Był piec chlebowy, była kuchnia kaflowa i w pokoju był piec, taki ogrzewacz, też kaflowy. Gospodynie zostawiały kawałek zakwasu –to taki kawałek jak dwie dłonie. Taki był zakwasek i to, jak chleb upiekły, to wyskrobały te dzieże, bo dzieże były drewniane, i ten kluch zostawiali i on kisł. I to było na drugi [raz], tak jakby to drożdże się robiły. I na drugi raz, jak [piekły chleb] to rozmieszali z wodą. No woda, sól i mąka. A później tak rękami,...
Fragmenty Relacji ze słowem kluczowym "dzieża"
Musiała być dzieża [podczas kolacji wigilijnej] środek się kładło chleba jak się miało pośnik, tak u nas było pamiętam. […] W Wigilie chudziły yyy powrósła związały i do drzewa chodziły po Wigilii. Do każdego drzewa przychodzili, to u nas tutej to już nie. Yyy przychodziły i bedziesz rodzić czy nie bedziesz? To cię zetnę jak nie będziesz. I tak szedł i przewiunzoł powrósłem i to tak chodzili to, ale to już też przeszło. […] Chleba się ukroiło dla krów i...
Józefa Nizio.: Dziżę stawiali takie co się chleb piekło, dziżę pod stołem stawiali na stole było siano i obrus biały był, i i pod tem pod sianem opłatek tu leżeli i w kolędę się niesło [zwierzętom]. Janina Brodziak: tem kolorowym to w kolędę jak się te słome wynosiło i to sianko się zbierało to trzeba było dawać krowom tego sianka troszkę i ten opłatek.
Najsampierw trzeba było zakwas zrobić. U nas chleb to różny był. Na przykład inni gospodarze, którzy mieli mniej zboża, razowy chleb piekli. Na raz, tak jak osypkę dla świni, tak zrobili razowy, i tak razowy sieli tam przetaczek jakiś tam i piekli. Ale u nas w domu to już nie było razowego chleba, tylko był taki półpytel czy pytel z żyta, ale to już trzeba było więcej żyta. Na przykład dwa metry żyta jak tato zrobił na chleb, to był...
[…] Po tańcach panne młode sadzali na dzieży i roz, b, brat jej rozczesywał warkocz, czyli po ukraińsku kose, po ukraińsku kosa to warkocz. I on, i nakladali jej yy czepek, czyli kaptur taki, o którym ja mówiłem. I ona stawala sie już mężatko. A w stroju yy włodawskim to był bialy ten czepek znaczy z, z plótna białego ozdobiony mereżko, czyli [...] zrobionymi z nici, tako siatko. To za, to by, bylo, to właśnie bylo, naczy już pasowanie tej...
Najpierw przychodził swat no i tam czy dziewczyna czy od chłopaka że, no jest mówi mogliby się pobrać, co wy na to do rodziców. No rodzice przeważnie jak tam ugadali się co, co wniesie do posagu dana osoba to dogadywali się. Ile mórg, ile krowa czy tam coś, czy pieniądze. Jak się dogadali to były wtedy zmówiny i, a a młoda panna czy dziewczyna nie miała nic do gadania. Czy się zgadza czy się nie zgadza, tata i mama chcieli......
Raczej nie jedzono tak tam, no jak się było małym to się tam kawałek jakiegoś chleba złapało to, ale raczej było tak nie jedzone, nie nie było tego. No była, każdy miał przydzielone jakąś tam pracę na Wigilię, musiał zrobić i i raczej tego nie było się, żeby jadło. […] Było jedzone na dzieży, to to pamiętam jak była dzieża na, na, było przynoszone siano, było przeniesione słoma i król był stawiany i, i no była zawsze tak, kapusta była,...