Ospa prawdziwa
Patogen powodujący:
Ospa prawdziwa (zwana także czarną ospą) jest chorobą wywoływaną przez wirusy z rodziny Poxviridae, z rodzaju Orthopoxvirus. Należą one do dsDNA wirusów o znacznym stopniu skomplikowania.1
Występowanie:
Historycznie czarna ospa występowała na całym świecie, powodując epidemie o różnej skali i zasięgu. Obecnie ospę prawdziwą uważa się za chorobę wytępioną. Ostatni przypadek zanotowano w październiku 1977 roku, a w grudniu 1979 roku WHO oficjalnie ogłosiło eradykację wirusa.2
Sposób przenoszenia:
Wirus rozprzestrzenia się na różne sposoby - drogą kropelkową, przez kontakt ze zmianami skórnymi osoby chorej, jej wydzielinami czy materiałami nimi zanieczyszczonymi. Przy ospie dochodziło do sytuacji gdzie: “Transmisja wirusa od osób zakażonych na wrażliwe zachodziła w postępie geometrycznym – od 1 chorej osoby zakażało się 10 innych, a przy kolejnej transmisji zakażeniu ulegało już 100 wrażliwych osób. Ponieważ nie ma naturalnej odporności na zakażenie, odsetek zakaźności wynosił 100%, a śmiertelność sięgała 20–30%.”3
Objawy i odmiany:
Początkowo zakażenie przebiega bezobjawowo, w tym okresie dochodzi do inkubacji czyli namnażania się wirusa w organizmie osoby chorej (8-16 dni). Potem pojawia się gorączka, czasem z zaburzeniami świadomości, bóle głowy i pleców. Następnie pojawiają się wykwity na błonach śluzowych jamy ustnej i gardła oraz na kończynach górnych, dolnych, dłoniach, stopach, twarzy. Wykwity zamieniają się w głęboko osadzone krosty po kilku dniach zamieniające się w strupy, które odpadają zostawiając nieestetyczne blizny.
Dwie najczęstsze postaci ospy prawdziwej to:
- Postać krwotoczna, w której oprócz objawów standardowo kojarzonych z tą chorobą występują również bóle brzucha i rumień, wybroczyny i krwawienia do błon śluzowych;
- Postać złośliwa, występują tu zlewne wykwity z wysiękiem krwotocznym a nawet masywne złuszczanie się naskórka.4
Współczesne sposoby leczenia:
Nie dysponujemy skutecznym leczeniem przeciw wirusowi ospy. Lekarze mogą skupiać się na leczeniu objawowym i ewentualnym stosowaniu antybiotykoterapii w wypadku wystąpienia nadkażenia bakteryjnego. Wysoką skuteczność przynoszą szczepienia. Pierwsza szczepionka opracowana przez Edwarda Jennera na bazie wydzieliny z krosty podobnego do ospy prawdziwej wirusa krowianki zastosowana została już w 1796 roku. To właśnie dzięki szczepieniom udało się wyeliminować ospę prawdziwą ze współczesnego świata.5
Opracowanie: K. Janocińska, redakcja: A. Janociński
Przypisy
- Wróć do odniesienia Zob. Krzysztof Janicki, Ospa prawdziwa, Portal internetowy wydawnictwa Axel Springer Polska, www.medonet.pl, dostęp: 04.05.2020 r.
- Wróć do odniesienia Zob. Izabella Zgórniak-Nowosielska, Komentarz [w:] D.A. Henderson, T.V. Inglesby, J.G. Bartlett, M.S. Ascher, E. Eitzen, P.B. Jahrling, J. Hauer, M. Layton, J. McDade, M.T. Osterholm, T. O'Toole, G. Parker, T. Perl, P.K. Russell, K. Tonat, Ospa prawdziwa jako broń biologiczna - rozpoznawanie, leczenie i aspekty zdrowia publicznego. Wytyczne ekspertów amerykańskich, portal internetowy wydawnictwa Medycyna Praktyczna, www.mp.pl, dostęp: 04.05.2020 r.
- Wróć do odniesienia Tamże.
- Wróć do odniesienia Zob. Krzysztof Janicki, Ospa prawdziwa..., dostęp: 04.05.2020 r.
- Wróć do odniesienia Zob. Izabella Zgórniak-Nowosielska, Komentarz..., dostęp: 04. 05. 2020 r.