Fragmenty Relacji ze słowem kluczowym "Żydzi w Puławach"

udostępnienie online najcenniejszych zasobów; dwudziestolecie międzywojenne; Puławy; Żydzi w Puławach; Żydzi puławscy; handel żydowski; dentystka Dawidson; lekarz Friedhofer; Ewa Gold Żydzi zajmowali się handlem Jeżeli chodzi o Żydów, bo tu gros, to żydowskie domy były do samego mostu prawie, to przeważnie oni handlem się zajmowali. Tak bliżej to nie znam, bo to różni Żydzi byli. Z tych bogatszych Żydów, co byli lekarzami czy coś takiego, to znam tych ludzi, ale takich, co miał jakiś sklepik, byle jaki, coś takiego, to...

Czytaj więcej

żydowski; dentystka Dawidson; Ewa Gold; wygląd Żydów Żydzi w Puławach Chodzili w chałatach takich dłuższych. Brody mieli. Mycki na głowach, jakieś takie ręczniki nosili na sobie. Rysy twarzy to już takie typowe, bo oni oczy mają duże, takie obwisłe, nosy mają takie kulfiaste. Taka pani Dawidson była. Ona była dentystką. U niej się leczyło zęby. Pani Dawidsonowa to już taka pedantka była, nie wyglądała na Żydówkę. A mąż jej lekarzem chyba był. To oni to tak raczej do polskich wyglądów....

Czytaj więcej

Naprzeciwko nas był Gołaszewski. To był Zielińskiego dom. I później był taki tutaj, od frontu, duży, wolny plac, a później, jak jest ulica PCK, to nie była PCK, to jakoś inaczej się nazywała, tylko już ja nie pamiętam jak, to był taki chyba drewniany, jednorodzinny dom. Tam mieszkał profesor Broniewicz, on chyba uczył matematyki w ogólniaku. A tutaj to był cały wolny plac. A potem te domy tutaj, co dalej są, to żydowskie były. I tutaj, gdzie Szatkowski ma teraz...

Czytaj więcej

Łaźnia to była tu, jak teraz jest Biedronka, dalej troszkę jak Biedronka budynek duży i murowany i one mieli tam te łaźnię swoje. Nie byłem tam, tylko z daleka widziałem. Tam prawdopodobnież ony mieli basen taki i do tego basenu wchodzili, kąpali się w tym basenie. To była cała łaźnia taka.

Czytaj więcej

[O wybuchu] wojny [dowiedzieliśmy się] z radia. Poza tym zaraz były bombardowania, leciały samoloty na Dęblin. Pierwsze dni to było bombardowanie okolic Dęblina i potem tu w Puławach. [Kiedy Niemcy weszli to] nie było nas w Puławach. Okropne wrażenie [miałam] kiedy zobaczyłam ich na motorach. Jeszcze wtedy byliśmy w tym Rudnie, w tych Sielcach to pod Kockiem były jeszcze te bitwy bardzo długo, bo się bronili Polacy i słychać było te walki, a potem już Niemcy wjeżdżali. Okropne to było,...

Czytaj więcej

W Puławach to było sporo przed wojną Żydów, przeważnie mieszkali w kamienicach. Część tych budynków została zniszczona w czasie wojny – [19]44, [19]45 rok. Ulica Piłsudskiego i Kołłątaja to tam były przeważnie takie małe kamieniczki i sklepy, przeważnie mięsne. Nazywało się to popularnie jatkami, i tam przeważnie Żydzi sprzedawali. Moja babcia tą [swoją] posesję obsadziła drzewami i nazywało się sad. Tam było kilkanaście drzewek, to były jabłonie, grusze, śliwy. Ponieważ były problemy ze zbytem owoców, to ludzie sprzedawali ten owoc...

Czytaj więcej

Stosunki [moich] rodziców z Żydami to układały się nawet nieźle. Oni byli sąsiadami, nie byli dokuczliwi, raczej można powiedzieć, że ci co tam mieszkali, to byli tacy skromni dosyć. Tak że tam zatargów żadnych nie było. Osobiście miałem z tymi Żydami, którzy byli w moim wieku, różne zatargi miałem, ale nieszkodliwe takie. Czasem w guziki żeśmy grali, w piłkę z Żydami [graliśmy]. Oni chcieli grać na pieniądze, za jednego gola 5 groszy. Takie mecze się odbywały tutaj na tych błoniach,...

Czytaj więcej

Przede wszystkim najwięcej było żydowskich sklepów, polskich było mniej. Dopiero przed samą wojną powstało więcej sklepów polskich, dwóch poznaniaków założyło sklepy z mięsem. To była konkurencja taka dla tych żydowskich sklepów z mięsem, które były na ulicy Kołłątaja. Z tym, że te sklepy polskie były jakoś lepiej zaopatrzone i bardziej elegancko w nich było. Te żydowskie to były takie niechlujne, chyba oni nie dbali. Były takie sklepiki żydowskie [w] których Żyd w ciągu dnia miał 5 klientów. Z czego on...

Czytaj więcej

Cmentarz żydowski był na ulicy Kołłątaja, mniej więcej w tym miejscu, gdzie obecnie jest cmentarz wojskowy. Pogrzeby żydowskie odbywały się w ten sposób, że oni nieśli tego zmarłego, prawdopodobnie w pozycji siedzącej czy dopiero był w pozycji siedzącej jak go chowali, nie wiem dokładnie. Oni nie chowali w pozycji leżącej, tylko w pozycji siedzącej. Prawdopodobnie [myśleli, że] jak będzie Sąd Ostateczny to on szybciej wstanie niż ten, co leży. Były wynajmowane takie płaczki, szły i szlochały, tak za głowę się...

Czytaj więcej

Część Żydów to tu mieszkała jak kościółek, gdzie teraz teren jest pusty, to tutaj wszystko Żydzi mieli mieszkania i sklepy. Tu właśnie do Kołłątaja, cały ten dół, wszystko też Żydzi mieli i jak Piaskowa jest niżej, też całe osiedle żydowskie było. To wszystko wypalone, Niemcy przecież te właśnie osiedle tu koło kościółka to w [19]39 roku od razu spalili wszystko i bożnice. Tu właśnie bożnica stała gdzie ten Dom Nauczyciela. To był duży budynek, murowany, taki okazały. [Byłem] w środku...

Czytaj więcej

Zabudowa była różna. Część tej zabudowy została, ale prawa strona idąc w stronę Wisły, została, a lewa była spalona. Bo tam były też takie domki jednorodzinne, takie niskie domy, niektóre piętrowe. I były tak zwane jatki, gdzie sprzedawano mięso. Pamiętam, że z mamą chodziłam tak mniej więcej do ulicy Czartoryskich, to były jatki i później ciągnęły się takie domy i sklepiki żydowskie wzdłuż Piłsudskiego aż do mostu. I później ulica, teraz się nazywa Kołłątaja, a wtedy była Dęblińska. Tam było...

Czytaj więcej

Friedhofer był takim naszym domowym lekarzem; przychodził. Nie wyglądał nawet na Żydka bardzo. Taki kulturalny, porządny człowiek. Boratyński był felczerem z zawodu, ale znał się na chorobach, na wszystkim. Jak któreś z nas zachorowało, to się jego zawołało, zawsze jakiś lek dał i pomogło. On jakoś tak się rozpoznał i pomagał, leczył ludzi. Miał dwóch synów i córkę. Tacy przyzwoici ludzie. Ich dom jest jeszcze, stoi przy Polnej, taki wolnostojący domek jednorodzinny.

Czytaj więcej

To było 11 listopada, święto. Zawsze był czapszczyk i wojsko maszerowało z koszar do mostu i z powrotem. I gimnazjum, te starsze też maszerowali i Strzelec, był taki w Puławach. Żydzi, bo to było w sobotę, otworzyli jatki i chcieli sprzedawać. Chcieli handlować mięsem, bo mięso, to wiadoma rzecz, że nie poleży. I te gimnazjum zaczęli rzucać kamieniami w tych Żydów, powybijali im okna, tak że policja interweniowała. Zabrali ich pięciu czy sześciu na komendę. Później wynikł z tego proces,...

Czytaj więcej

Pamiętam, że jak kolegi mojego zmarła babcia i szedł pogrzeb, to Żydzi zamykali okiennice, zamykali sklepy. Taki był u nich zwyczaj, że przed pogrzebem oni się zamykali. Powiedzieliśmy z kolegą, że im nie darujemy tego, szyby im powybijamy. Byliśmy małymi chłopcami, nas to oburzało, że jak to? Zamykają się przed babcią mojego przyjaciela? O, takie były właśnie dziecinne spostrzeżenia. Ale nie było żadnych sprzeczek większych między społecznością żydowską a polską. Nie, większych nie było. Zresztą chodziliśmy do szkoły razem z...

Czytaj więcej

Tu wokół stacji to też była taka biedniejsza dzielnica, też było dużo Żydów. Tam w baraku podczas okupacji Niemcy spędzili Żydów z całego powiatu puławskiego, zamknęli i podpalili. To było okropne. Okropna rzeź. Co tam się działo wtedy! Ja tego nie widziałem, znam to z opowiadań. Dorośli ludzie widzieli, jak ci Żydzi uciekali, jak ci Niemcy strzelali do nich. Płonące pochodnie leciały, biegały wokół. To było makabra. Czas okupacyjny był bardzo podłym czasem, takim czasem, że Pan szedł i nie...

Czytaj więcej

Puławy w tamtym czasie liczyły gdzieś około 10-12 tysięcy mieszkańców, to była mała mieścina. Pięknie położona nad Wisłą, lasy dookoła, ale była to mała mieścina i bardzo dużo Żydów mieszkało. Właściwie całe śródmieście i tutaj teren nadwiślański, to wszystko było zamieszkałe głównie przez Żydów. Ale mieszkało się z nimi przyjaźnie w zasadzie, były tam różne incydenty, ale głównie oni się zajmowali handlem. No i jakoś się te stosunki, tak jak to było zresztą przed wojną, dość znośnie układały. W Puławach...

Czytaj więcej

Dużo Żydów tam też mieszkało [na Mokradkach]. Głównie handlowali. Pamiętam naftę. Światła nie było tam przed wojną. Pamiętam u nas w domu na Kazimierskiej lampę naftową. I był taki Żyd, Bucio go nazywali. Stary Żyd na takich nosiłkach drewnianych jak to wodę noszą na wsi, to on nosił takie dwie duże bańki i naftę sprzedawał do lamp. Tego Żyda pamiętam, że zawsze przychodził na podwórko i matka kupowała od niego naftę. Ale głównie to żydostwo było tutaj od tej ulicy...

Czytaj więcej

[Żydzi] przyjemni byli, sympatyczni, co mogę powiedzieć? Jak żydowska rodzina no to lekarz jeden, Nudelman, przedsiębiorca budowlany Kleinbaum bardzo przyzwoici. A prości to tak zwane Nalewki puławskie, to znaczy od Kołłątaja w dół do Wisły, to było wypalone to wszystko, to była przedtem dzielnica żydowska. Dużo mieszkało Żydów, takie domki skromne i budynki, sklep, handel cały i jatki były żydowskie. Była chyba w Puławach jakaś synagoga, ale gdzie, to nie pamiętam. Może i widziałam, byłam dzieckiem wtedy właściwie, to co...

Czytaj więcej

Nie, żadnej separacji nie było. Kleinman przychodził na przedsiębiorstwa do tatusia, z ojcem rozmawiali, może się zwierzał ojcu, że wyjeżdżają, bo miał zaufanie do ojca, lubili się nawzajem. Ojciec był inżynier architekt, a tam był technik, przedsiębiorca budowlany, no więc to tak zaskarbiać chciał łaski taty, ale bardzo przyjemny, bardzo sympatyczny pan. I córeczkę miał jedną i żonę bardzo przyjemną i rodzinni bardzo. Oni są bardzo rodzinni. To były takie małe sklepiki żydowskie, gdzie handel był w Puławach. Małe, bo...

Czytaj więcej

Ludzie starozakonni, Żydówki starsze, mężatki, ale to już z tak zwanych Nalewek, no to w perukach chodziły, panowie pejsy i te duże, jak to się nazywają? Te stroje, chałaty takie. To ja się z tym później nie widziałam całą okupację i po wojnie. Ja pracowałam w Impexmetalu, jeździłam za granicę w sprawach importu diamentów przemysłowych. Antwerpia najwięcej handluje tymi rzeczami i tam dopiero patrzę: taki z pejsami Żydek jeden, drugi, bo Żydzi w większości handlowali tymi diamentami. Już tyle lat...

Czytaj więcej