Klinkiernia Zborowskiego

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Klinkiernia znajdowała się na obszarze ograniczonym dzisiejszym przebiegiem następujących ulic: Aleja Spółdzielczości Pracy, Związkowa, Bursaki oraz Techniczna.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Ta pierwsza prywatna fabryka klinkieru w Polsce powstała w 1906 r. za sprawą inż. Józefa Zborowskiego, który zawiązał spółkę ze znanymi lubelskimi ziemianami i przemysłowcami, właścicielami świetnie prosperującej cegielni „Lemszczyzna” - Janem i Witoldem Kleniewskimi. To w należącym do nich folwarku Lemszczyzna, wzniesiono lubelską klinkiernię.

Po odzyskaniu niepodległości klinkier był promowanym przez rząd materiałem do budowy dróg, szczególnie w rejonach kraju, w których doskwierał brak odpowiedniego, lokalnego kamienia. Takim obszarem była południowa Lubelszczyzna, gdzie jedynym kamieniem budowlanym była tzw. opoka - miękka i krucha, która nie nadawała się do budowy dróg. Stan dróg na Lubelszczyźnie był alarmujący. Przykładowo w powiecie hrubieszowskim w 1924 r. na 1000 km dróg, tylko 29 km było drogami bitymi¹. Toteż rząd inwestował w budowę fabryk klinkieru. Już w 1884 r. powstała pierwsza państwowa klinkiernia w Zamościu, którą wzniósł po zdobyciu praktyki w Niemczech i Holandii, inż. Florian Siennicki. Po nim w 1885 r. zarząd nad fabryką przejął przeszkolony w Niemczech i Ameryce, gdzie klinkier używano od lat do brukowania dróg - inż. Józef Zborowski. W latach przed I wojną światową, wg jego projektu wzniesiono kolejne państwowe klinkiernie: w Izbicy (1903 r.), Białopolu (1909 r.) i Budach (1913 r.) W 1901 r. na II Wystawie Rolniczo - Przemysłowej w Lublinie, klinkier Zborowskiego otrzymał brązowy medal. Rok wcześniej, zendrówką sprowadzoną z Zamościa, Zborowski wybrukował „na próbę”, odcinek Krakowskiego Przedmieścia od kościoła Św. Ducha do Magistratu oraz fragment ulicy Radziwiłłowskiej, za Pałacem Gubernatora². Podobnie, aby udowodnić niezrównane walory klinkieru, „na własne ryzyko”, w 1907 r. wybrukował Krakowskie Przedmieście przed Hotelem Victoria i znajdującym się vis – a - vis Hotelem Europejskim. Szpary nawierzchni klinkierowej, w miejscu, gdzie parkowały konne dorożki, zostały zalane smołą, aby utrudnić wnikanie w nie końskich odchodów, a tym samym uniknąć kłopotliwej woni. 

Józef Zborowski w 1915 r. wyjechał do Rosji, w sprawie windykacji długów klinkierni rządowej i tam zaginął³. Wydaje się, że z jego śmiercią zakończyła się działalność pierwszej, prywatnej wytwórni klinkieru w Polsce.

WłaścicieleBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1906 – 1915 – Józef Zborowski, Jan Kleniewski, Witold Kleniewski;

TechnologiaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Klinkier jest cegłą o podwyższonej odporności na oddziaływanie warunków atmosferycznych i zgniatanie. Przystosowany do wytrzymywania nacisku 700 - 1200 kg na 1 cm². Wyrabiany z gliny o większej zawartości wapienia, która musi być dobrze wyrobiona i wypalana w temperaturze dochodzącej do 2000 ºC. Do wypału używano piece gazowe, dające równomierne ogrzewanie całego wsadu. Zborowski produkował klinkier, zendrówkę i cegłę szamotową (ogniotrwałą), przeznaczoną do murowania czeluści pieca.

SygnaturyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

„Zborowski/Lublin” – na cegłach szamotowych

Stan zachowaniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Z zabudowań klinkierni przetrwał jedynie budynek administracyjno – mieszkalny, wzniesiony z ciemnej cegły zendrówki. Obecnie oznaczony jest adresem Aleja Spółdzielczości Pracy 42. Budynek zdobi charakterystyczny dla architektury przemysłowej przełomu XIX i XX w. ceglany detal. W ostatnich latach znajdowały się w nim mieszkania komunalne, obecnie, po pożarze dachu, opustoszały.

ŹródłaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zborowski Józef, Klinkier, Lublin 1908 r. http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/plain-content?id=968

Danowicz Kazimierz, Budowa dróg klinkierowych i wytwórni klinkieru na Lubelszczyźnie, Lublin 1927 r. http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/plain-content?id=5022

 

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Wróć do odniesienia K. Danowicz, Budowa dróg klinkierowych i wytwórni klinkieru na Lubelszczyźnie, Lublin 1927 r., s.5.
2. Wróć do odniesienia K. Danowicz, Budowa dróg klinkierowych i wytwórni klinkieru na Lubelszczyźnie, Lublin 1927 r., s.5.
3. Wróć do odniesienia www.zamosciopedia.pl.