Stanisław Filas - relacja świadka historii z 11 czerwca 2018

Czytaj więcej

Urodziłem się nie w szpitalu, tylko w budynku, w którym mieszkaliśmy, obecnie to byłaby ulica Nałęczowska 51 albo 53, w owym czasie była to ulica Cisowa 1 i zaliczała się do Koloni Sławinek. Była to północna strona ulicy Nałęczowskiej. Budynek, w którym mieszkałem, sąsiadował przez szosę Nałęczowską z cegielnią na Helenowie. Cegielnia nazywała się Rekord. Była to cegielnia państwowa, funkcjonowała do lat 70. Skończyła się wtedy możliwość wydobycia gliny na terenie cegielni. Była później wożona, nie wiem, czy z Garbowa,...

Czytaj więcej

Produkcja cegły zaczyna się od przygotowania gliny. Pierwszą fazą jest tak zwane sezonowanie albo napowietrzanie, po prostu z urobiska czerpie się glinę, czyli kopie i przewraca, i sezonuje przez minimum rok czasu, żeby się uplastyczniła i łatwiej było ją później obrabiać. Z kopalni gliny później przemieszczało się ją do tak zwanych sznajdrów, czyli mieszadeł. I w sznajdrze przygotowywało się glinę już do formowania cegły. To mieszadło składało się z trzech komór: w jednej komorze była już przygotowana glina do urobku,...

Czytaj więcej

Samo formowanie cegły trwało od końca kwietnia, jak się skończyły mrozy, do końca października, kiedy mrozy jeszcze nie nadeszły. Jeżeli chodzi o niską temperaturę – w tej cegle formowanej bezpośredniej, to wody było z trzydzieści procent. Produkowało się cegły tyle, że ona później, po zmagazynowaniu, wystarczała do pewnego okresu jeszcze zimowego.

Czytaj więcej

Cegielnia zajmowała teren od ulicy Nałęczowskiej do ulicy Wojciechowskiej, natomiast od strony miasta, czyli od wschodu, to graniczyła z tą byłą cegielnią. Od zachodu granica nie była jednoznaczna, była płynna, w każdym razie, przed Lubgalem dawnym. Przy ulicy Nałęczowskiej znajdowały się urządzenia i stanowiska, czyli piec, place do formowania cegły, szopy. Były tam cztery mieszadła, nazywane sznajdrami, w których była uplastyczniana gleba poprzez ruch typu kieratowego, przez ciągnące konie. Koni było cztery. Po lewej i po prawej stronie po dwa...

Czytaj więcej

Wyprowadzono nas z domów. Saperzy podłożyli ładunki i w pewnym momencie komin podskoczył do góry, osiadł i było bardzo dużo kurzu. Któryś z moich kolegów znalazł piorunochron i przyniósł go do szkoły, i piorunochron – bo to końcówka miedziana prawdopodobnie – służył jako ciekawostka w gablocie fizycznej.

Czytaj więcej

Cegłę formowały kobiety. Wyglądało to mniej więcej tak, że był stół, była piaskownica, ponieważ po każdym wyłożeniu cegły trzeba było formę tym piaskiem wysypać, żeby glina wychodziła i nie przywierała do ścianek. Forma była drewniana, na dwie cegły. Natomiast dostarczaniem gliny na stół zajmował się mężczyzna, który to wiózł na taczce. Ta praca była prymitywna, w ogóle nie zmechanizowana. Z kolei sprzątaniem cegły do szop, czyli pod wiaty, to zajmowały się praktycznie całe rodziny. Ta praca już nie wymagała tyle...

Czytaj więcej

Trzeba było wiedzieć, kiedy cegłę włożyć, czy ona przeszła dostateczną fazę wysychania i tak samo później trzeba było wiedzieć, kiedy ją wyprowadzić z pieca. Nie za wcześnie, bo wtedy nie osiąga wytrzymałości, nie za późno, bo wtedy się uplastycznia. Jeszcze było dwóch czy trzech bardzo ważnych ludzi, którzy pilnowali ognia. Taki palacz zasypywał z góry węgiel, to też, żeby nie przepalić, musiało się mieć pewne wyczucie. Tak to bywało z roku na rok, że ci sami ludzie wykonywali te same...

Czytaj więcej

W pewnym czasie ludzie z baraków wzdłuż ulicy Nałęczowskiej zostali przeniesieni, cegielnia sobie wybudowała dwa mieszkalne baraki po wschodniej stronie, przy MPK. Oni mieszkali tam z pokolenia na pokolenie, chyba do ubiegłego roku. Dopóki państwo nie sprzedało tego terenu i teraz tam stoją nowe budynki.

Czytaj więcej

Miałem do czynienia z cegielnią w Garbowie. To był 1975 rok. Pracowałem wtedy w Lubelskich Zakładach Naprawy Samochodów. LZNS przejął teren po cegielni właśnie i tam budował jeden ze swoich zakładów filialnych. Ja tam przez pewien czas byłem kierownikiem. Zastałem taką sytuację: piec, komin i kilka szop, czyli wiat do magazynowania cegły. Cegielnia była nieczynna już od kilku lat, od rozbiórki pieca i wyburzenia komina uchronił ją artykuł w „Zielonym Sztandarze”. Była decyzja zostawić piec, komin i jedną szopę. Na...

Czytaj więcej

Jeszcze była cegielnia na Rurach, gdzie komin stał na środku ulicy i ulica się kończyła z jednej strony na kominie. Po zlikwidowaniu cegielni, trzeba ją było jakoś objeżdżać. W tej chwili ta ulica nazywa się Gliniana.

Czytaj więcej