Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Sprawy „Ochrony”

Ochronka żydowska w Lublinie istniała od 26 października 1862 roku. Od stycznia 1869 roku przy niej działał przytułek dla kalek i starców1.

28 września / 10 października 1867 roku w Lubelskim Rządzie Gubernialnym odbyła się sprzedaż budynku poduchownego nr 109 w Lublinie (obecny adres – Grodzka 13). Cena wywoławcza wynosiła 8168 rubli 94,5 kopiejek. W aukcji zwyciężył mieszkający w Lublinie Natan Miller, który oznajmił o zamiarze kupić nieruchomość na rzecz żydowskiego przytułku dla dzieci, oferując kwotę 8170 rubli.

16 grudnia 1867 r. Miller miał wpłacić pierwszy transz pieniędzy, czyli 1/3 kwoty (2733 rubli) gotówką. Tego jednak nie robił przez parę lat. Wniósł jedynie listy likwidacyjne na kwotę 900 rubli (faktyczna wartość tych papierów wynosiła jeszcze mniej, bo 684 rubli).

Prywatna Rada Opiekuńcza (przewodniczącym której był wspomniany Miller) do 19 czerwca / 1 lipca 1868 r. najmowała budynek, czynsz wynosił 386 rubli 80 kopiejek rocznie.

Wg umowy aukcji, Natan Miller miał przejąć budynek na własność 19 czerwca / 1 lipca 1868. Rzeczywiście od tego czasu Prywatna Rada Opiekuńcza Przytułku korzystała z nieruchomości nie płacąc za najem. Zaległa kwota (2733 rubli) za budynek nie została jednak przez Millera uregulowana2.

Pod koniec 1868 roku niejaki S. Zylbertand złożył donos do policji, w którym mówił o rzekomych malwersacjach finansowych w Prywatnej Radzie Opiekuńczej Przytułku. Sprawa ta ciągnęła się przez kilka miesięcy, spełzła jednak na niczym3.

W międzyczasie Rada wynajmowała części budynku na mieszkania, tak Żydom, jak i Polakom. Kolejną nieruchomością, którą Rada wynajmowała i czerpała z tego zyski, był budynek nr 549 (w tym ostatnim Radzie należała 1/3 nieruchomości4). Od początku lat 70. XIX w. widać jednak, że liczba nieżydowskich lokatorów budynku przy Grodzkiej maleje lub zostają oni zupełnie zastąpieni przez lokatorów wyznania mojżeszowego5. W lipcu 1873 roku lokatorzy z ochronki zostali jednak wysiedleni6.

Członkami Rady stanem na 1869 byli: Natan Miller (przewodniczący), Ber Mejerson, Aszer Rozenblat, Josef Erlich i Fabian Kornhold7.

25 maja / 6 czerwca 1870 roku Miller miał wpłacić 2733 rubli oraz zaległy czynsz za rok, inaczej budynek mógłby być wystawiony na ponowną sprzedaż8. Jednocześnie Rada czyniła starania, żeby dostać budynek nieodpłatnie9. Prawdopodobnie to się udało – od połowy 1870 roku kolejne wezwania do spłaty zaległości przestają się pojawiać wśród dokumentacji dotyczącej przytułku.

1/13 września 1870 r. Ogrodzie Miejskim odbyła się loteria fantowa, przychody z której poszły na rzecz przytułku10.

Od 19 listopada/1 grudnia 1870 r. pomieszczenie w budynku wynajmowała kancelaria bożniczna11.

Pod koniec 1870 roku (25 listopada / 7 grudnia) przewodniczącym Rady był Ber Mejerson12 (był nim i w 1873 r.)13. Natan Miller pozostawał jednak w Radzie – w razie nieobecności Mejesona podpisywał za niego dokumenty14.

Na przełomie 1872/1873 roku w budynku przytułku przebudowano toalety: dotychczasowa sytuacja, kiedy nieczystości spływały stokiem wzgórza Staromiejskiego i lądowały w otwartym rowie, była po prostu nie do zaakceptowania15.

Volodymyr Dyshlevuk

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

  1. Wróć do odniesienia Archiwum Państwowe w Lublinie, zespół: Akta Miasta Lublina, Jewrejskogo detskogo prijuta. Еврейскаго дѣтскаго приюта, sygnatura 35/22/0/4.6.2.1/2292, s. 22.
  2. Wróć do odniesienia Tamże, s. 3-5.
  3. Wróć do odniesienia Tamże, s. 6-9.
  4. Wróć do odniesienia Tamże, s. 63.
  5. Wróć do odniesienia Tamże, passim.
  6. Wróć do odniesienia Tamże, s. 64.
  7. Wróć do odniesienia Tamże, s. 22.
  8. Wróć do odniesienia Tamże, s. 4-5.
  9. Wróć do odniesienia Tamże, s. 34-35.
  10. Wróć do odniesienia Tamże, s. 37-39.
  11. Wróć do odniesienia Tamże, s. 45-46.
  12. Wróć do odniesienia Tamże, s. 41-42.
  13. Wróć do odniesienia Tamże, s. 61-62.
  14. Wróć do odniesienia Tamże, s. 44.
  15. Wróć do odniesienia Tamże, s. 58.