Wstęp.
Każdy autor odnoszący się do tematyki pożarów i pożarnictwa podkreśla odwieczność i ogromne zagrożenie związane z klęską ognia. Stwierdzenia takie są tyleż prawdziwe co oczywiste. Problemy związane z ogniem od zawsze występowały i występują w naturze. Ich wpływ na cywilizację i kulturę ludzką jest widoczny od czasów, gdy człowiek po raz pierwszy zdecydował się użyć potęgi ognia do swoich celów. Kiedy jednak zaczęto na dobre chronić się przed skutkami pożarów, które były nie do uniknięcia? Kiedy tak istotna sprawa znalazła oddźwięk w przepisach prawa w Polsce?
Nie łatwo jest z dzisiejszej perspektywy odnaleźć początki ludzkiej walki z ogniem. Logika zdawałaby się wskazywać na to, że już od najdawniejszych czasów społeczności poprzez wspólny wysiłek starały się opanowywać przydarzające się klęski. Zamieszkiwanie w skupiskach niosło ze sobą konkretne korzyści, takie jak większe bezpieczeństwo, czy efektywniejszy podział pracy. Wiązały się z tym także i zagrożenia, w tym zagrożenie pożarowe. Klęska ognia przydarzająca się jednemu z członków wspólnoty niosła za sobą niebezpieczeństwo dla pozostałych. Ze względu na niedoskonałe narzędzia gaśnicze, próby opanowania sytuacji wymagały udziału całości zdolnych do prowadzenia akcji mieszkańców, a i to dawało jedynie nikłą nadzieję na przezwyciężenie niebezpieczeństwa. W wypadku ciasnej zabudowy wykonanej głównie z drewna (z jaką mieliśmy do czynienia między innymi w średniowiecznej Polsce) szanse na ocalenie osady spadały drastycznie.
Jednym z elementów podnoszenia bezpieczeństwa pożarowego skupisk ludzkich było wytworzenie przepisów ułatwiających walkę z ogniem. W średniowiecznej Europie takie zalecenia o charakterze skodyfikowanych norm prawnych zaczęły powstawać w XII wieku.1 Jeżeli chodzi o Polskę, jako pierwszy dokument mający poprawić bezpieczeństwo pożarowe przyjmuje się tzw. Porządki ogniowe wydane przez radę miasta w Krakowie w latach 1374 i 1375.2 Trudno jednak określać czy zalecenia takie nie znajdowały się wcześniej w niespisywanym prawie zwyczajowym. Nie można wykluczyć, że na terenie Polski analogiczne rozwiązania wykształciły się już wcześniej, ale spisane zostały dopiero w XIV wieku. Mogłyby również napłynąć z osadnikami niemieckimi, przynoszącymi ze sobą wzorce prawno-organizacyjne ( w Augsburgu prawne zalecenia powstały już w XIII).
Co ciekawe w tamtym okresie nie było jeszcze mowy o powoływaniu służb delegowanych do gaszenia pożarów. Porządki ogniowe zobowiązywały do posiadania narzędzi gaśniczych, oraz udziału w walce z ogniem. Wielokrotnie poprawiane zalecenia wprowadziły także stanowisko rurmistrza, który miał być wybierany przez mieszczan ze swojego grona, a do jego zadań należało koordynowanie akcji gaśniczej.3 To o tyle interesujące, że dysponowano w tamtych czasach wzorcami służb gaśniczych z czasów Starożytnego Rzymu, przez wieki nikt jednak nie postanowił po nie sięgnąć.4
Tekst: opracowanie: P. Marzęda; redakcja A. Janociński 
Przypisy
- Wróć do odniesienia "Pierwsze takie rozporządzenia wydano w Londynie (1189), następnie w Auksburgu (1276), Wiedniu (1278) i Monachium (1371)."; A. N. Jaruga, Walka z pożarami na ziemiach polskich od czasów najdawniejszych do XX w., Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 14, Piotrków Trybunalski 2013, s. 12. Autor powołuje się na publikacje G. Pielacha, K. Pielacha, 100 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Rykach (1911-2011), Ryki 2011, s. 17. .
- Wróć do odniesienia Por. A. N. Jaruga, Walka z pożarami na ziemiach polskich..., s. 14.
- Wróć do odniesienia Tamże, s. 15.
- Wróć do odniesienia Por. P. Grabowski, Strażacy z Wiecznego Miasta, Przegląd Pożarniczy 2005, nr. 12, s. 28-29; W. Jabłonowski Jak dawniej gaszono pożary, Przegląd Pożarniczy 1999, nr. 11, s. 53-56.
