesielski - fragment relacji świadka historii Tekst

Rozpoznawaliśmy się po sposobie pisania. Jak czytam teleksy: „A kto tam siedzi teraz przy teleksie?”. Ja mówię: „No, ja siedzę”. – „To już nauczyłeś się to robić?”. – „Tak”. Człowiek miał odruch pisania. Jak się czyta [teleksy], to [poznawało się] kto jakie błędy popełnia pisząc. Ta klawiatura [była] paskudna. Jak się czyta te komentarze w serwisach, to można paść ze śmiechu: „Wysyłam wam jeszcze, dziadygi, z tego PGR-u, komentarz do tego. Masz tutaj, w serwisie”. – „Dobra. A wyślij co...

Czytaj więcej

Wolność to jest wartość, bez której społeczeństwo nie jest w stanie sięnormalnie rozwijać - Stanisław Zięba - fragment relacji świadka historii Tekst

Wolność to jest wartość, bez której społeczeństwo nie jest w stanie się normalnie rozwijać Wolność to chleb powszedni – to tak mi się powiedziało na gorąco. To jest wartość, bez której społeczeństwo nie jest w stanie się normalnie rozwijać. Nie można pracować dobrze, będąc niewolnikiem albo zniewolonym, nie można się uczyć, tworzyć i rozwijać się, czyli tak jak w PRL-u ekonomia była podporządkowana centralizmowi. Ile trzeba było sił i reform, żeby ekonomię naprawić. Była kultura, ale socjalistyczna, co to znaczy?...

Czytaj więcej

Zaświeciła gwiazdka wolności i nie daliśmy sobie jej zgasić. Strajk w Hucie im. Lenina w 1980 roku - Stanisław Zięba - fragment relacji świadka historii Tekst

roku, PZPR, represje, stan wojenny, rola Kościoła Zaświeciła gwiazdka wolności i nie daliśmy sobie jej zgasić. Strajk w Hucie im. Lenina w 1980 roku Na całej Hucie strajku nie dało się zrobić. Pierwszy strajk wybuchł na tak zwanym zgniataczu, czyli walcowni gorącej, drugi strajk wybuchł właśnie na moim wydziale kolejowym, zatrzymaliśmy [kolej]. Kolej to był ten nerw, że stawała cała huta. Dosłownie pięć godzin i już był cały komitet fabryczny. Natomiast myśmy nie umieli pisać komunikatów, ani ulotek i przyszli...

Czytaj więcej

Wolność to możliwość swobodnego wypowiadania się i przemieszczania - Ireneusz Wach - fragment relacji świadka historii Tekst

Dla mnie wolność, to jest możliwość po pierwsze swobodnego wypowiadania się. Nawiąże też do stanu wojennego - możliwość swobodnego przemieszczania się. Szerzej jak gdyby to rozwinąć - otworzenie granic europejskich. Tak się mówi: „Nie o taką wolność żeśmy walczyli. Nie o to chodziło”. Jeśli mówimy teraz o warunkach życia, to jednak dużo rzeczy nie osiągnęliśmy i jak gdyby nie wszyscy się spodziewali, że to w tym kierunku pójdzie. Wrócę do roku [19]80. Tam w postulatach były postulaty zarówno polityczne, jak...

Czytaj więcej

Cenzura czepiała się różnych rzeczy - Bogna Stawicka - fragment relacji świadka historii Tekst

To był czas takiego ruchu młodych ludzi, którzy nagle poczuli, że mogą coś zrobić, żeby było lepiej w Polsce, ale głównie chodziło o poczucie wolności. I nagle okazało się, że to, co nas otacza nie jest tym, co byśmy chcieli. Chcielibyśmy być wolni. Chcielibyśmy mieć możliwość przekraczania granicy, chcieliśmy mówić to, co chcemy. Wtedy to było dramatem. Pracowałam w galerii plastyki i drukowania folderów, było to zawsze połączone z koniecznością ocenzurowania. Cenzura czepiała się różnych rzeczy, nawet nie tych, które...

Czytaj więcej

Już w grudniu 1976 roku orientowałem się, że wszystkie rozruchy zacznąsię od Lublina - Wojciech Rycerz - fragment relacji świadka historii Tekst

Lipiec Już w grudniu 1976 roku orientowałem się, że wszystkie rozruchy zaczną się od Lublina Już w grudniu [19]76 roku orientowałem się na sto procent, że wszystkie rozruchy społeczno-gospodarczo-polityczne zaczną się od Lublina. Miałem zlecenie od profesora Siuty z Instytutu Ochrony Środowiska, ale ja namówiłem go, aby zmierzyć jakość środowiska na podstawie jakości mleka. I on mi dał takie zlecenie. Miałem zmierzyć jakość środowiska Lubelskiego Zagłębia Węglowego na podstawie jakości mleka. Pochodzę z Kraśnika, znam tamte tereny i wszystkie warunkowania....

Czytaj więcej

Czuję się wolnym - Sławomir Równicki - fragment relacji świadka historii Tekst

Ja czuję się wolnym. Jestem w tej chwili członkiem Platformy Obywatelskiej Koła Centrum w Katowicach. Możemy podróżować praktycznie po całym świecie, po Europie Zachodniej to już możemy w ogóle bez paszportów podróżować, a wtedy to trzeba było mieć paszport, wizę i nawet nie wolno było mieć paszportu w domu. Oczywiście warunki życiowe są dużo lepsze, mimo pewnych trudności, powiedzmy trochę ta płaca jest za niska, ale w sumie ja uważam, że warto było poświęcić się.

Czytaj więcej

Ludziom pracy jest ciężko, nie czuję tej wolności - Bogdan Ramutkowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Wolność - to jest tylko moje odczucie, ale my nic nie zyskaliśmy na tym, jako ludzie pracy. Zyskał kto inny, kosztem ludzi pracy, a pracownicy są po prostu na bruku. Dzisiaj cztery tysiące ludzi jest na bruku. A kto o nich myśli? Kto? Naprawdę jest nam ciężko i ja nie czuję tej wolności. Wolność to słowa, wypowiedzi. Mogę dzisiaj powiedzieć, że mamy w sklepach dużo, ale nie mamy pieniędzy i jest problem. Wolność, to jest taka swoboda, że człowiek nie...

Czytaj więcej

Być wolnym, to móc żyć według własnej filozofii - Danuta Radzik - fragment relacji świadka historii Tekst

[Być] wolnym człowiekiem, to znaczy, że mam prawo żyć według własnej filozofii, jeżeli wyznaje jakąś wiarę, nie muszę kryć tego, że na przykład mam prawo nosić krzyżyk na piersi, mam prawo iść z flagą, mam prawo wywiesić flagę [kiedy] chcę. Moja flaga wisiała od dziesiątego kwietnia do wyborów czwartego lipca, co niektórych strasznie drażniło i z kirem wisiała ta flaga przez cały czas, więc przychodzili nawet bardzo bliscy niektórzy przyjaciele: „Dlaczego wywieszasz? Dlaczego tak długo trzymasz?”. Ja mówię: „Bo mi...

Czytaj więcej

Nawet pod Szczecinem wiedzieli co się działo w Lublinie - Sylwester Pitas - fragment relacji świadka historii Tekst

W roku [19]80 bywałem w Lublinie. Związane to było z charakterem mojej pracy. Praktycznie od [19]74 roku do [19]85 roku mieszkałem w Lublinie. W związku z tym wszystkie sprawy, które były związane ze strajkami, z przyspawaniem wagonów do torów były mi znane. Właściwie wszystko, to co działo się w całej Polsce przeżywałem bardzo osobiście, gdyż miałem sporo różnych znajomych, którzy pracowali np. w kopalni „Andaluzja”, „Julia”. Później widziałem przejazdy kolumn samochodów opancerzonych, czołgów, robiło to ogromne wrażenie, szczególnie na dzieciach....

Czytaj więcej

Nadal trzeba walczyć o wolność - NN7 (Wagon) - fragment relacji świadka historii Tekst

Wydaje mi się, że ogromna większość potrafi [korzystać z wolności], ale bardzo wielu ludzi z tych, którzy kiedyś, jak to się mówi, mieli pełne okrągłe słowa, co dotyczy oczywiście tego słowa „wolność”, dziś akurat dołują znaczenie tego słowa. Mówię o konkretnych ludziach, [którzy] wyrażali się tak samo jak byli wśród nas, natomiast zeszli z tej naszej platformy i okazuje się, że w tej chwili robią zupełnie co innego, wbrew temu dobrobytowi wolnościowemu, który uzyskaliśmy w [19]89 roku, bo wtedy to...

Czytaj więcej

Dzisiaj mogę powiedzieć, że jestem wolny - NN4 (Wagon) - fragment relacji świadka historii Tekst

Według mnie człowiek najpierw samemu powinien stać się wolnym, na przykład od jakichś złych skłonności. Alkohol kiedyś lubiłem, paliłem papierosy, ale uwolniłem się od nich, chociaż to nie było łatwe. Dzisiaj mogę powiedzieć, że jestem wolny. Jednakże od wszystkiego nie można być wolnym, bo niektóre skłonności mamy zapisane w genach od iluś tam lat.

Czytaj więcej

Pojęcie wolności się zmienia - Henryk NN (Wagon) - fragment relacji świadka historii Tekst

Wolność to to, że możemy porozmawiać, że nie stoi tu ubek i mnie nie zgarnie zaraz tutaj na zaplecze, suka nie podjedzie i nie zawiozą na dołek na czterdzieści osiem [godzin], a jak się będę opierał, będzie co innego. Dzisiaj pan może nie pracować, ma pan tę wolność swoją, ale kiedyś to było zapisane w konstytucji, że praca dla każdego jest obowiązkiem. Poszedłby pan na piwo, dowód osobisty jakby weszli ZOMO-wcy, nie ma pieczątki – bo w dowodzie osobistym była...

Czytaj więcej