Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Historia rodziny Feldzamenów - Lublin, Kraków, Warszawa

MiejsceBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Lublin, Kraków, Warszawa

CzasBezpośredni odnośnik do tego akapitu

1939 – 1945

Bohaterowie historiBezpośredni odnośnik do tego akapitu

  • Sarah Tuller (Sala Feldzamen)
  • Symcha Feldzamen
  • Ester Feldzamen
  • Mordechaj (Mietek) Feldzamen
  • Heniek Feldzamen
  • Jehuda Trachtenberg
  • Szama Grajer
  • Znajoma Polka z ul. Świętoduskiej 22 w Lublinie
  • Pan z pociągu
  • Julia Karwowska
  • Genevieve [Germaine] Karwowska
  • Zbigniew Karwowski
  • Pani Kraszewska, siostra Julii Karwowskiej
  • Polak z Krakowa, znajomy Karwowskich
  • Adam Adams (Salek Mełamd)

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Sarah Tuller, z domu Sura (Sala) Feldzamen, urodziła się w 1922 roku w Piaskach, w rodzinie Symchy i Ester Feldzamen. Jej matka pochodziła z Krasnegostawu, zaś rodzina ojca z Piask. W 1922 r. przenieśli się do Lublina, gdzie zamieszkali na ul. Narutowicza 20, a następnie 22. Ojciec zajmował się z powodzeniem prowadzeniem firmy na ul. Świętoduskiej 22. Było to przedstawicielstwo firmy Scheibler na Polskę, manufaktura towarów łokciowych, hurtownia materiałów i sklepów bławatnaych. Matka początkowo pomagała mężowi w biznsie, zaś później zaangażowała się w działalnośc charytatywną na rzecz ludności żydowskiej w Lublinie - w utworzenie przytułku dla dzieci i Gimnazjum Humanistycznego. Sarah miała dwóch braci, starszego Mordechaja (Mietka) i młodszego Heńka. Przed wojną ukończyła dwie kasy Gimnazjum Humanistycznego. Kiedy zaczęła się II wojna światowa, ojciec Sarah i jej starszy brat, razem z grupą znajomych, postanowili przedostać się na Wschód. Podczas próby przepłynięcia Bugu zotali zatrzymani przez staż niemiecką i osadzeni w więzieniu na zamku w Lublinie. Sarah z matką dostarczali im paczki żywnościowe. Ich sklep został zamknięty, a rodzina trafiła do getta na ul. Grodzką. Z więzienia ojciec Sarah został przeniesiony w ciężkim stanie do szpitala żydowskiego, skąd podstępem został zabrany do domu. Pomoc dla ojca Sarah była możliwa dzięki koneksjom Szamy Grajera. Wkrótce wszyscy trafili do getta na Majdanie Tatrskim, gdzie udało im się pozyskać fałszywe papiery. Ojciec Sarah, dzięki pomocy policjanta żydowskiego Jehudy Trachtenberga, przkupił strażnika i cała czwórka uciekła do Lublina do znajomych Polaków. Z Lublina pojechali do Warszawy, gdzie zatrzymali się u znajomej rodziny Karwowskich, a następnie do Krakowa. Sarah występowala wówczas pod fałszywym nazwiskiem Irena Kwietniewska, jako dziewczynka po przejściu tyfusu z chustką na ogolonej głowie. W Krakowie zatrzymali się w opuszczonym domu znajomego Karwowskich, który był poza miastem. Liczyli na to, że uda im się skontaktować z Mordechajem, który był przeniesiony do więzienia w Krakowie z Lublina. Pewnego dnia znajomy przyniósł im wiadomość, że Niemcy rozstrzelali wszystkich więźniów żydowskich. Feldzamenowie postanowili wrócić do Warszawy. Początkowo trafili do getta, ale później zdecydowali się wyjść i ukryć u rodziny Karwowskich, którzy zgodzili się ich przetrzymać w zamian za pieniądze. W międzyczasie brat Sarah, Heniek, został zatrzymany w łapance ulicznej. Jako Żyd trafił na komisariat. Pomimo tortur nie wydał rodziny Karwowskich. Tam został zabity. Będąc u Karwowskich Sarrah, a później jej matka, ciężko zachorowały. Opekowała się nimi pani Kraszewska, siostra Julii Karwowskiej, któa była pielęgniarką. Dzięki jej staranim, obie wyzdrowiały. Sarah z rodziacami byli u Karowskich do listopada 1944 roku. Po wyzwoleniu Pragi przez Armię Czerwoną, rodzina wróciła do Lublina. Feldzamenowie zamieszkali w jednym z pokoi w swoim starym mieszkaniu. Sarah pracowała jako księgowa. W 1945 roku wyszła za mąż za znajomego sprzed wojny. Wyjechali do USA. Sarah Tuller utrzymywała kontakt z rodziną Karwowskich po wojnie, odwiedzając ich i przesyłając regularnie środki finansowe. Karwowscy nie chcieli, aby ich zgłaszać do Yad Vashem jako Sprawiedliwych wśrod narodów Świata, z obawy przed opinią sąsiadów.

Adam Adams - przed wojną Salek Mełamed, był synem wspólnika ojca Sarah Tuller w Manufakturze Lubelskiej i sąsiadem w kamienicy przy ul. Narutowicza 22. Preżył wojnę dzieki pomocy rodziny Cękalskich z Lublina.

ZdjęciaBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Wideo

Audio

Historie mówione

Słowa kluczowe