Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Teatr NN i Stowarzyszenie Miłośników Wojsławic, czyli ocalanie od zapomnienia - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii WideoTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN", Stowarzyszenie Miłośników Wojsławic, ocalanie pamięci, Wojsławice 9. Teatr NN i Stowarzyszenie Miłośników Wojsławic, czyli ocalanie od zapomnienia Z działalnością jaką podjął i prowadzi Teatr NN, zapoznałem się, i to nasze współdziałanie, współpraca ma chyba z 10 lat, jeśli się nie mylę. A przed trzydziestoma laty byłem współorganizatorem Stowarzyszenia Miłośników Wojsławic, początkowo to miało być Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Wojsławickiej, ale zakwestionowano, że w historii, w nomenklaturze I Rzeczpospolitej i w epoce...

Czytaj więcej

Po raz drugi zostałem aresztowany w 1943 roku - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, aresztowanie przez Niemców, pseudonim Jan Bielecki 8. Po raz drugi zostałem aresztowany w 1943 roku Po raz drugi zostałem aresztowany przez Niemców w 1943 roku w czasie pełnienia obowiązków służbowych. Mianowicie jechałem koleją wąskotorową relacji Uchanie –Werbkowice w celu dotarcia do miejscowości Ruszczyzna pod Komorowem Zamojskim, by stwierdzić czy miejsce, w którym moja jednostka w 1939 roku zakopywała broń, ocalało. W tej drodze towarzyszył mi mój brat cioteczny. Zostałem rozpoznany przez funkcjonariusza policji ukraińskiej i aresztowany....

Czytaj więcej

Zostaliśmy aresztowani w pierwszych dniach stycznia 1940 r. - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, aresztowanie harcerzy, Mikołaj Tałanda, II wojna światowa, Wasyluk 6. Zostaliśmy aresztowani w pierwszych dniach stycznia 1940 r. Aresztowani zostaliśmy w pierwszych dniach stycznia 1940 roku, jako grupa harcerska w Wojsławicach. Aresztowano nas pięciu, razem z nauczycielem, opiekunem drużyny harcerskiej przed wojną na czele - druhem Mikołajem Tałandą, którego zabrano, a on nie miał nic wspólnego z tą konspiracją. My, jako młodzi, odtwarzając konspiracyjną drużynę harcerską w warunkach okupacyjnych, w ogóle druha Tałandę nie łączyliśmy z tym,...

Czytaj więcej

Pomnik cara Aleksandra II i Tadeusza Kościuszki w Wojsławicach - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, pomnik cara Aleksandra II w Wojsławicach, pomnik Tadeusza Kościuszki w Wojsławicach, wielokulturowość Wojsławic 4. Pomnik cara Aleksandra II i Tadeusza Kościuszki w Wojsławicach W Wojsławicach świadomie podjęto taką, powiedziałbym, patriotyczną działalność, z chwilą odejścia Moskali wyrzuconych za Bug przez armię austro-węgierską i Niemców. Dowodem tego jest to, że w 1917 roku, po obaleniu pomnika Aleksandra II –cara, który brał na siebie zasługi uwłaszczenia chłopów, który w zasadzie, to musiał akceptować akt rządu narodowego z powstania styczniowego....

Czytaj więcej

Święto 11 listopada w Wojsławicach - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, święto 11 listopada w Wojsławicac, Święto 3 Maja 5. Święto 11 listopada w Wojsławicach Święto 11 listopada dość późno zostało przyjęte jako święto narodowe. Natomiast bardzo uroczyście i w całej gali na jaką było stać miejscowe władze i ludność, było obchodzone zawsze Święto 3 Maja. I takim punktem centralnym tych obchodów, to był właśnie ten pomnik Tadeusza Kościuszki. Tam stawiano trybunę i przed miejscowymi władzami defilowały organizacje paramilitarne, młodzież szkolna, harcerze, ludność cywilna. Natomiast 11 Listopada,...

Czytaj więcej

Polska Organizacja Wojskowa i wojska austro-węgierskie w Wojsławicach - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, Polska Organizacja Wojskowa, wojska austro-węgierskie, Wojsławice, I wojna światowa, majątek ziemski hrabiego Poletyły, wywózka drewna z okolic Wojsławic, majątek ziemski Wojsławice, akcja POW 2. Polska Organizacja Wojskowa i wojska austro-węgierskie w Wojsławicach Tradycje niepodległościowe w obu rodzinach były znaczące. Gdy wybuchła I wojna światowa, a Polska Organizacja Wojskowa - POW, rozesłała emisariuszy po kongresówce by tworzyć tajne komórki POW, to między innymi po śladach tych „przemytników”- tak można nazwać moich pradziadów, trafiono do wsi Huta, Rozięcin...

Czytaj więcej

Ojciec uczestniczył w rozbrojeniu żandarmerii austriackiej w Wojsławicach - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, rozbrojenie żandarmerii austriackiej w Wojsławicach, Polska Organizacja Wojskowa, wojska austro-węgierskie, Wojsławice, historia wujka, historia ojca 3. Ojciec uczestniczył w rozbrojeniu żandarmerii austriackiej w Wojsławicach Mój ojciec uczestniczył osobiście w rozbrojeniu żandarmerii austriackiej w Wojsławicach. Był posterunek, gdzie było trzynastu żandarmów - szeregowcy, podoficerowie i jeden oficer. Rozbrojono posterunek ustawiając za płotem, dobrze widocznym z okien posterunku i ganku, makietę CKM-u i trzech bojców leżących przy niby to taśmie. Na ganek posterunku żandarmerii weszło trzech peowiaków mając...

Czytaj więcej

Jestem synem ziemi Wojsławickiej - Kazimierz Stopa - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, Rozięcin, rodzina, historia rodziny, Pismo Święte 1. Jestem synem ziemi Wojsławickiej Jestem synem ziemi wojsławickiej, a konkretnie mieszkańcem wsi Rozięcin. Stamtąd wywodzi się nasz ród, rodzina Stopów. Matka, z domu Sitarz, mieszkała we wsi Huta, ale obie rodziny były z sobą zaprzyjaźnione. Zarówno ojciec mojego ojca, czyli mój dziadek, jak też dziadek po stronie kądzieli, czyli ojciec mamy, i pradziadek, trudnili się przemytem bibuły, tajnych pism z Galicji oraz dewocjonaliów - szkaplerzy, różańców, książeczek do nabożeństwa,...

Czytaj więcej

Występ w Wojsławicach - Regina Możdżeńska - fragment relacji świadka historii WideoTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów, Wojsławice, występ w Wojsławicach, koncepcje teatralne, praca z aktorami 12. Występ w Wojsławicach Później przeszłam na dysponowanie całym tłumem. Była to wielka technika, Francuz nam pokazał jak się to robi, potem dyspozycja była przestrzenią. Na jednej scenie robiliśmy kilka stanowisk z bardzo różnymi reakcjami. Daliśmy na przykład „Pierwszy dzień wolności w Berlinie” już jako „Renum” Pojechaliśmy na takie święto, chyba do Wojsławic, i na tej scenie robiliśmy trzy kolumny. Kazałam im najpierw obejrzeć na Pradze ten...

Czytaj więcej

Tracze – Ryszard Staiński – fragment relacji świadka historii Tekst

współczesność ; ciesielstwo ; praca cieśli ; praca tracza ; narzędzia pracy tracza Tracze Cieśle nie cięli drewna – zajmowali się właściwie tylko ciesielką, stawianiem domów, konstrukcjami. Cięciem zajmowali się tracze. U nas było ich dwóch – to nawet ja pamiętam, jak jeszcze byłem młodym chłopakiem. Przywozili drzewo i dzień tylko to cięli. Dochodzili w tym do takiej wprawy, że nie trzeba było odmierzać drewna, tylko na oko cięli, jak trzeba. Chcesz dziesięć – masz dziesięć. Chcesz dwanaście – masz...

Czytaj więcej

Miłość do drewna – Ryszard Staiński – fragment relacji świadka historii Tekst

dwudziestolecie międzywojenne ; ciesielstwo ; stolarstwo ; praca cieśli ; praca stolarza ; rodzina ; rodzina Staińskich ; Staińscy (rodzina) ; Staiński, Władysław ; Staiński, Piotr ; majątek ziemski Wojsławice ; praca kołodzieja ; toczenie drzewa; projekt Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Wirtualna podróż w czasie Miłość do drewna Dziadek mojej żony był stolarzem, stelmachem i kołodziejem. Mieszkał tu, gdzie my mieszkamy. Przed wojną była tu stolarnia, w której uczyło się po pięciu, sześciu czeladników. Zostało jeszcze trochę narzędzi po dziadku ze...

Czytaj więcej

Drewno – Ryszard Staiński – fragment relacji świadka historii Tekst

współczesność ; ciesielstwo ; praca cieśli ; las ; drzewo ; budowa domu ; technologia obróki drzewa ; właściwości drzewa ; suszenie drzewa; Wojsławice; ulica Grabowiecka Drewno Na ulicy, przy której mieszkałem [ulica Grabowiecka w Wojsławicach] był taki facet, który miał wielki las. Żeby mu tam inni go nie ścinali, to sam jeździł i ścinał, od razu ciął i składał. Jeśli ktoś chciał kupić drewno, udawał się do niego. Można powiedzieć, że to był jakby prywatny tartak, czy raczej składnica....

Czytaj więcej

Rodzinne tradycje rzemieślnicze – Ryszard Staiński – fragment relacji świadka historii Tekst

dwudziestolecie międzywojenne ; ciesielstwo ; stolarstwo ; praca cieśli ; praca stolarza ; rodzina ; rodzina Staińskich ; Staińscy (rodzina) ; Siedliszcze ; Wojsławice ; majątek ziemski Wojsławice ; ulica Grabowiecka ; praca murarza- tynkarza ; budowa domu ; dzieciństwo ; Staiński, Piotr ; Staiński, Władysław; projekt Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Wirtualna podróż w czasie Rodzinne tradycje rzemieślnicze Mój dziadek, Władysław Staiński, pochodził z Siedliszcza koło Chełma, z kolei w Wojsławicach był pałac Polityłów. Hrabia Polityło zrzeszał wszystkich rzemieślników do pracy...

Czytaj więcej

Elka Erlich - kuzynka z Wojsławic i losy jej rodziny - Zipora Nahir - fragment relacji świadka historii WideoTekst

kuzyni Elka Erlich – kuzynka z Wojsławic i losy jej rodziny Ja widziałam, że Wojsławice są bardzo popularne tutaj u was. Po żydowsku myśmy to nazywali Wajslawyc. Ja miałam tam, to znaczy mój ojciec miał tam kuzynkę. To była rodzina uboga. Ona zajmowała się właściwie sprzedażą po domach. I przyjeżdżała bardzo często. Ona się nazywała Elka i nazwisko było Erlich, to była rodzina Erlich. I ona przyjeżdżała do Hrubieszowa i czasem mój tatuś jej dawał trochę ze sklepu jakieś tkaniny,...

Czytaj więcej

Rodzina Warmanów z Wojsławic - Josef Bass - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Moja mama nazywała się z domu] Warman. To była znana rodzina. Oni robili najlepsze partie, co mogły być. Mój wuj jeden był dziedzicem, trzy folwarki miał. Pobrał się z córką dziedzica w Galicji. Tam za Franz Josepha to tam Żydzi byli też dziedzicami. Tak, [ja bywałem] w Wojsławicach. Jako dziecko [tam jeździłem]. O tej miejscowości [opowiedzieć]? To było małe miasteczko. W centrum miasta był budowlany dom, tam mieszkał mój dziadek i babka, z córką, ona już była mężatką. I myśmy...

Czytaj więcej

Co pozostało po Fawce ? - Urszula Jałochowska Stałęga - fragment relacji świadka historii Tekst

Wojsławice, wnętrze domu Fawki, przedmioty z domu Fawki Co pozostało po Fawce? Pamiętam, że sprzętów było mało, jak to za czasów powojennych i w dawnych czasach. Pamiętam tylko ojca ładną szafę, która zresztą do tej pory stoi, ale to już jest ojca szafa. Z pożydowskich mebli prawdopodobnie zostało jedno stare łóżko, które potem zostało wykorzystane jako deski gdzieś w komórce i no nie wiem co, może ten stół, ale nie jestem pewna, i ława. Była [jeszcze] posrebrzana łyżka, widelec, pamiętam...

Czytaj więcej

Strych i kuczka w domu Fawki - Urszula Jałochowska Stałęga - fragment relacji świadka historii Tekst

Wojsławice, wygląd wnętrza domu Fawki, strych, kuczki Strych i kuczki w domu Fawki Wchodziłam na strych, bo był okres, że plantację mięty miał ojciec nasz i myśmy tam właśnie taką zebraną mięte przechowywali nawet. Ale to było miejsce też trzymania w sieczce, w takiej słomie, trzymania cebuli, na całą zimę. Tam właśnie mama, pamiętam, składała, jak trzeba było przynieść cebuli, to ona też tam leżała na strychu. Na strychu zresztą jesienią i zimą bieliznę się wieszało. Tam były sznury i...

Czytaj więcej

„Z sobą mogli żyć Polacy i Żydy akuratnie” - Anastazja Osiewicz (z d. Poddubiuk) - fragment relacji świadka historii Tekst

Żydzi, relacje polsko-żydowskie, Niemcy, holokaust „Z sobą mogli żyć Polacy i Żydy akuratnie” Ani jeden Polak [stąd] nie zabił Żyda! Ja wiem o tym, bo była partyzantka – nie zaczepiali. A jeden czy dwóch wtedy zginęło Polaków, młodych, eleganckich. Pojechał jeden, nazywał się Górny Władek. I tu o mieszkał niedaleko. W tym rzędzie, za tą kamienicą był żydowski dom. I mówi Niemiec coś do niego. A on: „A nasze bierot”. I zabrali, i zabili. Niemcy! Nikt nie bił! Z sobą...

Czytaj więcej

„My na śniadanie, a Polacy będą szli na obiad” - Anastazja Osiewicz (z d. Poddubiuk) - fragment relacji świadka historii Tekst

Żydzi, holokaust, relacje polsko-żydowskie „My na śniadanie, a Polacy będą szli na obiad” Byli prawosławni, Ukraińce. I byli Polaki. Ale wszystko było wielka bida. Był drogi bakun, to wielka kara była, jak parę krzaki zdybali. I była bida, że chleb pachniał czarny. Gmina cała to Żydów, cały rynek, jeszcze stoi ich bóżnica, tam gdzie jest [urząd], to wszystko żydowskie. Ja tylko pamiętam, jak oni się modlili, to zakładali do drzwi jakieś coś. Zaczepiali i modlili się, jak my się modlimy...

Czytaj więcej

W Wojsławicach cały rynek był żydowski - Bolesław Sitarz - fragment relacji świadka historii Tekst

[W Wojsławicach] było chyba tylko cztery rodziny chrześcijańskie, a cały rynek był żydowski. Sami Żydzi byli, tylko cztery rodzin było chrześcijańskich - Sitarz, Turowski, Jałuchowski i Czyż. Mieli sklepy takie wędliniarsko–mięsne, a resztę było wszystko żydowskie, bo [Żydzi] przeważnie trudnili się handlem, sklepy mieli. Sklep przy sklepie był. Jak Żyd miał dziesięciu klientów, to już krzyczał, że bardzo dobrze. Przeważnie to były sklepy spożywcze, niektóre tekstylne i tak dalej. Również jeszcze rzemiosłem się zajmowali - byli stolarze, szewcy, krawcy. Później...

Czytaj więcej