Szanowni Państwo,
w 2011 roku Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie stworzył projekt letniego międzynarodowego festiwalu „Śladami Singera: Spotkania. Warsztaty. Sztuka”. Od pierwszego zrealizowanego projektu festiwal ten ewoluuje, korzystając z doświadczeń kolejnych edycji i wpisując się coraz mocniej w krajobraz kulturowy miejsca, w którym wyrósł – Lubelszczyzny. Powstał festiwal, który jest jednocześnie przedsięwzięciem i regionalnym i uniwersalnym na styku kultury, dziedzictwa, sztuki, turystyki i edukacji. Przedsięwzięciem możliwym tylko tutaj, ze względu na okoliczności powołania go do życia. O jego wyjątkowości zdecydowała twórczość Icchaka Baszewisa Singera, jednego z najważniejszych pisarzy XX wieku. Wartość jego literatury została doceniona najważniejszą nagrodą – literackim Noblem, przyznanym w 1978 roku. Jego twórczość, w języku jidysz stanowi integralną część także polskiego dziedzictwa kulturowego. Odnajdujemy w niej obrazy nieistniejącej już dziś na terenie naszego kraju tradycyjnej społeczności żydowskiej. Jest to szczególnie widoczne tutaj we wschodniej Polsce, będącej swoistym „jidysz landem”, krainą, w której język noblisty był językiem blisko 1/3 wszystkich mieszkańców. To także miejsce, w którym dokonała się ich Zagłada. Wśród wielu miejscowości, w których pisarz umieścił losy bohaterów swoich opowiadań, znajduje się kilkadziesiąt miast i miasteczek regionu lubelskiego. I choć mamy świadomość, że funkcjonują one trochę jak literackie figury, to faktem jest, że nazwy Lublin, Bychawa, Biłgoraj, Goraj, Janów Lubelski, Józefów, Kock, Krasnobród, Kraśnik, Lubartów, Łęczna, Piaski, Stary Dzików, Szczebrzeszyn wymieniane są, dzięki tłumaczeniom we wszystkich niemal językach świata.
Jeszcze 90 lat temu w miejscach tych tętniło żydowskie życie. 80 lat temu rozpoczęła się Akcja „Reinhardt”, której celem było zamordowanie wszystkich Żydów znajdujących się na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Wiedzą o tym historycy, wiedzą też czytelnicy Singera w najodleglejszych zakątkach świata. Chcielibyśmy, żeby taką świadomość mieli także współcześni mieszkańcy tych miejscowości? Chcąc im o tym przypomnieć, stworzyliśmy projekt festiwalu „Śladami Singera”. Stworzyliśmy go, jako artystyczną i edukacyjną podróż, odwołującą się do literatury noblisty i do lokalnej historii. Zaprosiliśmy do współpracy lokalne samorządy, ośrodki i centra kultury, stowarzyszenia i osoby prywatne. Dzięki współpracy z nimi co roku międzynarodowa grupa artystów reprezentujących różne dziedziny sztuki (muzyka, teatr, taniec, cyrk, fire show) nazywając się Przyjaciółmi Sztukmistrza (Jasza Mazur – bohater książki „Sztukmistrz z Lublina”) tworzy unikalne widowiska plenerowe, które bawią, wzruszają, skłaniają do refleksji nad skomplikowaną przeszłością. Na spotkania z taką artystyczną formą przychodzą każdorazowo setki osób. Występujemy zwykle na kameralnych scenach domów kultury, czasem w budynkach dawnych synagog oraz na otwartych placach położonych w centrach, parkach, rynkach.
Naszą festiwalową przygodę rozpoczęliśmy w 2011 roku. Dotarliśmy wtedy do 5 miejscowości: Tyszowiec, Szczebrzeszyna, Józefowa, Biłgoraja i Lublina. Co roku grono odwiedzanych miast powiększało się o kolejne: w 2012 – Bychawa, w 2013 – Kraśnik, w 2014 – Krasnobród, w 2015 – Kock, w 2016 – Piaski, w 2017 – Janów Lubelski, w 2018 – Chełm, w 2019 – Goraj, w 2020 – Łęczna, w 2021 – Lubartów, w tym roku – Stary Dzików. Przed nami kolejne miejscowości opisane przez Singera. Odwiedzanych miejsc wystarczy na wiele festiwalowych edycji.
Festiwal mocno wpisuje się w filozofię działania organizatora - Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, odkrywającego i dokumentującego ślady żydowskiej obecności, nie tylko w Lublinie, ale także w Regionie.
Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do tego, abyśmy w tym roku po raz kolejny mogli się wybrać w festiwalową podróż.
Witold Dąbrowski – dyrektor festiwalu