Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Tragiczny los Żydów z Piotrowic - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii Tekst

Żydów dwie rodziny były, o tu u sąsiada byli jedni Żydzi, mieli sklep. Oni mieli cukier, naftę, w jednym domu była nafta i smary, i chleb. Oni tym handlowali. A rodzice, a ludzie ze wsi tylko żyli z tego, co urobili w polu. Mieli krowy, świnie, konie, a tera panie szanowny przejdź pińć kilometry, nie ma konia, nie ma krów, nie ma świń, nie ma nic wcale. [Druga rodzina żydowska] była, tu zaraz gdzie to malutkie mieszkanko jest. Za nim...

Czytaj więcej

Cyganie kradli kury i spali w lesie - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Cygany przeważnie kury [kradli]. A jak przyjechali, to tu o w tym lesie były. Palili se ogień, pobyli tam tydziń, półtora. Takie spódnice mieli [Cyganki] duże - pod spódnice kurę i tam se ugotowali, i tam palili ogień, tam siedzieli. Ale tam nikt się ich nie cypił - ani policjant, ani nikt. Cygany mieli piękne konie, takie bryczki, powozy i jeździli. A gdzie to pokolenie? Gdzieś przepadło na wieki - ni ma! Ale uni tylko w lato, latem [byli], a...

Czytaj więcej

Rodzina i praca - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Jestem urodzony w Piotrowicach w roku 1923, w maju. Ośmioro [nas było w domu]. [Wszyscy] się wychowali, prawie że już żadne nie żyje. Bronka umarła, Aniela umarła. Ja jestem najmłodszy i najmłodszy żyje, a ci moi bracia, siostry już poumierali, nie ma nikogo! Na tej posesji gdzie ja tu jestem, to moi rodzice tu byli - ojciec, matka no i ośmioro nas było dzieci. I do dnia dzisiejszego jeszcze żyje, już mam dziewięćdziesiąt prawie dwa lata. Rodzice pracowali na roli,...

Czytaj więcej

Hrabia Łoś był bardzo ludzki, ale jego żona była drańska - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Pamiętam hrabiego], był taki z wunsami. Ale on taki był, że jak brakowało słomy czy drzewa, o tutej na przykład, ze wsi poszło się do niego – nie odmówił! Kazał wezwać gajowego, że taki i taki przyjdzie, nie ma czym palić, proszę mu dać drzewa. Ludzki był. Ten Niemiec [rządca w majątku] już trochę był taki nie bardzo. A żona [hrabiego] kaleka, oj Boże, drań tylko mogę powiedzieć, drań! Miała takich dwa psy graniaste – Cyngur i Kula, te psy...

Czytaj więcej

Majątek hrabiego Witolda Łosia z Piotrowic - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii WideoTekst

W Piotrowicach był Hrabia Witold Łoś. Młody był i miał syna, a syn jego był porucznikiem w Warszawie w wojsku. On miał hodowle koni, bardzo piękne remonty tak zwane do wojska. Ojciec hodował konie, a syn te konie kupywał, był w ministerstwie przed wojną w Warszawie. Była w wojsku kawaleria, jakiś tam pułk czy tam szwadron i oni te konie brali. Tylko, że syn płacił ojcu bardzo dużo. Gmina wzięła [teraz ten majątek]. W wojsku był tego porucznika syn, przyjeżdżał...

Czytaj więcej

Czworaki w majątku hrabiego Witolda Łosia - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Były tak zwane czworaki. W każdym z czworaków było – dwa, cztery, sześć, osiem mieszkań. Były takie pintrowe, parter i pintrowe były niektóre. I cała służba, która pracowała u hrabiego, to ona mieszkała w tych budynkach. Już nie ma tych budynków, bo już rozwalone, ale ziemia jeszcze została i tera właściciele su po tym. Służba miała swoje mieszkanie. Były krowy hrabiego, ale każdy jeden mógł se utrzymać tam krowę czy tam świnie, czy kury mógł utrzymać. Dwanaście metry chyba czy...

Czytaj więcej

W szkole przed wojną była dyscyplina - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii Tekst

Przed wojną, to była dyscyplina nauczycieli. Jak był nauczyciel, to był nauczyciel. Podniósł rękę, ni ma ani jednego, cichutko ! A dziś co się robi - straszne rzeczy. Mieli takie z tyle linijki, jak dał, to cała ręka czerwona! Albo pod tablice było nasypane takiej ostrej i gołe kolana, musiał tam dziesięć czy piętnaście minut odbyć [karę klęcząc]. A jak była gorsza kara, to dzieci do domu, a tyn co za kare miał, to zostawał zamkninty w szkole na godzinę...

Czytaj więcej

Wcześniej każdy żył z tego, co urobił na ziemi. Życie codzienne przedwojną - Władysław Tudruj - fragment relacji świadka historii Tekst

Wcześniej każdy żył z tego, co urobił na ziemi. Życie codzienne przed wojną Każdym tylko żył z tego co urobił sobie na ziemi. Wychował sobie jakieś świnie czy tam kury, czy coś. Z tego tylko się żyło, trza było podatek płacić gruntowy i jak była dużo rodzina, to ucierpieli. No takie mieszkanie małe, jak było pińć, sześć osób, to [nie było] ani obucia, ani dobrego ubrania, ani opału… A jak coś kobita uzbierała jakieś jajek czy kurę, piechotum, boso do...

Czytaj więcej

Mąż jeździł do pracy, a ja byłam na gospodarce - Aleksandra Tudruj - fragment relacji świadka historii Tekst

Myśmy gospodarzyli, tośmy mieli i krowy, i dwa konie było, i świń było po sześć, po osiem w oborze. On [mąż] do pracy jeździł, a ja tu wszystko musiałam obsłużyć. I Krowy napaść, i stworzeniu dać. On przyjechał już musiał obiad mieć gotowy, żeby zjadł. Boso się chodziło, to było miętka zimia, bardzo dobrze. Te podeszwy były takie twardsze, nie takie jak teraz takie miętkie.

Czytaj więcej

Zagłada Żydów - Franciszek Markiewicz - fragment relacji świadka historii Tekst

W czasie wojny początkowo Żydzi żyli normalnie na wsiach. Ale potem, gdy zaczęła się likwidacja Żydów, przyszedł niemiecki rozkaz, że wszyscy Żydzi mają się skoncentrować w Bełżycach. Każda rodzina żydowska dostała ten rozkaz imiennie. W okolicznych wsiach część Żydów posłuchała rozkazu. Na przykład Abram z Bystrzycy Nowej - ale nie ten szewc, o którym była mowa wcześniej - poszedł sam do Bełżyc, ale ukrywali się jego dwaj synowie i przeżyli całą wojnę. Wojnę przeżył także Szlama wraz z żoną i...

Czytaj więcej