Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Wybuch II wojny światowej - Bencion Drutin - fragment relacji świadka historii WideoTekst

Najpierw było dużo niemieckich samolotów i bombardowali stację. Całą stację kolejową zniszczyli, dużo ludzi zginęło tam. Niebo było pełne samolotów niemieckich, nieraz polski żołnierz leżał na plecach i strzelał do [nich], od czasu do czasu spadł jakiś samolot niemiecki. Tam blisko Chełma, zdaje się w Janowie była kolonia niemiecka. Później oni zwali się folksdojcze, tylko czekali, żeby Niemcy przyszli, oni wtedy dużo sabotowali. Rosyjskie wojsko przyszło do nas pierwsze, byli u nas, nie pamiętam ile, dwa miesiące, trzy miesiące. Proponowali...

Czytaj więcej

8 września było pierwsze bombardowanie Chełma - Longin Jan Okoń - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Wojna wybuchła 1 września, i już 8 września było pierwsze bombardowanie Chełma. A na Górze Chełmskiej odbywał się zawsze odpust poświęcony Matce Boskiej Chełmskiej. Zawsze to była wielka uroczystość. No i moja matka z ojcem poszli tam na uroczystość. A mnie zostawili w domu. Tłumy ludzi zgromadziło w Chełmie, z okolicznych wiosek, sąsiednich miast - z Włodawy, z Krasnegostawu, z innych miejscowości. No i nadleciały samoloty niemieckie. I zaczęły bombardować Chełm. Jedna bomba uszkodziła róg budynku liceum Czarneckiego, ale tylko...

Czytaj więcej

Pamiętam pierwsze bombardowanie Chełma i wejście bolszewików - Piotr Pruss - fragment relacji świadka historii WideoTekst

1939 rok przeżyliśmy strasznie boleśnie. Wejście w pierwszym rzucie wojsk sowieckich, bolszewickich, było straszne dla mnie, dla moich rówieśników, a wywodzę się z domu arcykatolickiego i patriotycznie wychowującego dzieci. Przeżywaliśmy nie rozumiejąc tego co się stało. Pamiętam pierwsze bombardowanie Chełma 8 września, gdzie przeżyliśmy w strachu te chwile, czy minuty. Rejonowa Komenda Uzupełnień w Chełmie już się ewakuowała z Chełma, to było 8 albo 9 września 1939 roku, jeszcze wojsk żadnych nie było, nasze jeszcze odchodziły na front. To sześciu...

Czytaj więcej

Dopiero pierwsze bombardowanie Chełma nas obudziło - Piotr Pruss - fragment relacji świadka historii AudioTekst

Pierwszy września wybuchła wojna, ale w myśleniu moim i naszym to daleko ta wojna była. Do ósmego września w Chełmie był spokój. Ósmego września Chełm był po raz pierwszy bombardowany i dopiero to pierwsze bombardowanie obudziło nas i zwróciło uwagę na to, że jednak jest to niebezpieczeństwo. Niemców jeszcze rzecz jasna nie było. Nasze wojska wyszły z Chełma, bo tam stacjonowały dwa pułki. Ja byłem w rezerwie i dostaliśmy rozkaz pisemny, żeby zgłosić się do ósmego września w Kamieniu Koszyrskim,...

Czytaj więcej

Pierwszy września wypadał w piątek - Bolesław Błaszczuk - fragment relacji świadka historii Tekst

Pierwszy września, to był chyba piątek jak się nie mylę. Wybucha wojna. Córka kierownika szkoły przybiega, że Niemcy wkroczyli do Polski. Po paru dniach mnóstwo ludzi zaczyna się pojawiać, od zachodu idą na wschód. Wojsko zbiera się, rezerwiści zbierają się koło Chełma. Lotnictwo niemieckie bombarduje Chełm, bombarduje obiekty wojskowe, bombarduje ludzi. Rezerwiści parę dni czekają na umundurowanie, na broń, w porę to nie nadchodzi, [panuje] jakiś marazm, czuje się przygnębienie u tych przyszłych żołnierzy. Nasze przedwojenne władze, starały się jak...

Czytaj więcej

Wybuch II wojny światowej i okupacja niemiecka - Mieczysław Mękal - fragment relacji świadka historii Tekst

No, wybuch wojny... Wojna wybuchła to ja byłem już w naszej jednostce, w orkiestrze. No mobilizacja była, ale że ja byłem w orkiestrze i małoletni, niepełnoletni, to nas coś chyba z dziesięciu zostało, tak o i na front nie pojechaliśmy. No i do 6 września dokumenty i papiery takie jakie tam składaliśmy z chwilą przyjęcia do orkiestry, to wrócili nam. Oddali z powrotem i do domu. A 8 września już bombardowali Niemcy Chełm, to tego... Tak. No jakże! [Pamiętam nalot...

Czytaj więcej