Rynek 14 w Lublinie

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica Rynek 14 jest budynkiem narożnym usytuowanym na południowej pierzei Rynku Starego Miasta. Od strony wschodniej sąsiaduje z kamienicą Rynek 15.

Dawny numer policyjny: brak

Numer hipoteczny: 12

Numer przed 1939: Rynek 14/Jezuicka 12

Numer po 1944: Rynek 14

Numer obecny: Rynek 14

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Obecnie [2012 – red.] na parterze kamienicy znajduje się restauracja „Hiszpańska Tancerka” oraz sklep z upominkami „Proszę Słonia”.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Najwcześniejsze wzmianki źródłowe dotyczące kamienicy pochodzą z 1471 roku. Wówczas budynek, już murowany, należał najprawdopodobniej do Jana Forhinsta, wrocławskiego kupca, który w tym samym roku sprzedał go Janowi Kreydlarowi, pełniącemu funkcję rajcy lubelskiego. Początek wieku XVI przyniósł kolejną zmianę właścicieli. Zostali nimi Sadurkowie, a drogą koligacji także Jan Domarath, ożeniony z córką Andrzeja Sadurki, Anną. Wkrótce Domarath i jego żona odkupili część kamienicy od siostry Anny, Agnieszki Sadurczanki. Po śmierci Jana kamienica została w 1554 roku podzielona na dwie części pomiędzy spadkobiercami z rodziny Sadurków i Domarathów. Nowi właściciele rozdzielili między siebie kamienicę, dzierżawiąc niektóre jej części między innymi Andrzejowi Ciołkowi, Wawrzyńcowi Nieborowskiemu, czy Andrzejowi Bizieckiemu. W 1571 roku część kamienicy kupił od Stanisława Ciołka Sebastian Stano. Za czasów posiadania obiektu przez Sebastiana Stano oraz jego potomków kamienica dwukrotnie płonęła. Najpierw w 1575 roku, drugi raz w 1596. Pożary poważnie nadwyrężyły stan budynku. Po śmierci Sebastiana Stano kamienica została podzielona pomiędzy wdowę po nim, Reginę oraz dzieci: Stanisława i Katarzynę. W 1589 roku doszło do konfliktu pomiędzy Reginą, zamężną już powtórnie z Janem Kupcowiczem, a opiekunami małoletnich spadkobierców. Stanisław Kiełczowski i znany lubelski poeta Sebastian Klonowic mieli bezprawnie wydzierżawić część kamienicy. Wkrótce Stanisław Kiełczowski pełniący funkcję burmistrza lubelskiego udowodnił swoje prawo do posiadania ¼ kamienicy. Po osiągnięciu pełnoletniości Katarzyna została wydana za mąż za Mikołaja Pelikana Klimuntowicza i przejęła wraz z mężem należny jej majątek. Liczba właścicieli jednego budynku sukcesywnie wzrastała. Nowy właściciel spłacił część długów Reginy Stanowej, nabywając w ten sposób prawo posiadania kolejnej części kamienicy. Po jego śmierci w 1605 roku spadek przeszedł w posiadanie dzieci, Michała i Jana Klimuntowiczów. Kamienica wciąż pozostawała w rękach kilku właścicieli, jednak jeszcze przez ponad pół wieku rodzina Klimuntowiczów posiadała mniejszą lub większą jej część. W drugiej połowie XVII wieku można mówić o umownym podziale dawnej kamienicy Klimuntowiczowskiej na dwie części tzw. Rudolfowską oraz Gizyuszowską od nazwisk zięciów Klimuntowiczowych córek. W 1700 roku część Rudolfowska została przejęta przez Jakuba i Eleonorę Bobrykiewiczów. Część Gizyuszowska zmieniła właściciela dopiero dziewiętnaście lat później, kiedy to Anna Gizyuszowa przekazała ją Tomaszowi Stryjkowskiemu. Aż do końca XVIII wieku właściciele obu części kamienic zmieniali się niezwykle często. Wśród nich najwyraźniej zapisała się w historii kamienicy rodzina Tłuszczewskich, którzy nabywszy część Gizyuszowską w 1724 roku, posiadali ją do połowy wieku. Rozdrobnienie własności nie sprzyjało przeprowadzaniu regularnych remontów, dlatego też pod koniec XVIII wieku kamienica popadła w ruinę i groziła zawaleniem. W 1807 roku na publicznej licytacji część kamienicy kupił Jan Leder, zaś rok później reszta została nabyta przez mistrza murarskiego Macieja Demela, który wkrótce podniósł swoją część z ruiny. Po ponad dwudziestu latach, w 1828 roku udało mu się dokupić na publicznej licytacji rudery należące do tej pory do rodziny Lederów i również przeprowadził tam generalny remont. Po budowniczym odziedziczyła kamienicę wdowa, Sylwestra Demel (1852), lecz wkrótce sprzedała ją Apolinaremu Poznańskiemu. W 1864 roku od Poznańskiego odkupili kamienicę Franciszek oraz Ignacy Jensze, a wkrótce potem połowę ich własności przejęła ich siostra Emilia, żona Franciszka Grabowskiego. Drogą kupna małżeństwo Grabowskich połączyło w swoich rękach całość majątku, sprzedając go następnie Balbinie Rusian. Ostatecznie po kilkukrotnych zmianach właścicieli, w 1930 roku kamienicę nabyli Chaim Josif i Perla Mindla Epsztain. Nowi właściciele przeprowadzili w 1938 roku remont budynku. W czasie II wojny światowej majątek przejęły władze okupacyjne (Zarząd Przymusowy), zaś w 1959 roku nieruchomość przeszła w posiadanie Skarbu Państwa. W 1954 roku został przeprowadzony remont elewacji, w czasie którego została przyozdobiona dekoracją sgraffitową autorstwa J. Łukawskiego i E. Pola.

Lokatorzy według wyznania, płci i wieku w 1941 roku

Ogólna ilość mieszkańców: 83 (chrześcijanie: 3, żydzi: 80; mężczyźni: 29, kobiety: 25; dzieci do lat 6: 11, dzieci w wieku 7–18: 18).

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1471 – budynek należy do Jana Forhista, który w tym samym roku odsprzedaje go Janowi Kreydlarowi;

początek XVI wieku – kamienicę nabywa rodzina Sadurków;

1535 – nowym właścicielem zostaje Jan Domarath;

1554 – podział kamienicy pomiędzy spadkobierców z rodziny Sadurków i Domarathów;

1571 – część kamienicy nabywa Sebastian Stano;

1575 – wielki pożar Lublina;

1596 – ponowny pożar budynku;

1602 – nowy właściciel, Mikołaj Pelikan Klimuntowicz skupuje kilka części kamienicy;

1605 – po śmierci Mikołaja nieruchomość dziedziczą jego synowie;

1700 – połowa kamienicy zostaje odkupiona przez Jakuba i Eleonorę Bobrykiewiczów;

1719 – druga część zostaje przekazana przez Annę Gizyuszową Tomaszowi Stryjkowskiemu;

1724 – część Tomasza Stryjkowskiego nabywa rodzina Tłuszczewskich;

1807 – kamienica w stanie ruiny zostaje wystawiona na licytacji, jej część nabywa Jan Leder;

1808 – Maciej Demel kupuje pozostałą część nieruchomości;

1828 – Maciej Leder scala kamienicę w swoim ręku;

1852 – po zmarłym Macieju kamienicę dziedziczy wdowa Sylwestra Demel i wkrótce odsprzedaje ją Apolinaremu Poznańskiemu;

1864 – Apolinary Poznański sprzedaje budynek Franciszkowi i Ignacemu Jensze;

1930 – nowymi właścicielami zostają Chaim oraz Perla Epsztain;

1938 – remont budynku;

1939 – uszkodzona po bombardowaniu kamienica zostaje przejęta przez władze okupacyjne;

1954 – remont elewacji budynku;

1959 – nieruchomość przechodzi na własność Skarbu Państwa.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nieznany

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica gotycka o zatartych cechach stylistycznych. Na licu elewacji wyeksponowane są fragmenty gotyckich nadproży.

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica Rynek 14 jest budynkiem narożnym złożonym z dwu części. Kamienica jest dwupiętrowa, posiada jedną kondygnację piwnic. Przykryta jest dachem dwuspadowym.

Elewacja frontowa obu części jest trójkondygnacyjna, dwuosiowa. Otwory okienne prostokątne, w części narożnej na parterze w osi wewnętrznej znajdują się prostokątne drzwi dostępne po jednostopniowych schodach. Okno jest prostokątne otoczone opaską. Okna drugiej kondygnacji są większe niż na parterze, zdobione opaską oraz gzymsem nadokiennym. Drugie piętro oddziela wydatny gzyms, przykryty dachówką. Otwory są prostokątne, pozbawione dekoracji. Druga część kamienicy zachowuje układ analogiczny z wyjątkiem parteru, gdzie znajduje się brama wjazdowa na niewielkie podwórze, zwieńczona łukiem odcinkowym. Na wysokości pierwszego i drugiego piętra elewację przyozdabia dekoracja sgraffitowa przedstawiająca sceny figuralne. Lico obu części, na parterze zdobią wydobyte spod tynku fragmenty oryginalnych gotyckich nadproży. Całość obu kamienic wieńczy podobnie skomponowany gzyms koronujący.

Elewacja boczna jest dwupiętrowa, siedmioosiowa. Poszczególne kondygnacje podzielone są gzymsami kordonowymi. Całość zwieńczona gzymsem koronującym.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Układ wnętrza jest bardzo zróżnicowany. W części frontowej i tylnej jest dwutraktowy, dodatkowo od strony ulicy Gruella znajduje się fragment kamienicy stanowiący pół traktu. Pośrodku kamienicy frontowej znajduje się sień przelotowa łącząca rynek z podwórzem. Na pierwszym i drugim piętrze komunikacja pomiędzy mieszkaniami odbywa się za pomocą widocznych od strony podwórza ganków. W kamienicy znajdują się dwie klatki schodowe. Jedna w części frontowej, druga zaś w tylnej.

Materiały ikonograficzneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Fotografie przedwojenne

Fasada kamienicy Rynek 14 w Lublinie, autor: nieznany, przed 1939 rokiem, źródło: zbiory prywatne

Fotografie z okresu PRL-u

Malowanie sgraffita na kamienicy Rynek 14 w Lublinie, autor: Edward Hartwig, 1954 rok, zbiory Ewy Hartwig-Fijałkowskiej

Sgraffito kamienicy Rynek 14 w Lublinie, autor: Edward Hartwig, 1954 rok, zbiory Ewy Hartwig-Fijałkowskiej

Prace graficzne

Rynek 14, autor: Czesław Doria-Dernałowicz, 1936 r., własność rodziny, w depozycie Biblioteki Głównej Politechniki Lubelskiej

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

• Karta ewidencyjna zabytków, mps archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 309.
• Kiełboń C., Kamienica Rynek 14 w Lublinie. Dokumentacja naukowo-historyczna opracowana na zlecenie Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych w Lublinie, mps archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 1255, Lublin 1979.
• Teodorowicz-Czerepińska J., Dekoracja fasad kamienic staromiejskich z 1954 r. Rozpoznanie historyczne i wnioski konserwatorskie na zlecenie Lubelskiej Fundacji Ochrony Zabytków, mps archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 1220, Lublin 1991.