Przeglądając zasoby biblioteki multimedialnej Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN", możemy odnaleźć wiele interesujących, choć niekiedy zapomnianych już fotografii dawnego Lublina. Wśród tych materiałów warto zwrócić uwagę na zdjęcie przedstawiające widok z wysokości rzeki Czechówki na kobiety spacerujące w oddali, we mgle, w kierunku ulicy Krawieckiej w nieistniejącej już dzielnicy żydowskiej na Podzamczu. Autor tej fotografii – Feliks Kaczanowski nie tylko udokumentował zastaną przez siebie rzeczywistość. Dzięki zastosowaniu małej głębi ostrości przy wykonywaniu fotografii i późniejszym zabiegom fotochemicznym przy tworzeniu odbitki zdjęcia, stworzył malowniczy pejzaż. Zinterpretował uchwycony widok, uzyskując malarski charakter przedstawionego obrazu.
fotografowie lubelscy
Stanisław Jacek Magierski urodził się w 1904 roku w Lublinie. Z wykształcenia był farmaceutą – prowadził skład materiałów aptecznych, a także sklep z materiałami fotochemicznymi przy Krakowskim Przedmieściu 25. Był pasjonatem muzyki, a przede wszystkim fotografii – w dwudziestoleciu międzywojennym był jedną z czołowych postaci lubelskiego środowiska fotograficznego. Na przełonie lat 1936/1937 aktywnie przyczynił się do powstania Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego. W czasie okupacji, pod pseudonimem Jacek II był czynnym członkiem podziemia. Od 1943 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy Biura Informacji i Propagandy Okręgu Lubelskiego AK. W 1944 roku Stanisław Magierski wykonał dokumentację fotograficzną zbrodni hitlerowskich na Zamku Lubelskim, był także autorem serii zdjęć obozu koncentracyjnego na Majdanku. Po wojnie był represjonowany przez władze, przetrzymywany m.in. na lubelskim Zamku. Zmarł w 1957 roku w Lublinie.
Poeta i pisarz, dziennikarz i pedagog, tłumacz i autor dramatów, bibliofil i regionalista; postać niezwykła, wokół której skupiało się lubelskie środowisko artystyczne okresu międzywojennego. Jeden z czołowych przedstawicieli polskiej awangardy lat 30. Na przełomie 1932 i 1933 roku wykonał serię fotografii Lublina, które stanowią swego rodzaju dopełnienie jego poezji o mieście, zawartej m.in. w tomie wierszy Stare kamienie (1934) i utworze Poemat o mieście Lublinie (1934).
Piotr Maciuk, absolwent Wydziału Matematycznego UMCS, uznany fotograf i animator kultury fotograficznej w Lublinie. Wieloletni prezes Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego. Od początku swojej kariery związany był ze Studencką Agencją Fotograficzną. Jest fotografem zaangażowanym w dokumentowanie rzeczywistości – początkowo szczególnie w kontekście życia studenckiego – społecznego i kulturowego. Początki jego kariery fotograficznej związane były z domem akademickim „Grześ" na UMCS, gdzie wraz z kolegą Mieczysławem Sachadynem z pasją eksplorowali możliwości fotografii w amatorskiej ciemni.
Jerzy Marcinek urodził się w Lublinie w 1951 roku. Kolekcja zdjęć autorstwa Jerzego Marcinka w cyfrowych zbiorach Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” liczy ponad 100 fotografii. Autor uwiecznił na nich wygląd Lublina na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. Fotografował zarówno centrum miasta – Krakowskie Przedmieście i pobliskie ulice – jak i miejsca leżące bardziej na uboczu: ulicę Dolną Panny Marii, dzielnicę Kalinowszczyzna i Bronowice. Zdjęcia Jerzego Marcinka mają nie tylko dużą wartość artystyczną, ale także stanowią cenny dokument epoki.
15 lipca 1964 roku w Pałacu Morskich (ówcześnie Wojewódzki Ośrodek Propagandy Partyjnej) otwarto wyjątkową wystawę fotografii, która przypomniała mieszkańcom Lublina o wydarzeniach sprzed 20 lat. Była to retrospekcja twórczości fotografa przybyłego w 1944 roku do Lublina wraz z Armią Czerwoną – Michaiła Trachmana, propagandzisty, korespondenta wojennego Agencji Prasowej „Nowosti”. Na wystawie znalazły się zdjęcia, które Trachman wykonał podczas wyzwolenia Lublina w lipcu 1944 roku. Fotografie te zostały zaprezentowane szerszej publiczności w 1966 roku w albumie Wydawnictwa Lubelskiego „Dwa Spotkania” poświęconym m.in. Lublinowi z lipca 1944 roku oraz początku lat 60. XX wieku – fotograficznym wspomnieniom autora.
Ulica Zamojska w Lublinie bierze swój początek od Traktu Zamojskiego — utworzonej w latach 20. XIX wieku drogi prowadzącej w kierunku Zamościa, wytyczonej od zabudowań kolegium jezuickiego przy obecnej ulicy Królewskiej, aż do mostu na Bystrzycy. Trakt ten, powstał jako element nowego porządku urbanistycznego rozplanowanego po pożarze miasta w 1803 r. i stanowił jeden z trzech głównych szlaków komunikacyjnych prowadzących do Lublina obok traktu warszawskiego (obecne Aleje Racławickie) oraz traktu na Lubartów, Terespol i Brześć (obecnie ulica Lubartowska). Nowo powstała droga odsłoniła widok miasta w kierunku Katedry i Wieży Trynitarskiej. Perspektywę tę, uchwycił na znanym mieszkańcom Lublina obrazie "Wjazd Generała Zajączka" Philip Dombeck.
W marcu 2018 roku decyzją córki Julii Hartwig, malarki Danielle Lehtinen, do Pracowni Ikonografii Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” trafiła część archiwum Julii Hartwig i Artura Międzyrzeckiego. Archiwum pozostaje własnością Danielle Lehtinen, jedynej córki i spadkobierczyni Julii Hartwig i Artura Międzyrzeckiego.
Stanisław Michalczuk urodził się 29 listopada 1939 roku w Kowlu. Czas wojny i niemieckiej okupacji spędził w Chełmie i Rejowcu. W 1951 roku zdał maturę w chełmskim Liceum im. Stefana Czernieckiego. Następnie rozpoczął studia z historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1963 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował na KUL na Wydziale Historii Sztuki jako adiunkt oraz w Pracowni Konserwacji Zabytków w Lublinie. Od 1978 roku objął Kierownictwo Zamku w Pieninach. W latach pięćdziesiątych był współtwórcą pionierskiej, utworzonej z inicjatywy studentów historii sztuki KUL Grupy Zamek – lubelskiej grupy plastyków niezależnych od Związku Plastyków Polskich. W 2018 roku Stanisław Michalczuk przekazał Ośrodkowi "Brama Grodzka - Teatr NN" w Lublinie kolekcję zawierającą ponad 300 autorskich fotografii wykonanych podczas działalności w Grupie Zamek. Niniejszy album zawiera wybór kilkudziesięciu zdjęć artysty dokumentujących ulice lubelskiego Śródmieścia lat 50. i 60. XX wieku.
Stanisław Michalczuk urodził się 29 listopada 1939 roku w Kowlu. Czas wojny i niemieckiej okupacji spędził w Chełmie i Rejowcu. W 1951 roku zdał maturę w chełmskim Liceum im. Stefana Czernieckiego. Następnie rozpoczął studia z historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1963 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował na KUL na Wydziale Historii Sztuki jako adiunkt oraz w Pracowni Konserwacji Zabytków w Lublinie. Od 1978 roku objął Kierownictwo Zamku w Pieninach. W latach pięćdziesiątych był współtwórcą pionierskiej, utworzonej z inicjatywy studentów historii sztuki KUL Grupy Zamek – lubelskiej grupy plastyków niezależnych od Związku Plastyków Polskich. W 2018 roku Stanisław Michalczuk przekazał Ośrodkowi "Brama Grodzka - Teatr NN" w Lublinie kolekcję zawierającą ponad 300 autorskich fotografii wykonanych podczas działalności w Grupie Zamek. Niniejszy album zawiera wybór kilkudziesięciu zdjęć artysty dokumentujących lubelskie Stare Miasto na przełomie lat 50. i 60. XX wieku.
W lipcu 2021 roku, dzięki uprzejmości Jacka Oleszczuka, do Pracowni Ikonografii Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie trafiła kolekcja kilkuset negatywów wykonanych w latach 50. i wczesnych latach 60. XX w. Ich autorem był teść przekazującego – Bogdan Ozon, fotograf amator, pracownik Lubelskich Zakładów Drobiarskich. Większość fotografii znajdujących się w kolekcji to zdjęcia prywatne, dokumentujące życie codzienne rodziny autora. Wśród ujęć możemy jednak wyodrębnić także kadry przedstawiające widoki miasta – między innymi ujęcia nieistniejącej już zabudowy okolicy ulicy Ruskiej.
Plac Rybny znajduje się na Starym Mieście w Lublinie u zbiegu ulic Rybnej, Noworybnej i Ku Farze. Od strony północnej z placem sąsiaduje Zaułek Hartwigów – długie na ponad 50 metrów schody, prowadzące do ulicy Kowalskiej.
Wśród zdjęć reportażowych Jacka Mirosława zwracają uwagę fotografie wykonane z dachu kamienicy przy placu Bychawskim. Widzimy na nich przebudowę placu Bychawskiego i sąsiadującego z nim skrzyżowania ulic: 1 Maja, Kunickiego i Wolskiej - centrum historycznej dzielnicy Piaski.
Wśród zdjęć Jacka Mirosława wykonanych w ramach pracy fotoreportera, znajdują się fotografie przedstawiające komunikację miejską w Lublinie. Na zdjęciach widać codzienne życie miasta i jego mieszkańców: ludzi stojących na przystankach, pasażerów jadących autobusami i trolejbusami, intensywny ruch pojazdów na ulicach. Pojawiają się także zdjęcia z niezwykłych wydarzeń, jak pożar autobusu na Krakowskim Przedmieściu.
Jan Bułhak – urodzony w 1876 roku w Ostaszynie k. Nowogródka, zmarł w 1950 roku w Giżycku. Polski fotograf oraz teoretyk fotografii. W latach 1919–1939 kierownik Zakładu Fotografii Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Twórca pojęcia „fotografika” oraz koncepcji fotografii ojczystej. Autor wielu artykułów i rozpraw dotyczących estetyki fotografii, m.in. Fotografika – zarys fotografii artystycznej (1931), Estetyka światła. Zasady Fotografiki (1936), Fotografia ojczysta (1951). Jedna z najbardziej znaczących i inspirujących postaci XX-wiecznej fotografii polskiej, nazywany „ojcem polskiej fotografii”.
Na fotografiach Jacka Mirosława wykonanych na Starym Mieście można rozpoznać miejsca chętnie odwiedzane przez turystów, jak Rynek i sąsiadujące z nim ulice Bramowa i Grodzka. Są także boczne, nieco zaniedbane fragmenty dzielnicy staromiejskiej, jak ulica Dominikańska czy Olejna. Na zdjęciach widać również charakterystyczną panoramę Starego Miasta od strony Zamku i Podwala. Są także zdjęcia z prac remontowych, przy renowacji kamienic czy reperacji nawierzchni ulic. Fotografie mają wartość nie tylko artystyczną, ale i dokumentacyjną. Przykładem mogą być zdjęcia placu Po Farze, pokazujące stan sprzed przebudowy tego miejsca.
Ciekawym zbiorem fotografii Jacka Mirosława są zdjęcia wykonane na placu Zebrań Ludowych (obecnie plac Zamkowy) i na położonym nieopodal Nowym Placu Targowym, po drugiej stronie Alei Tysiąclecia. Sprzedawcy prezentujący swoje towary, klienci zastanawiający się nad zakupem, czy same stragany z towarami stanowiły interesujący temat dla fotoreportera.