W latach 70. XX wieku narastający kryzys ekonomiczny spowodowany nieudolną polityką władz PRL prowadził do zastoju gospodarczego. Deficyt surowców potrzebnych do produkcji przemysłowej, brak wykwalifikowanych pracowników, ciągłe przerwy w dostawach prądu i gazu wpłynęły na ilość i jakość towarów i usług dostępnych na rynku. Impas gospodarczy przyczynił się do wzrostu cen i obniżania płac, co nasiliło niezadowolenie społeczne. Wobec działań niewydolnego systemu w 1980 roku na Lubelszczyźnie rozpoczęła się fala strajków, która w kilkanaście dni objęła aż 137 zakładów pracy. A wszystko "zaczęło się od kotleta".
strajk
Niniejsza kolekcja fotografii autorstwa Marka Tischnera przedstawia strajk okupacyjny studentów UMCS związanych z Niezależnym Zrzeszeniem Studentów. Protest ten odbył się w dniach 29–30 maja 1989 roku i obejmował Wydział Nauk Humanistycznych UMCS.
Ulica Zamojska w Lublinie bierze swój początek od Traktu Zamojskiego — utworzonej w latach 20. XIX wieku drogi prowadzącej w kierunku Zamościa, wytyczonej od zabudowań kolegium jezuickiego przy obecnej ulicy Królewskiej, aż do mostu na Bystrzycy. Trakt ten, powstał jako element nowego porządku urbanistycznego rozplanowanego po pożarze miasta w 1803 r. i stanowił jeden z trzech głównych szlaków komunikacyjnych prowadzących do Lublina obok traktu warszawskiego (obecne Aleje Racławickie) oraz traktu na Lubartów, Terespol i Brześć (obecnie ulica Lubartowska). Nowo powstała droga odsłoniła widok miasta w kierunku Katedry i Wieży Trynitarskiej. Perspektywę tę, uchwycił na znanym mieszkańcom Lublina obrazie "Wjazd Generała Zajączka" Philip Dombeck.
11 kwietnia 1989 roku pod budynkiem rektoratu UMCS odbyła się manifestacja członków i sympatyków Konfederacji Polski Niepodległej – pierwszej antykomunistycznej partii założonej 1 września 1979 roku. Demonstrujący, wyposażeni w transparenty z hasłami niepodległościowymi, przemaszerowali spod UMCS na plac Litewski. Wydarzenie to udokumentował Przemysław Jaśkiewicz.
Paweł Widomski urodził się w 1965 roku w Lublinie. Podczas studiów aktywnie uczestniczył w działalności Niezależnego Zrzeszenia Studentów UMCS. Poniższa kolekcja fotografii przedstawia obraz wydarzeń związanych z lubelskim strajkiem studentów w 1989 roku. Był to ostatni manifest lubelskich studentów przed pierwszymi, częściowo wolnymi wyborami do sejmu i senatu.
Marek Tischner urodził się 24 marca 1964 roku w Krakowie. Dzieciństwo spędził na Podhalu i w Starym Sączu, gdzie dzięki swojemu stryjowi zainteresował się fotografią. W 1988 roku rozpoczął studia weterynaryjne na lubelskiej Akademii Rolniczej. Podczas nauki aktywnie uczestniczył w działalności Niezależnego Związku Studentów KUL. Tam rozpoczął pracę reportera - fotografa w Studenckiej Agenci Fotograficznej działającej na rzecz redakcji Biuletynu Informacyjnego Studentów. Na początku 2019 roku dzięki uprzejmości Marka Tischnera zasoby Pracowni Ikonografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN" zostały wzbogacone o kolekcję fotografii wykonanych w czasie jego działalności w Agenci Fotograficznej. Jest to ponad 2000 starannie skatalogowanych negatywów zdjęć przedstawiających czas transformacji, przełomu lat 80. i 90. XX w.
W pierwszych godzinach stanu wojennego w Lublinie oddziały milicji wkroczyły do Zarządu Regionu "Solidarność" przy ul. Królewskiej. Biura zarządu zostały zdemolowane przez siły ZOMO, a działacze opozycyjni internowani. Wprowadzenie stanu wojennego wywołało falę protestów. Do strajku dołączyli pracownicy zakładu WSK Świdnik sprzeciwiający się internowaniu działaczy opozycyjnych. Kolekcja Sławomira Smyka jest próbą udokumentowania tych wydarzeń.
Michał Kasprzak urodził się w 1951 roku w Lublinie. Od 1970 roku jest związany z PKP, gdzie pracuje jako maszynista trakcji elektrycznej. W 1980 roku był czynnie zaangażowany w strajk lubelskich kolei w ramach wydarzeń Lubelskiego Lipca 1980. Michał Kasprzak jest autorem fotograficznej relacji z radzieckiej elektrowni atomowej w Nietiszynie, gdzie podczas wyborów do sejmu i senatu w czerwcu 1989 roku mieścił się zagraniczny punkt polskiej obwodowej komisji wyborczej.
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku na terenie Polski wprowadzono stan wojenny. Kraj ogarnął kryzys polityczno gospodarczy. Rozpoczęły się pierwsze internowania przeciwników komunistycznego ustroju. Wydarzenia te, poprzedziła fala strajków, które objęły szereg zakładów pracy i uniwersytetów. W listopadzie 1981 roku do grona strajkujących dołączyli studenci UMCS. Przebieg strajku oraz życie codzienne studentów udokumentował w swojej kolekcji fotograficznej Jacek Kmieć.
Piotr Choma urodził się w 1961 r. w Lublinie. W 1979 r. rozpoczął studia na Akademii Rolniczej – w 1982 r. studiował weterynarię. W latach osiemdziesiątych był zaangażowany w wydawanie niezależnych druków. W pracy zawodowej związał się z Gazetą Wyborczą oraz radiem i telewizją, gdzie pracuje do dziś. Kolekcja zgromadzonych przez niego fotografii przedstawia obraz pochodów pierwszomajowych w 1982 r. oraz wydarzenia święta Trzeciego Maja z perspektywy studenta Akademii Rolniczej.
W 1952 roku powstała na Tatarach państwowa Fabryka Samochodów Ciężarowych (FSC). Technologię budowy aut sprowadzono z ZSRR. Pierwsze wyprodukowane modele samochodu Lublin 51 były w istocie tylko kopią radzieckiego Gaz 51, wzbogaconą o lubelskie logo. Swoje pomysły fabryka zaczęła realizować w latach 50. XX wieku, kiedy to wypuściła rodzime modele. Furorę zrobił samochód dostawczy marki Żuk, który w krótkim czasie stał się symbolem epoki komunistycznej. Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie odegrała znaczną rolę podczas strajków w ramach Lubelskiego Lipca 1980.
Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego powstała na początku lat 50. Już przed wojną w pobliżu obecnego zakładu w Świdniku istniało lotnisko, dlatego właśnie tam po wojnie umieszczono wytwórnię produkującą dawniej samoloty i motocykle, a obecnie helikoptery. Fabryka ta, stałą się jednym z głównych miejsc związanych z wydarzeniami Lubelskiego Lipca 1980. Świdnik zapoczątkował falę protestów, która w ciągu kilkunastu dni, przeszła przez ponad 150 zakładów w regionie.
Kazimierz Iwaszko urodził się w 1950 roku w Łyniewie niedaleko Białej Podlaskiej. Tam ukończył szkołę podstawową. Szkołę średnią – liceum ogólnokształcące ukończył w Wisznicach, aby następnie w 1968 roku rozpocząć studia na UMCS oraz KUL. Jego znaczącą zasługą dla społeczności studenckiej Lublina było kierownictwo w Akademickim Centrum Kultury „ Chatka Żaka” - przekształcił je w prężnie działający ośrodek kultury. Obecnie Kazimierz Iwaszko pełni funkcję urzędnika Miasta Gdyni.