Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Szmuglowanie żywności z Lubelszczyzny w czasie okupacji niemieckiej - Ignacy Gogolewski - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Była okupacja i zdobycie pożywienia było bardzo trudne, w ogóle utrzymywanie się trudne. W związku z tym, z całą rodziną – a składała się z mamy, babki, właśnie mojej ukochanej babuni, brata matki Józefa i Stanisława – wyjeżdżało się i zakupywaliśmy cały szereg prowiantu i przywoziliśmy. A jednocześnie w czasie tym trzeba było zarobić jakieś pieniądze. Korzystaliśmy z obszarów tytoniowych Lubelszczyzny. To nam przygotowywano w paczkach, sam kiedyś taką paczkę musiałem zawieźć jako chłopak na Dworzec Wschodni, którą oczywiście od...

Czytaj więcej

Dzieciństwo w Otwocku - Ignacy Gogolewski - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Ignacy Gogolewski, kłaniam się Państwu, lat już [mam], wstydzę się powiedzieć, ale to są dwie ósemki, urodzony 17 czerwca w Ciechanowie, a powiedziałem dwie ósemki, to znaczy w 1931 roku. A potem z Ciechanowa przyjechaliśmy z całą rodziną do Otwocka, małe miasto podwarszawskie, 25 kilometrów. Już w [19]36 roku przenieśliśmy się pod Warszawę, w [19]39 wybuchła wojna, ja byłem po pierwszej klasie podstawowej szkoły. Nauka była przerywana, ale potem przywrócili i kontynuowałem tę szkołę podstawową. Ale na wakacje to zabierano...

Czytaj więcej

Stosunki polsko-żydowskie w przedwojennym Lublinie - Nechama Tec - fragment relacji świadka historii Tekst

Chęć asymilacji u ojca wzięła się z tego, że on widział, co się dzieje i jak straszne są rzeczy, które Żydzi cierpieli tylko dlatego, że się urodzili Żydami. Z tego powodu uważał, że nie jest ważne, kim się człowiek rodzi. Z drugiej strony, rodzice nie znali dobrze polskiego. Dlatego on myślał chyba o zasymilowaniu z czasem – że my się pobierzemy z jakimiś Polakami, moja siostra i ja. Jak nam się udało podczas wojny, że nikt nas nie poznał, to...

Czytaj więcej

Odnalezienie przez polską opiekunkę w 1945 roku - Irith Hass - fragment relacji świadka historii WideoTekst

W marcu [19]45 roku znalazła mnie ta [polska opiekunka]. To był najokropniejszy okres, dlatego że skończyła się zasadniczo wojna, u nas już nie było Niemców i nikt się o mnie nie [dopytywał]. Byłam pewna, że całe życie już zostanę w tym klasztorze. Jedyne co chciałam, to żeby wszystko wróciło z powrotem, żebym znowu była małym dzieckiem, żebym znów miała dziadziusia z babcią, i tatusia, i mamusię. Myślałam, że to już tak zostanie na wieczny czas. [Pewnego] dnia przyszła ta pani,...

Czytaj więcej

Historia uratowania żydowskiego dziecka - Anatol Binsztok - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Gdy przyjechałem do Otwocka trzy lata temu, zdaje się, czy cztery lata temu, to dwa dni wcześniej była w Telewizji Polskiej w Warszawie audycja wręczenia tych dyplomów dla Sprawiedliwych. Tam był jeden człowiek, którego nazwiska nie pamiętam, ojciec [jego] był komendantem policji powiatowej w Otwocku. Jedna staruszka, Polka znalazła na ulicy dziecko, niemowlę, wzięła to dziecko i przyniosła na komisariat. Mówi: „Panie komendancie, ja znalazłam żydowskie dziecko, to pan już zaniesie tam gdzie trzeba.”. On jej powiedział: „Niech pani zostawi...

Czytaj więcej

Łapanka na dworcu w Otwocku - Barbara Książek - fragment relacji świadka historii WideoTekst

[Jeśli chodzi o wybuch II wojny światowej], wiedziałam że coś się dzieje, ale [dokładnie] tego opowiedzieć nie potrafię – dziecko wychwytuje nastrój rodziców i niepokój ich w czasie rozmowy, że coś się dzieje złego. Dopiero potem to [do mnie] dotarło, że jest wojna, że są Niemcy – gdy jeździłam z mamą do stolicy. We wsi [Żurawie] na co dzień Niemców nie było, nie widziało się ich, natomiast jak jeździłam z mamą do Warszawy, to widziałam Niemców. Byłam zawsze bardzo zaniepokojona....

Czytaj więcej

Bolesne wspomnienia z okresu wojny - Nechama Tec - fragment relacji świadka historii Tekst

Nie zapisywałam żadnych wspomnień. Nie chciałam mieć nic wspólnego z moją przeszłością. Chciałam zapomnieć. Było wiele bolesnych rzeczy. Najbardziej mnie bolało to, że czasami byłam sama, że rodzice mnie zostawiali albo mieli zamiar mnie zostawić, ponieważ uważali, że wyglądam najlepiej i trudno mnie rozpoznać jako Żydówkę. Rzeczywiście, nigdy nikt mnie nie poznał. Nigdy się nie spotkałam z kimś, kto by powiedział: „Ty jesteś Żydówką”. Rodzice uważali, że dla mnie jest bezpiecznie, żebym nie jechała z nimi w pociągu, żeby mnie...

Czytaj więcej

Spotkanie z siostrą matki i odnalezienie kuzynostwa w Urugwaju - Irith Hass - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Do nas przychodzili dziennikarze, rozmawiali z dziećmi i pytali się, czy znamy jakichś krewnych za granicą. Zawsze miałam dobrą pamięć do numerów i do języków, pamiętałam dokładnie ulicę i miasto, gdzie tatuś korespondował z bardzo bliskim kuzynem. Podałam ten adres dziennikarzom, nie [minął] tydzień i dostałam wizę do Urugwaju. Kiedy jechałam po wizę, [to] na przeciwko mnie szła kobieta, która mi kogoś przypominała. To była siostra mojej mamusi, z którą pożegnaliśmy się na dworcu kolejowym w Brześciu, kiedy nam Niemcy...

Czytaj więcej

Dom dziecka w Otwocku - Irith Hass - fragment relacji świadka historii WideoTekst

To było mniej więcej w maju albo w czerwcu [19]45 roku. Pożegnałyśmy się, [ona powiedziała], że po mnie przyjedzie za kilka dni i pojechałam do domu dziecka w Otwocku, to było kiedyś sanatorium, [a] zrobili z tego dom dziecka. Kiedy przyszłam do domu dziecka [to] zobaczyłam, że są jeszcze dzieci żydowskie, i zobaczyłam cudowną wychowawczynię. Ona od razu nam zwróciła to poczucie własnej [wartości] i nikt nie miał prawa nas poniżać. Nauczyła nas piosenek, zrobiła z nami taką grupę jakby...

Czytaj więcej

Sen o ojcu - Irith Hass - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Widziałam go jeszcze raz. Myślałam, że może on się jakoś uratował w tym obozie koncentracyjnych, może wróci. Byłam w domu sierot w Otwocku, prawie codziennie ktoś przychodził, dzieci znajdywały wujka, ciotkę, tatusia, mamusię, którzy się uratowali. Do mnie nikt nie przyszedł, zawsze myślałam, że może do mnie też ktoś przyjdzie. Była tam taka bramka, która skrzypiała, jak ktoś przychodził. Zawsze jak słyszałam, że skrzypiała, wiedziałam, że ktoś przychodzi. Jednej nocy słyszałam, że bramka zaskrzypiała. [Podbiegłam] do okna i widziałam, że...

Czytaj więcej

Losy powojenne - Danuta Zipper-Olędzka - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Ja byłam na tyle głupia, że myślałam, byłam o tym przekonana, że na całym świecie się zabija Żydów i że ja jestem jeden jedyny Żyd na całym świecie, żywy. Ja naprawdę tak myślałam. Nikt mi nigdy nie mówił nic innego. I mnie nigdy nie przyszło do głowy, dlaczego nas zabijają. Uważałam, że to jest po prostu oczywista sprawa, tak ma być. I myślałam sobie: „Niemcy, tacy cywilizowani ludzie, przecież gdyby oni to robili humanitarnie, to ja sama bym się do...

Czytaj więcej