Wojciech Krukowski (1944-2014)

Dzieciństwo i edukacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wojciech Krukowski urodził się 30 maja 1944 roku w Zabielu, koło Ostrołęki. Był synem leśniczego. Ukończył szkołę podstawową w Kwidzyniu na Pomorzu Gdańskim. Edukację kontynuował w Technikum Leśnym w Białowieży. Z powodu zaangażowania w strajk szkolny związany z III Zjazdem PZPR w roku 1959 musiał opuścić szkołę. Został przyjęty na drugi rok do Liceum Sztuk Plastycznych w Gdyni Orłowie. W 1964 roku rozpoczął studia w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego.
Wojciech Krukowski: „To był dosyć ekskluzywny kierunek, w egzaminach 112 osób startowało na 8 miejsc. Tak się stało, że wśród tej ósemki się znalazłem”¹.
Na egzaminie wstępnym opowiedział między innymi o swojej koncepcji prezentacji sztuki, czyli ruchomych wystaw.
Wojciech Krukowski: „Wtedy to było takim problemem, bo było to silne centrum stołeczne, trochę Krakowa, Gdańska, myślałem o objęciu całej mapy kraju takimi inspirującymi przedsięwzięciami”².

Działalność artystycznaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zainteresowanie sztuką przejawiał od najmłodszych lat. Jako chłopiec rysował, na przykład zachód słońca nad Puszczą Białowieską i żubry w naturalnym środowisku. W podstawówce uczestniczył w różnych formach aktywności pozalekcyjnej. Zagrał kilka ról, między innymi Szewczyka Dratewkę w przedstawieniu szkolnym. Jako uczeń Liceum Sztuk Plastycznych założył Klub Jazzowy i Klub Młodych Poetów.
Wojciech Krukowski: „To takie sytuacje, które poszerzały ten proces życia sztuką”³.

Wojciech Krukowski pisał wiersze i brał udział w wielu konkursach plastycznych i literackich, między innymi w konkursie na recenzję „Młodzież o grafice”, gdzie zdobył drugą nagrodę. Był uczestnikiem konkursu organizowanego przez „Życie Literackie”, gdzie, obok Stanisława Barańczaka, otrzymał wyróżnienie.
Wojciech Krukowski: „Trzeba być przez cały czas na jakimiś takim haju, w stanie takiego pobudzenia, że to pomaga i niekoniecznie trzeba się w tym samym czasie poważanie upijać. Jednak takie życie sztuką, w pobudzeniu twórczym, daje poczucie takiego uniesienia zbliżonego do alkoholicznego. To był ciekawy czas dojrzewania”⁴.
Duży wpływ na jego działania miało środowisko, w jakim dorastał: „Jeśli spotykało się w szkole, w sąsiedztwie kogoś, kto inspirował, kto pobudzał, stwarzał wrażenie, że nie jestem sam w tych zainteresowaniach, takim działaniem bliższym twórczości, jakakolwiek by ona była, to było wszystko naturalne i łatwe. No i stąd to liceum. Potem jednak decyzja, że już dość tego zapachu terpentyny, oleju związanego z pięcio-, sześciogodzinnymi zajęciami z malarstwa, że to wystarczy i zdawałem na historię sztuki w Warszawie”⁵.

Na pierwszym roku studiów został redaktorem Kickiego Radia – radiowęzła w akademikach przy ulicy Kickiego, gdzie najpierw zajmował się recenzjami wystaw, później został kierownikiem programowym. Jako student prowadził miejscowy klub twórczy i poetycki – „Ubab”, miejsce debat politycznych. Wojciech Krukowski był organizatorem głośnej dyskusji: „Patriotyzm – ojczyzna – państwo”, między innymi z udziałem profesora Jerzego Szackiego. Następnie został kierownikiem programowym klubu Hybrydy.  
Był organizatorem Centrum Środowisk Artystycznych „Dziekanka” i współtwórcą pracowni „Dziekanka”. Wojciech Krukowski był inicjatorem magazynu artystycznego „Obieg”, a także organizatorem i animatorem, w latach 1989–1992, Kina/Teatru/Tęcza. W 1990 roku został dyrektorem warszawskiego Centrum Sztuki Współczesnej „Zamek Ujazdowski”. Po dwudziestu latach zdecydował się odejść z CSW.

Założyciel Akademii RuchuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Podczas studiów, w 1973 roku Wojciech Krukowski założył w Warszawie w środowisku studenckim Akademię Ruchu – interdyscyplinarną grupę twórczą działającą na pograniczu teatru, sztuk plastycznych i filmu.
Pierwszym przedstawieniem grupy był spektakl Lektorat (1973). Akademia Ruchu zadebiutowała podczas Ogólnopolskiego Przeglądu Pantomimy Amatorskiej w Szczecinie. Zespół otrzymał I nagrodę za „współczesną formę w spektaklach Collage i Lektorat”.

Akademia Ruchu poza spektaklami organizowała akcje teatralne zbliżone do happeningów i prowadziła teatralne warsztaty.
„Prace Akademii Ruchu w otwartej przestrzeni miasta, mające od 1974 roku charakter regularnej, ciągłej aktywności [ponad 600 spektakli, zdarzeń i akcji ulicznych] są pierwszym w kraju przykładem tak systematycznych działań grupy twórczej – poza oficjalną sferą kultu sztuki – w przestrzeni „nieartystycznej”; na ulicach, w domach mieszkalnych i strefach przemysłowych. Z kolei elementy codzienności przenoszone w praktyce Akademii Ruchu w «świętą» przestrzeń sztuki [na scenę, do galerii] wzbogaciły jej wizję antropologiczną, nie ujmując niczego estetycznej”⁶.
Grupa stworzyła m.in.: Autobus (1975), Lekcje (1976), Europa (1976), Życie codzienne po Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1980), English Lessons (1982), Tango wodne (1994), Heide Park (1999), Przychodnia Exit (2000).
Akademia Ruchu występowała zarówno w kraju, jak i za granicą, między innymi w takich miejscowościach jak: Aachen, Aradeo, Arhus, Bari, Belgrad, Bilbao, Bolonia, Caracas, Dortmund, Drezno, Glasgow, Grenoble, Kair, Mediolan, Londyn, Norymberga, Nancy, Padwa, Poczdam, Rivoli Sztokholm, York i wielu innych.
11 września 1999 roku Wojciech Krukowski otrzymał nagrodę honorową IX Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Eksperymentalnych w Kairze, nagrodę przyznano za całokształt twórczości.

Akademia Ruchu na festiwalach w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Debiutanckie przedstawienia Lektorat i Collage Akademia Ruchu zaprezentowała w maju 1973 roku podczas Studenckiej Wiosny Teatralnej i zdobyła nagrodę prasy dla ciekawszego wydarzenia festiwalu.
Wojciech Krukowski: „Festiwale dawały poczucie tej wspólnoty i dlatego po Lubelskiej [Studenckiej] Wiośnie Teatralnej [19]73 [...], z całą pewnością coś się stało w [19]76 roku. [19]76 rok był bardzo ważny myślę dla Polski i dla nas – dla teatru alternatywnego. [...] Akademia Ruchu tworzy wiekopomny Autobus, to był [19]75 rok – on zapowiadał taki kryzys”⁷.

W roku 1976 na I Konfrontacjach Młodego Teatru w Lublinie odbyły się prezentacje: Autobusu i Europy Akademii Ruchu.
Wojciech Krukowski: „Autobus, który zwykle zbierał małą publiczność: pięćdziesiąt, sześćdziesiąt osób, tu po prostu tylu ludzi się gromadzi, że nie mieszczą się w tej przestrzeni, robią się awantury, po prostu wszyscy chcą zobaczyć właśnie skandaliczny skądinąd spektakl, gdzie po prostu nic się nie dzieje, nic się nie rusza, bo to jest w gruncie rzeczy trwanie obrazu, który jest metaforą społeczeństwa zdehumanizowanego, opuszczonego. Na Żmigrodzie w Lublinie robimy Europę z kolei – dynamit po prostu”⁸.
Na I Konfrontacjach Młodego Teatru miały miejsce równoległe realizacje Lekcji przez trzy grupy aktorów w trzech różnych punktach miasta i następnie finalna, pełnowymiarowa realizacja na placu Litewskim. Lekcje Akademia Ruchu zrealizowała również w hali fabrycznej Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie.
Podczas I Konfrontacji Młodego Teatru Akademia Ruchu wystąpiła z akcją Wieża II.
Wojciech Krukowski: „Przed «Chatką Żaka» robimy akcję Wieża. To jest akcja, gdzie tniemy transparenty z oficjalną frazeologią, z frazesami partyjnymi, na fragmenty i pierzemy je na oczach ludzi w miskach, płuczemy, jakby dążąc do nadania im pierwotnej czystości, i wieszamy na sznurach rozpiętych przed «Chatką Żaka»”⁹.
Akademia Ruchu otrzymała główną nagrodę Konfrontacji za całość działań.
Wojciech Krukowski: „Myślę, że to było istotne dla nas, żeby na następnym festiwalu, na który byliśmy zaproszeni – [19]78 – żeby nie być tą samą Akademią Ruchu, której ludzie mogliby się spodziewać. [...] I w tym momencie powiedziałem, że mamy do zrealizowania coś, co nie musi mieć publiczności”¹⁰.

Na drugim festiwalu Konfrontacje Młodego Teatru w Lublinie Akademia Ruchu zaprezentowała m.in. akcje Tablica i Dom.
Wojciech Krukowski: „Na Żmigrodzie zaproponowaliśmy ludziom, bo to był koniec kwietnia, że zrealizujemy wspólną, alternatywną dekorację pierwszomajową: zamiast portretów urzędników władzy, zawiesimy na fasadach portrety mieszkańców, którzy nam będą pozowali wcześniej. [...] Myślę, że Lublin pozwolił nam zrealizować rzeczy w naszej historii ważne, po prostu jakby przez to otwarcie do ulicy, że nie przeczołgano nas, tak jak to czasem bywało w jakiś innych okolicznościach”¹¹.

Opracowała Agnieszka Góra
Redakcja: Monika Śliwińska

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

¹ Rozmowa z Wojciechem Krukowskim zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 21.05.2013.
² Tamże.
³ Tamże.
⁴ Rozmowa z Wojciechem Krukowskim zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 21.05.2013.
⁵ Tamże.
⁶ http://www.akademiaruchu.com/
⁷ Rozmowa z Wojciechem Krukowskim zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 21.05.2013.
⁸ Tamże.
⁹ Tamże.
¹⁰ Rozmowa z Wojciechem Krukowskim zarejestrowana w ramach programu Historia Mówiona realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 21.05.2013.
¹¹ Tamże.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Rozmowa z Wojciechem Krukowskim zarejestrowana 21.05.2013 r. w ramach programu Historia Mówiona realizowanego w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Akademia Ruchu, pod red. Tomasza Platy, Stowarzyszenie Przyjaciół Akademii Ruchu, Warszawa 2003.
Akademia Ruchu, [online:] http://www.akademiaruchu.com/, [dostęp:] 16.08.2013.