Lublin w średniowieczu

Od 1224 roku jest poświadczone istnienie kasztelana w Lublinie, co pośrednio wskazuje na istnienie grodu na Wzgórzu Zamkowym¹. Prawdopodobnie w końcu drugiej połowy XIII wieku została wybudowana wieża cylindryczna, która pełniła rolę mieszkalno-obronną. Pozostałe zabudowania i drogi wspomnianego grodu były drewniane². Północno-zachodnia część Wzgórza Zamkowego była zajęta przez cmentarz. Cały kompleks został otoczony wałem drewniano ziemnym³.

Lublin po najeździe tatarskim i zniszczeniach dokonanych przez księcia ruskiego Daniela w połowie XIII wieku został odbudowany i prawdopodobnie lokowany przez Bolesława Wstydliwego lub Leszka Czarnego⁴. Centrum grodu lubelskiego stanowił kościół farny pw. św. Michała. W jego bezpośredniej okolicy istniał cmentarz. Przylegał on do wytyczonego, prostokątnego rynku, który był rozszerzeniem obecnej ulicy Grodzkiej. Ówczesne miasto otaczały wały z palisadą i sucha fosa biegnąca wzdłuż ulicy Złotej i Rybnej⁵. Za umocnieniami rozpościerały się zabudowania, zagrody i warsztaty rzemieślnicze stanowiące podgrodzie⁶. Prawdopodobnie podgrodzie również było otoczone wałem wraz z ostrokołem⁷. Gród i podgrodzie otaczały pola uprawne, ogrody i pastwiska. 

Kościół dominikanów istniejący od około połowy XIII wieku był wybijającą się w krajobrazie murowaną budowlą posiadającą wieżę. Prawdopodobnie został otoczony odrębnymi umocnieniami, które miały strzec jego włości⁸. 

Głównymi trasami komunikacyjnymi była droga na zachód obecną ulicą Narutowicza oraz szlak biegnący od przeprawy na Bystrzycy w okolicy Słomianego Rynku przez obecne ulice: Kalinowszczyzna, Czwartek, Probostwo i ulicę Północną⁹. 

Na Czwartku w tym czasie istniała osada produkcyjna z drewnianymi zabudowaniami¹⁰. Osadnictwo występowało także na wzgórzu zwanym Grodzisko¹¹.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Florek M., Zamek w Lublinie, [w:] Zamki Lubelszczyzny w źródłach archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Lublin 2015, s. 17-38.
Hoczyk S., Badania archeologiczne osadnictwa wczesnośredniowiecznego na wzgórzu Grodzisko (Kirkut) w Lublinie w 1968 roku, Studia i Materiały Lubelskie, t. 16, Lublin 2012, s. 191-205.
Hoczyk S., Badania archeologiczne przy kościele św. Mikołaja na Czwartku w Lublinie w 1961 roku, [w:] Kościoły i klasztory Lublina w świetle badań archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Lublin 2012, s. 36-45.
Jakimińska G., Lublin od XII do XVIII wieku, [w:] M. Polańska i in., Lublin. Historia miasta, Lublin 2018, s. 27-69.
Kociuba D., Rozwój przestrzenny Lublina od średniowiecza do współczesności [w:] W. Janicki [red.] Lublin. Historia – Społeczeństwo – Gospodarka, Lublin 2018, s. 21-40.
Plisiecki P., Lubelski cmentarz z epoki Anonima zwanego Gallem [w:] R. Niedźwiadek [red.], Krakowskie Przedmieście w 450 lecie Unii Lubelskiej, Lublin 2019, s. 89-121.
Rozwałka A., Przed powstaniem miasta lokacyjnego. Stan badań archeologicznych średniowiecznego Lublina. Wybrane problemy, [w:] J. Figiel i in. [red.], Lublin. 700 lat dziejów miasta, Lublin 2017, s. 11-35.
Rozwałka A., Jeremicz J., Niedźwiadek R., Najstarsze umocnienia Lublina lokacyjnego, [w:] J. Popielska-Grzybowska i J. Iwaszczuk [red.], Meeting at the borders.Studies dedicated to Professor Władysław Duczko, Acta Archeologica Pultuskiensia vol. 5, Pułtusk 2016, s. 215-220.
Rozwałka A., Stasiak M., Dominikanie a przestrzeń miejska średniowiecznego Lublina, [w:] H. Grabski [red.], Dominikanie w Lublinie, Studia z dziejów i kultury, Lublin 2006, s. 62-63.
Tkaczyk J., Klasztor oo. Dominikanów w świetle badań archeologicznych, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Kościoły i klasztory Lublina w świetle badań archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, Lublin 2012, s. 16-35.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

1. Wróć do odniesienia P. Plisiecki, Lubelski cmentarz z epoki Anonima zwanego Gallem [w:] R. Niedźwiadek [red.], Krakowskie Przedmieście w 450 lecie Unii Lubelskiej, Lublin 2019, s. 104.
2. Wróć do odniesienia G. Jakimińska, Lublin od XII do XVIII wieku, [w:] M. Polańska i in., Lublin. Historia miasta, Lublin 2018, s. 28.
3. Wróć do odniesienia M. Florek, Zamek w Lublinie, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Zamki Lubelszczyzny w źródłach archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, ,Lublin 2015, s. 17-38.
4. Wróć do odniesienia A. Rozwałka, M. Stasiak, Dominikanie a przestrzeń miejska średniowiecznego Lublina, [w:] H. Grabski [red.], Dominikanie w Lublinie, Studia z dziejów i kultury, Lublin 2006, s. 62-63.
5. Wróć do odniesienia A. Rozwałka, Przed powstaniem miasta lokacyjnego. Stan badań archeologicznych średniowiecznego Lublina. Wybrane problemy, [w:] J. Figiel i in. [red.], Lublin. 700 lat dziejów miasta, Lublin 2017, s. 19-20.
6. Wróć do odniesienia J. Tkaczyk, Klasztor oo. Dominikanów w świetle badań archeologicznych, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Kościoły i klasztory Lublina w świetle badań archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, Lublin 2012, s. 25.
7. Wróć do odniesienia A. Rozwałka, J. Jeremicz, R. Niedźwiadek, Najstarsze umocnienia Lublina lokacyjnego, [w:] J. Popielska-Grzybowska i J. Iwaszczuk [red.], Meeting at the borders.Studies dedicated to Professor Władysław Duczko, Acta Archeologica Pultuskiensia vol. 5, Pułtusk 2016, s. 216.
8. Wróć do odniesienia J. Tkaczyk, Klasztor oo. Dominikanów w świetle badań archeologicznych, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Kościoły i klasztory Lublina w świetle badań archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, Lublin 2012, s. 23-25.
9. Wróć do odniesienia D. Kociuba, Rozwój przestrzenny Lublina od średniowiecza do współczesności, [w:] W. Janicki [red.], Lublin. Historia – Społeczeństwo – Gospodarka, Lublin 2018, s. 26.
10. Wróć do odniesienia S. Hoczyk, Badania archeologiczne przy kościele św. Mikołaja na Czwartku w Lublinie w 1961 roku, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła [red.], Kościoły i klasztory Lublina w świetle badań archeologicznych, seria: „Skarby z przeszłości“, Lublin 2012, s. 40.
11. Wróć do odniesienia S. Hoczyk, Badania archeologiczne osadnictwa wczesnośredniowiecznego na wzgórzu Grodzisko (Kirkut) w Lublinie w 1968 roku, Studia i Materiały Lubelskie, t. 16, Lublin 2012, s. 165-205.