Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Wizyta Czesława Miłosza i Lecha Wałęsy we Wszechnicy w 1981 r. - Zygmunt Łupina - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Wszechnica to ważny czynnik w dziejach „Solidarności” ówczesnych czasów. Jeszcze przed stanem wojennym Wszechnica organizowała w czerwcu [19]81 roku spotkanie „Solidarności” lubelskiej z Czesławem Miłoszem i z Lechem Wałęsą. Oni obydwaj przyjechali, to się odbywało na KUL-u. Gospodarzem był Mieczysław Krąpiec, rektor, ojciec dominikanin, a takim prowadzącym profesor Jerzy Kłoczowski. I byłem świadkiem rozmowy ojca Mieczysława Krąpca z Miłoszem, a w tym momencie wszedł Lech Wałęsa. Czesław Miłosz rozłożył ręce, widział go po raz pierwszy wtedy. „Panie Lechu, uwielbiam Pana!”...

Czytaj więcej

Miłosz i Wałęsa na KUL-u - Wanda Brzyska - fragment relacji świadka historii AudioTekst

udostępnienie online najcenniejszych zasobów", Lubelski Lipiec, Wałęsa Lech, Miłosz Czesław, KUL 24. Miłosz i Wałęsa na KUL-u Jak zaczęły się strajki, to akurat wtedy byłam w Jugosławii i zastanawialiśmy jak my wrócimy do kraju. Bo to zaczęło się w Świdniku właśnie, a cały czas Gdańsk się chwali. Nieprawda, nie oni zaczęli, bo to jest „Lubelski Lipiec”, i nasi kolejarze zaczęli przyspawywać te pociągi do szyn, Świdnik zaczął. A dopiero później ruszył Gdańsk. Pamiętam więc na dziedzińcu KUL-u. Był Miłosz i...

Czytaj więcej

Dążenie do zalegalizowania Solidarności - Henryk Wujec - fragment relacji świadka historii Tekst

W [19]84 roku wyszedłem na wolność. Zacząłem szukać pracy, ale też poszedłem od razu do miejsc, gdzie Solidarność była silna. Poszedłem do kościoła św. Stanisława Kostki, tam był ksiądz Jerzy Popiełuszko, którego znałem jeszcze z czasów legalnego działania Solidarności. To był młody ksiądz, bardzo sympatyczny, bardzośmy go lubili. No i tam też trafiłem. Wkrótce potem ten ksiądz został zamordowany. To było w [19]84 roku, w październiku został zamordowany. W drodze. To był dla nas szok też. To straszne rzeczy były...

Czytaj więcej

Wizyta Czesława Miłosza i Lecha Wałęsy w Lublinie - Alojzy Leszek Gzella - fragment relacji świadka historii Tekst

Nie należałem do grupy organizatorów, bo to nie była rola prasy. Norbert Wojciechowski był rzecznikiem prasowym z ramienia KUL-u, ja z nim miałem bardzo dobre układy już nie dlatego, że byliśmy ziomkami z Pomorza, ale z tej racji, że ja miałem wcześniej jakieś zajęcia na KUL-u, a również ta szkoła polonijna – języka polskiego i kultury polskiej – która rozwijała się, angażowała mnie w okresie wakacyjnym jako wykładowcę języka polskiego. Ja opowiadałem tam też o sytuacji kultury w Polsce, czyli...

Czytaj więcej

Trzy anegdoty - Zbigniew Janas - fragment relacji świadka historii Tekst

Waszek tutaj przyjechał. Tym razem w „Ateneum” [grano] jego sztukę. Był na [przedstawieniu], potem było przyjęcie u Izy Cywińskiej. I następnego dnia ambasador nas zaprosił na śniadanie. Przyjechał Mirek, Adam, Zbyszek Bujak. Przyjechał też Wałęsa. I tak żeśmy sobie tam gadali. W którymś momencie, stoimy sobie tam już po tym śniadaniu i jest rozmowa o prezydenturze. Wspominamy to właśnie, że Wałęsa zazdrościł Havlowi. Na co, Wałęsa mówi: „Co wy mówicie? Przecież ja od początku mówiłem, że ja nie chce być...

Czytaj więcej

Spotkanie prezydentów - Lecha Wałęsy i Vaclava Havla - Zbigniew Janas - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Waszek wtedy oczywiście poleciał na Węgry. Ale rozpętała się ta cała dyskusja taka polityczna, że jest konflikt między Wałęsą i Havlem. Ja od razu powiedziałem: „Trzeba to szybko zasypać”. I zadzwoniłem do moich przyjaciół w Gdańsku. Wtedy chyba do Bogdana Lisa albo do Krzyśka Pusza i mówię: „Namówcie Wałęsę, żeby przyjął mnie i kolegów z Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. Kurierów, organizatorów. Chcemy się spotkać i porozmawiać o wizycie Havla”. Oni nawet nie musieli specjalnie Wałęsy namawiać. Ściągnąłem Mirka Jasińskiego i tych ludzi,...

Czytaj więcej

Mój najważniejszy film - Waldemar Maluga - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Erazma Ciołka spotkałem kiedyś w bardzo ciekawych okolicznościach. Mianowicie w 1986 roku w słynnych Kostomłotach (żył jeszcze wtedy ksiądz [Roman] Piętka) zorganizowano spotkanie [dotyczące] odnowienia parafii neounickiej (to jedyna taka parafia w Polsce). Wiem, że miał przyjechać [na tę uroczystość] prymas [Józef] Glemp. Spore wydarzenie. Byłem tam [obecny] z aparatem fotograficznym, Erazm Ciołek [również]. [I tak] się poznaliśmy. Później zaprosił mnie do Warszawy. On był wybitnym dokumentalistą. Przez dziesięć lat [uwieczniał] całą Solidarność. Nazywano [go] nawet solidarnościowym fotografem. Zaczęło się...

Czytaj więcej

Film pod tytułem „Czesiek” - Waldemar Maluga - fragment relacji świadka historii Tekst

Zostałem z materiałem [o spotkaniu Lecha Wałęsy z Czesławem Miłoszem], nawet nie wiedząc, czy coś z tego wyszło. 13 grudnia [wprowadzono] stan wojenny. Nie zastanawiając się, schowałem u siebie wszystkie negatywy. A kiedyś [takie rzeczy] inaczej się zabezpieczało. [Należało je umieścić] w czarny papier, w jakieś światłoczułe pudła, żeby to się nie prześwietliło. [Ten film] leżał [tak schowany] ponad rok. Wiedziałem, że nakręciłem jakiś materiał, ale nie byłem w stanie stwierdzić, [czy coś mi się udało]. Nie [miałem możliwości] wywołania...

Czytaj więcej

Spotkanie Czesława Miłosza z Lechem Wałęsą było wydarzeniem wyjątkowym - Waldemar Michalski - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Kłoczowski, KUL Spotkanie Czesława Miłosza z Lechem Wałęsą było wydarzeniem wyjątkowym Wydarzenia z 12 czerwca 1981 roku były wydarzeniami wyjątkowymi. Myślę, że równały się z dniem, kiedy kilka lat później Jan Paweł II odwiedził KUL. Mieliśmy ogromną satysfakcję, że to spotkanie przebiegało godnie, sprawnie organizacyjnie i że nie było żadnych ekscesów. Bo w tym czasie Służba Bezpieczeństwa szczególnie interesowała się KUL-em. I niewątpliwie mimo naszych ostrożnych i kontrolnych zabiegów znaleźli się tam ich ludzie. Ale mam nadzieję, że oni także...

Czytaj więcej

Po całym dniu ciężkiej pracy słuchało się Radia Wolna Europa - Tadeusz Truskolaski - fragment relacji świadka historii Tekst

Pamiętam rok [19]80 bardzo dobrze. Byłem już wtedy studentem, ale akurat był to okres wakacyjny, a ponieważ pochodzę z małej miejscowości i rodzice posiadali gospodarstwo rolne, więc wakacje generalnie spędzałem w domu pomagając rodzicom. Trzydzieści lat temu, to oczywiście troszeczkę inne sposoby gospodarowania, wtedy się liczyła każda para rąk. Praktycznie całe dnie to była ciężka praca, ale oczywiście te informacje o [tym co się dzieje] dotarły bardzo szybko, czy to drogą oficjalną jako negacja tych wydarzeń czy też drogą bardziej...

Czytaj więcej

Zmarnowane zwycięstwo - Mariusz Grzybowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Dla mnie najważniejszy to był Lublin i potem te strajki na Wybrzeżu. Na wybrzeżu to było takie zmarnowane zwycięstwo. Ja miałem wtedy prawie szesnaście lat. Wydawało się, że jest szansa na nową Polskę, że może powstać coś nowego. Okazało się przez stan wojenny to nie możliwe. Ale potem po raz kolejny odżyła nadzieja, po roku [19]88, [19]89, ale też to się okazało być niemożliwe. Nie było możliwe moim zdaniem zbudowanie nowej Polski na złych zasadach, bez rozliczenia przeszłości. Kapitał Solidarności...

Czytaj więcej

Komitet Obywatelski w Kraśniku - Mieczysław Łazarz - fragment relacji świadka historii Tekst

Byłem przewodniczącym „Solidarności” w Fabryce Łożysk Tocznych i wiceprzewodniczącym „Solidarności” w Kraśniku. Byłem przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego w okręgu kraśnickim. [W czasie wyborów 1989 roku] Polska była podzielona na ileś tam okręgów. W każdym okręgu było iluś posłów. „Solidarność” miała zagwarantowane przynajmniej jeden albo dwa [mandaty]. To nie były wolne wybory [do Sejmu], wolne były do Senatu. W Senacie prawie wszyscy byli z „Solidarności”. Wystarczyło zrobić zdjęcie z [Lechem] Wałęsą i to był najważniejszy plakat wyborczy. [Komitet Obywatelski] w Lublinie zaprosił...

Czytaj więcej

Lata 1989-1991 - Jerzy Gałkowski - fragment relacji świadka historii Tekst

współczesność, Leszek Balcerowicz, reformy Balcerowicza, robotnicy, inflacja, lata 1989-1991, Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, komuna, „Solidarność”, dezorientacja społeczeństwa, wojna na górze Lata 1989–1991 Reformy [Leszka] Balcerowicza dały w kość wielu ludziom. Z drugiej strony myśmy po wojnie żyli w wielkiej biedzie, [a potem] praca na KUL-u [znaczyła] sporo wyrzeczeń. Teraz, na emeryturze, w porównaniu z tamtymi czasami żyjemy w luksusie [śmiech]. Reformy nas może bezpośrednio nie dotknęły. Błędem był brak ochrony czy poparcia tych warstw, które strasznie dostały po karku –...

Czytaj więcej

Entuzjazm taki bardziej indywidualny - Jerzy Gałkowski - fragment relacji świadka historii Tekst

entuzjazm, Lech Wałęsa, sejm Entuzjazm… taki bardziej indywidualny Radość z wygranej została przygłuszona godzinę później. W tej godzinie między ogłoszeniem wyników a tym takim tłamszeniem był entuzjazm, tylko taki bardziej indywidualny. Nie było wyjścia na ulice ze śpiewem, z chorągwiami. Nie było uroczystego, radosnego podkreślenia tego faktu. Nie wiem, może ci, którzy byli na szczycie bali się, że demonstracja naszej siły sprowokuje nie tyle Ruskich, co tych, którzy mają broń, czyli wojsko, milicję i UB. Były [też] głosy nieprzyjazne „Solidarności”,...

Czytaj więcej

Rok 2001. Zdjęcia - Jadwiga Koc - fragment relacji świadka historii Tekst

Zdjęcia zrobione 24 listopada 2001 [roku] przy Krakowskim Przedmieściu 62 z okazji odsłonięcia tablicy wmurowanej w ścianę budynku, [gdzie był Komitet Obywatelski]. Są na nich: profesor [Tadeusz] Baszyński, premier Tadeusz Mazowiecki, profesor Leszek Balcerowicz, Jan Pomorski, Krzysztof Pachoł, Henryk Wujec, Jadwiga Koc, Janusz Winiarski, Teresa Liszczowa, ojciec Tomasz Dostatni, [Zygmunt] Łupina, prof. [Jerzy] Gałkowski, [Bronisław] Wardawy. Tablica była ufundowana przez członków Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” Województwa Lubelskiego, zrobiona w dwunastą rocznicę wyborów 4 czerwca przez Jolantę [Słomianowską] – świetnego plastyka. Inicjatorzy...

Czytaj więcej

Norbertinum - Norbert Wojciechowski - fragment relacji świadka historii Tekst

To było wydarzenie, decyzja, o jakiej w czasach PRL-u nawet nie można było marzyć… Coś podobnego nawet się nie śniło! Kilka miesięcy po 4 czerwca 1989 roku, za rządów premiera Tadeusza Mazowieckiego i ministra Leszka Balcerowicza, można było powołać do życia prywatne wydawnictwo i drukarnię! Za PRL-u wydawnictwa i poligrafia to była najbardziej restrykcyjna działalność kulturalna, społeczna, gospodarcza… Natychmiast podjąłem decyzję i wraz z gronem przyjaciół (Anka Dobak, Leon Formela, Jurek Szatkowski, Andrzej Hałas, Stanisław Osiniak, Adam Kamiński, Józek Rumiński)...

Czytaj więcej

Komitet Obywatelski - Jadwiga Koc - fragment relacji świadka historii Tekst

Lubelskiego, Krakowskie Przedmieście 62, Lubelszczyzna, Maciej Zembaty, Andrzej Zaorski, Teatr im. Juliusza Osterwy, Lech Wałęsa, Alfred Miodowicz, debata Wałęsa- Miodowicz Komitet Obywatelski Komitet Obywatelski [„Solidarność” Województwa Lubelskiego] był komitetem powołanym w celu przeprowadzenia pierwszych niezależnych wyborów; niezależnych w takim kraju, jakim [wtedy] była [Polska]. Tworzyli go [ludzie z szeroko pojętej] „Solidarności” i z podziemia. Komitet Obywatelski w żadnym stopniu nie był zależny od Zarządu [Regionu] „Solidarności”, a to się teraz często myli. Miał swoją strukturę, obejmował całe [ówczesne] województwo lubelskie....

Czytaj więcej

Znaczek "Solidarności" w "Gazecie Wyborczej" trochę nam ciążył - Jan Pleszczyński - fragment relacji świadka historii Tekst

roku, PRL, współczesność, Lublin, „Gazeta Wyborcza”, praca w „Gazecie Wyborczej”, kariera dziennikarska, „Solidarność”, znaczek „Solidarności” w „Gazecie Wyborczej”, Kozak, Jan, Zarząd Regionu, współpraca z Janem Kozakiem, „wojna na górze”, Mazowiecki, Tadeusz (1927-2013), Wałęsa, Lech (1943- ), ulica Królewska Znaczek „Solidarności” w „Gazecie Wyborczej” trochę nam ciążył Gdy zniknął z „Gazety Wyborczej” znaczek „Solidarności”, my się tym specjalnie nie przejęliśmy. Mówię oczywiście o Lublinie, o redakcji lubelskiej. Bo niewiele to zmieniało. Miałem nadal bardzo dobre kontakty z Zarządem Regionu, tam przecież...

Czytaj więcej

Staszek Węglarz - Jan Wojcieszczuk - fragment relacji świadka historii Tekst

Byłem pierwszym doradcą Staszka Węglarza obok Andrzeja Bączkowskiego. Dlaczego Staszek Węglarz odnosił takie sukcesy i na płaszczyźnie związkowej, i na płaszczyźnie wpływów? Staszek miał duże wpływy i duże poszanowanie u Lecha Wałęsy, u Tadeusza Mazowieckiego, u Bronisława Geremka. Był to działacz związkowy, który potrafił przyznać się do braku wiedzy. Wcześniej mieliśmy i teraz mamy do czynienia z ludźmi, którzy uważają, że jak są czołowymi działaczami związku, to wiedzą wszystko. Staszek potrafił przyznać się, że czegoś nie wie. A jak się...

Czytaj więcej

Rozwiązanie Komitetu Obywatelskiego „Solidarności” w Świdniku po wyborach samorządowych - Andrzej Sokołowski - fragment relacji świadka historii Tekst

współczesność, wybory samorządowe 1990, Komitet Obywatelski „Solidarność” w Świdniku, rozwiązanie Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Świdniku, Lech Wałęsa, wojna na górze, Stronnictwo Demokratyczne, SD, Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, ZSL Rozwiązanie Komitetu Obywatelskiego „Solidarności” w Świdniku po wyborach samorządowych Ja rozwiązałem między innymi dlatego Komitet Obywatelski, osobiście go rozwiązałem, bo kiedy skończyły się te wybory i jak Wałęsa tą „wojnę na górze” wywołał, to zaczęli do mnie ludzie przychodzić: „Słuchaj, my tu potępimy w [imieniu] Komitetu”, tak sobie pomyślałem: „To jest nie w...

Czytaj więcej