Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Epidemia w 1645 roku

O epidemii z roku 1645 nie wiadomo zbyt wiele. Odnaleźć ją można w wyliczeniu zbiorowym, nie zawierającym jednak zbyt wiele szczegółów, gdyż odnoszącym się głównie do losu ubogich¹, czy w zestawieniu tabelarycznym znajdującym się w publikacji o epidemiach w dawnej Polsce.² Nie pozwala to na rozpoznanie patogenu odpowiedzialnego za „morowe powietrze.” Trudno określić także zasięg i śmiertelność zarazy ze względu na znikomą ilość danych. Jeśli wierzyć zestawieniu tabelarycznemu w 1645 roku w dużych miastach Rzeczpospolitej zarazę odnotowano jedynie w Lublinie i Warszawie.³ Wskazuje to na relatywnie ograniczony zakres terytorialny, a być może także na niewielką zjadliwość patogenu. Informacje o wielkich epidemiach pojawiały się zazwyczaj w wielu źródłach i opracowaniach ze względu na ogromny wpływ na całokształt życia mieszkańców dotkniętego terenu. Zarazy odbijały się na działalności władz miejskich, sądownictwa czy zostawiały wydatne ślady w księgach wydatków miejskich. Co ciekawe, choroby z 1645 roku nie odnajdziemy na przykład w dosyć dokładnym opracowaniu dotyczącym epidemii w Lublinie w dawnych wiekach.⁴ O ile można przypuszczać, iż zaraza miała miejsce, to znikoma ilość materiałów na jej temat wskazuje na ograniczone szkody przez nią wywołane i nie pozwala zaliczyć jej do grona największych w historii miasta.

Opracowanie: K. Janocińska, redakcja: A. Janociński

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Wróć do odniesienia "Nie wiemy, na ile miasto zamykało się na napływ potrzebujących podczas klęsk elementarnych, np. związanych (...) z szerzącymi się w mieście epidemiami w latach 1543-1544, 1565-1566, 1580, 1588-1595, 1601, 1605, 1620, 1622-1625, 1627-1631, 1635, 1641, 1645, 1648-1654.", D. Prucnal, Szpital przy kościele p.w. Ducha Świętego w Lublinie w latach 1419-1655, Lublin 2005, s. 116.
Wróć do odniesienia A. Karpiński, W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczpospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000, s. 314.
Wróć do odniesienia Tamże.
Wróć do odniesienia Zob. W. Froch, M. Kobylińska-Szymańska, Klęski moru w Lublinie w XVI i XVII wieku w świetle ksiąg miejskich, "Archiwum Historii Medycyny", XL, 1977, nr 4.

Epidemie przez wieki budziły lęk. Dotykały wszystkich członków społeczności niezależnie od ich pochodzenia etnicznego, poglądów religijnych czy warstwy społecznej. Ze względu na poważny wpływ na życie mieszkańców oraz funkcjonowanie państwa w wymiarze politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturowym były często odnotowywane w dokumentach miejskich czy kronikach klasztornych. Fragmenty ksiąg miejskich są nieocenionym źródłem przy próbie rekonstrukcji tak działań miasta w obliczu zagrożenia jak i życia codziennego mieszkańców w czasie moru. Wyłania się z nich obraz trudnych decyzji podejmowanych przez władze miejskie jak i heroicznego poświęcenia wybitnych jednostek w służbie drugiemu człowiekowi. Znaleźć tam też można dowody na to, że przedstawiciele elit finansowych i społecznych dawnej Rzeczypospolitej w poczuciu współodpowiedzialności za państwo potrafili nawet podzielić się własnym majątkiem z potrzebującymi czy też udzielać pomocy żywnościowej.

Projekt "Historyczny obraz Lublina w czasach zarazy" jest działaniem, które przywraca pamięć lokalną na temat epidemii i popularyzuje wiedzę dotyczącą historii Lublina. Dzięki dofinansowaniu ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu "Patriotyzm Jutra” możemy Państwu zaprezentować internetowy portal edukacyjny poświęcony epidemiom, które miały miejsce w Lublinie oraz przedstawić je w szerszym kontekście dawnej Rzeczypospolitej obejmującym czas przed epidemią, w czasie jej trwania oraz po jej zakończeniu, wskazując na demograficzne, gospodarcze, społeczne, religijne, kulturalne oraz polityczne skutki epidemii. Na portalu oprócz wielu haseł edukacyjnych zamieszczone zostały nagrane historie mówione na temat przedmiotu naszego projektu oraz dwa filmy: z inscenizacją “Opowieści lubelskiego balwierza” w Lubelskiej Trasie Podziemnej oraz ze spaceru tematycznego po mieście „Szlakiem lubelskich epidemii”. Poza portalem edukacyjnym został także przygotowany quest „W poszukiwaniu panaceum” dotyczący miejsc i ludzi związanych z epidemiami, który mogą Państwo pobrać w Lubelskiej Trasie Podziemnej.

Partnerzy projektu:

Zakład Historii Nauk Medycznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Lubelska Izba Lekarska
Dom Pomocy Społecznej im. Wiktorii Michelisowej
Fundacja Rozwoju i Aktywności Społecznej Przyjaźń w Lublinie
Klub Samopomocy przy Klasztorze OO. Dominikanów w Lublinie

Patronat medialny:

Słowa kluczowe