Bełżec, obóz zagłady

Budowę obozu zagłady w Bełżcu rozpoczęto jesienią 1941 r., a pierwsze masowe transporty Żydów przybyły tu w połowie marca 1942 r. z gett lubelskiego i lwowskiego. Był to jeden z trzech ośrodków natychmiastowej zagłady, obok Sobiboru i Treblinki, działających w ramach akcji „Reinhardt”(„Einsatz Reinhardt”). W Bełżcu ofiary mordowano, podobnie jak w dwóch pozostałych obozach, w stacjonarnych komorach gazowych. Jego pierwszym komendantem był Christian Wirth, późniejszy inspektor wszystkich obozów zagłady akcji „Reinhardt”, którego na stanowisku zastąpił Gottlieb Hering. Służbę pełniło w nim około 30 esesmanów, uczestniczących wcześniej w uśmiercaniu osób niepełnosprawnych w czasie akcji „T4”, a także około 120 wachmanów z Trawnik. Lokalizacja obozu nie była przypadkowa, gdyż jego położenie na terenach słabo zaludnionych, ale przy linii kolejowej Lublin-Lwów, umożliwiało z jednej strony ukrycie masowego mordu, z drugiej zaś systematyczne organizowanie transportów. Przywożono tu Żydów z dystryktów lubelskiego, Galicja i krakowskiego. Tylko nieliczni, uznani za zdolnych do pracy, mieli szansę przedłużyć swoje życie, pracując przy obsłudze obozu, lecz i ich los był z góry przesądzony. Choć większość ofiar stanowili Żydzi polscy, to zamordowano tu także wielu deportowanych wcześniej na Lubelszczyznę Żydów austriackich, czeskich, niemieckich i słowackich. W okresie funkcjonowania obozu od 17 marca do grudnia 1942 r. unicestwiono w nim około 450 tys. żydowskich kobiet, dzieci i mężczyzn. Po zamknięciu obozu do lata 1943 r. trwała jego likwidacja, do przeprowadzenia której esesmani zmusili kilkuset pozostałych przy życiu Żydów. Po zakończeniu tej pracy wszystkich wywieziono do obozu zagłady w Sobiborze i tam uśmiercono. Wojnę przeżyło tylko dwóch jego więźniów: Rudolf Reder i Chaim Hirszman.