Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Realia życia codziennego w czasie PRL-u - Zdzisław Strycharz - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Wracając do lat osiemdziesiątych: informacje mieliśmy z nasłuchu. Niektórzy w jakiś sposób się angażowali, ja angażowałem się z żoną na miarę możliwości, mieliśmy małe dzieci, małe córki. Córka jedna urodziła się w 1971, druga w 1976, więc to były młode dziewczynki, ale myśmy na te wszystkie spotkania chodzili, i na plac Litewski, jak był dzień Konstytucji 3 Maja, więc te armatki wodne, to pałowanie, byliśmy świadkami tego. I mieliśmy bardzo ciekawy przypadek - kiedy szliśmy ulicą Hempla w kierunku Kołłątaja,...

Czytaj więcej

Wolność jako zdolność odważnego myślenia - Wojciech Ciesielski - fragment relacji świadka historii Tekst

Gdyby można było zdefiniować tą wolność w prosty sposób, to nie byłoby problemów filozoficznych czy debat. Wolność jest zdolnością do myślenia, sztuką zadawania pytań sobie i innym, materii, w której działam – tych prostych pytań. Jeżeli tę sztukę opanujemy, to znaczy, że jesteśmy wolni, bo potrafimy myśleć. Jeżeli [czegoś] nie wiem, [to] mówię, [że] nie wiem. Potrafię zachować ten bezpieczny dystans – co jest istotne w psychologii – czyli układ rodzinny, przyjacielski czy [układ] mąż-żona. [Ludzie] muszą patrzeć na siebie,...

Czytaj więcej

Wolność - Andrzej Sokołowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Ja jestem wolnym człowiekiem. Teraz jestem wolnym człowiekiem. Życzę każdemu, żeby tak piękną miał emeryturę, choć mam strasznie małą. Wolność dla mnie to jest wolność kraju. Ubolewam, że u nas poprzez wolność rozumie się niszczenie drugiego, że „ja mam rację, a ty nie masz racji”, natomiast nie ma dyskusji na temat tego. Wolność jest również obywatelska, każdy obywatel jest wolny, nie można nie szanować jednego czy drugiego. Wolność państwa – a to już musimy sami dbać o to wszyscy, a...

Czytaj więcej

Próba zaangażowania społeczeństwa lokalnego przed wyborami samorządowymi - Andrzej Sokołowski - fragment relacji świadka historii Tekst

współczesność, wybory samorządowe 1990, kampania wyborcza, samorząd, demokracja lokalna, budowanie społeczeństwa obywatelskiego, Stanisław Skrok, burmistrz Świdnika Próba zaangażowania społeczeństwa lokalnego przed wyborami samorządowymi Niska frekwencja to było [jedno], [ale poza tym] jest taka troszeczkę ludzka [cecha]: „A, niech oni sobie tam rządzą”, „No, to jak się dorwali, to niech tam sobie rządzą” – ludzie nie chcieli się angażować. Myśmy stworzyli jako Komitet Obywatelski w Świdniku podwaliny pod ogromną dyskusję społeczną. Myśmy robili spotkania i dyskutowaliśmy, przypuśćmy: „Którą drogę należałoby wpierw...

Czytaj więcej

Nie zablokowałem pomysłu ustawienia pomnika Józefa Piłsudskiego na Placu Litewskim - Andrzej Kurowski - fragment relacji świadka historii Tekst

roku, PRL, współczesność, 2001, pomnik Piłsudskiego, Plac Litewski, Zbigniew Wojciechowski, zmiany, demokracja Nie zablokowałem pomysłu ustawienia pomnika Józefa Piłsudskiego na Placu Litewskim Kiedy w październiku 2001 roku zostałem wojewodą lubelskim, to pierwszy poważniejszy polityczny problem, jaki mnie spotkał, był taki, że inicjatorzy postawienia pomnika Piłsudskiego chcieli koniecznie, aby przed Świętem Narodowym 11 listopada jakoś zalegalizować tę budowę, przeprowadzoną zresztą z pominięciem obowiązującego prawa. Posłużono się zresztą fortelem, stawiając pomnik na folii, jako obiekt tymczasowy. Przyszedł do mnie główny inicjator pan...

Czytaj więcej

Ocena przełomu - Paweł Bryłowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Wybiliśmy się na niepodległość. Kto mówi, że jesteśmy od kogoś zależni, to niech sobie tak twierdzi, ale kraj jest niepodległy. Mamy demokrację, mamy możliwość działania i mamy możliwość swobodnej migracji. Kiedyś wyrzucano nas z kraju bez prawa powrotu, teraz z różnych powodów możemy wybierać sobie miejsce, gdzie chcemy żyć. Jedna sprawa jest fatalna – niemożliwość pracy. Można było… i wygraliśmy wielką rzecz. Teraz [powiem] coś, [co] zabrzmi źle: otóż to była bezkrwawa bitwa, a wojna jeszcze ciągle trwa. Każda wojna,...

Czytaj więcej

Zmiany w Polsce po transformacji - Michał Zieliński - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Dużo można znaleźć zjawisk też negatywnych – część z nich jest po prostu nieunikniona. To jest przykre, ale musi być powiedziane. Przy całych sukcesach gospodarczych Polska jest krajem średnio rozwiniętym, z produktem krajowym brutto wynoszącym 60% unijnego. W związku z tym, przy takim poziomie rozwoju gospodarczego, nie mogą w Polsce być pensje niemieckie, nie może być kanadyjska czy duńska służba zdrowia i tak dalej. To wszystko niestety łączy się z osiągniętym poziomem rozwoju; bardzo często na to się narzeka, ale...

Czytaj więcej

Komitety obywatelskie - Witold Fijałkowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Wiadome było, że się szykuje takie decydujące starcie bez oręża, więc [pojawiła się] potrzeba wsparcia pewnych działań, które temu służą i to był mój osobisty pogląd. Myślę, że to był taki zasadniczy czynnik. Innym, równie ważnym, były takie konotacje przyjacielsko-rodzinno-towarzyskie. Ludzie, którzy angażowali się w działania „Solidarności” w czasie podziemnym, w te wszystkie działania opozycyjne, to byli moi koledzy, często przyjaciele. I to jest tak, że jak się konstruuje, tworzy pewne grupy ludzi, to ci ludzie się zwołują. Wiedzą, co...

Czytaj więcej

Nadmiar demokracji jest gorszy od faszyzmu - Marek NN (Wagon) - fragment relacji świadka historii Tekst

Dla mnie wolność to nie to, że mogę robić to, co mi się żywnie podoba – bo ja mówię, że nadmiar demokracji jest gorszy od faszyzmu – ale wolność to po prostu, że mogę się przemieszczać bez żadnych problemów z jednego krańca Europy na drugi, że mogę mieszkać gdzie mi się żywnie podoba. Nie politykuję, tylko tak jest z praktycznego punktu widzenia. Owszem, interesuję się polityką, wiele rzeczy mi się na przykład w obecnej polityce polskiej nie podoba, ta słynna...

Czytaj więcej

Nie chciałbym, żeby się tamte lata wróciły - NN8 (Wagon) - fragment relacji świadka historii Tekst

To był dla mnie ciężki rok, byłem u siostry w szpitalu i zaangażowano mnie do rozrzucania ulotek, więc było to dla mnie bardzo pomyślne. Wszyscy ludzie chcą demokracji, chcą radości, radości życia. Chcą się podzielić wszystkim, co mogą, więc ja przystąpiłem do tego. Wiedziałem, [że] kiedyś młodzi ludzie będą tego potrzebować. Dzisiaj mam wnuczkę, która ma dopiero miesiąc, więc cieszę się, że żyje w kraju, w którym jest demokracja. Będąc w Warszawie dwa tygodnie spędziłem w areszcie czterdzieści osiem godzin....

Czytaj więcej

Program wyborczy KPN-u - Dariusz Wójcik - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Podstawowymi rzeczami w naszym programie były: demokracja, wolność oraz wszystkie kwestie związane z niepodległością, na przykład wyprowadzenie wojsk sowieckich. Poza tym kwestia wyborów: miały być bezpośrednie i proporcjonalne, także bezpośrednie wybory prezydenckie. Kolejne kwestie związane były z gospodarką, po pierwsze reprywatyzacja w bardzo szybkim czasie. Mieliśmy taki postulat, żeby natychmiast oddać byłym właścicielom to, co nie sprawia problemu jakby społecznego. To było założenie, że dzięki temu majątkowi szybciej zacznie się rozwijać przedsiębiorczość i klasa średnia. Dotyczyło to wszystkiego – od...

Czytaj więcej

Krystyna Łazarz - Mieczysław Łazarz - fragment relacji świadka historii Tekst

Dzięki mojej żonie robiłem tutaj dużo rzeczy. Ona założyła „Solidarność” międzyszkolną. Na maszynie trzeba było nieraz jakieś pismo napisać, [ona to robiła]. Żona była działaczką w wojewódzkich [strukturach „Solidarności” nauczycielskiej]. [W Kraśniku] całymi latami była przewodniczącą. Wygrywała wybory i nie było kantów. Ja powiedziałem: „Krysiu, nie pozwól sobie na jakiś kant. Niech cię ręka boska broni. Przegrasz wybory, [mówisz:] do widzenia, odchodzisz”. W demokracji najważniejsza jest kadencyjność i wybory.

Czytaj więcej

Prywatyzacja nie wszędzie się powiodła, ale to jest koszt przemian - Andrzej Kurowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Sądzę, że w roku 1990 czy w 1989 nikt sobie nie wyobrażał takiej skali przemian, nikt nie był taki mądry, by przewidzieć wszystkie skutki. Od czasu do czasu pojawiają się takie głosy, żeby znowu wywiesić tablice z postulatami ze Stoczni Gdańskiej i sprawdzić, co się z tego dokonało. Zmienił się system i niektóre postulaty są już w tej chwili anachronizmem, ale niektóre po prostu się nie spełniły. To takie historyczne gdybanie. Co by było, gdyby tym ludziom wyświetlić rzeczywistość dzisiejszą...

Czytaj więcej

Po 1989 roku powstawały nowe inicjatywy polityczne - Andrzej Kurowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Rok 1989 ożywił także inicjatywy polityczne, które nie miały żadnych szans na zaistnienie. To były różnego rodzaju niewielkie ugrupowania. Potem zaczęły powstawać partie polityczne. Rozkwitły jak kwiaty po deszczu różne nurty w polskim myśleniu politycznym i życiu politycznym, które były uśpione przez wiele lat. Nagle pokazali się narodowcy, jacyś endecy i tak dalej. To wszystko na glebie demokracji szybko wyrosło. Jako jeden z pierwszych w telewizji publicznej prezentował się Janusz Korwin–Mikke. Dziennikarz w wywiadzie wyborczym czy rozmowie przedwyborczej utożsamił go...

Czytaj więcej

Problem mentalności - Michał Stanowski - fragment relacji świadka historii Tekst

Wiesz, ludzie czasem zastanawiają się i żałują „dobrych komunistycznych czasów”. Myślę, że od tego chciałbym zacząć, że nie było lepiej. Nigdy nie będę żałował ani nie żałowałem zmian. Ja naprawdę pamiętam, jak było przedtem; pamiętam kolegów, którzy byli bici do nieprzytomności w drodze do szkoły za swoje poglądy, bo dwóch gości zaszło im drogę i po prostu skatowało. Pamiętam, ile miałem rewizji w domu. Pamiętam puste półki i setki innych rzeczy. Dla mnie to, co się wydarzyło w 1989 roku,...

Czytaj więcej

Rozwiązanie Komitetów - Jerzy Kłoczowski - fragment relacji świadka historii Tekst

[Mówiąc o Komitecie Obywatelskim, chciałbym – red.] pozytywnie podkreślić ogromną współpracę, bardzo szerokiej, [ludzkiej – red.] solidarności, która pokazała się tak bardzo konkretnie. Po śmierci Adama Stanowskiego już musiałem się zgodzić na wysunięcie mej kandydatury do Senatu. Wtedy, w wyborach, zostałem wybrany senatorem. Te wybory to już miały inny charakter. Wtedy jeszcze nie nastąpiły bardzo daleko idące podziały polityczne. Bezpośrednio po wyborach 4 czerwca ja niesłychanie doceniałem i bardzo mocno podkreślałem (też w Warszawie), jak ważną rzeczą są te Komitety...

Czytaj więcej