Lubelskim Umschlagplatzem (dawniej również Lubelskim Placem Śmierci) nazywane jest miejsce, z którego niemiecka policja bezpieczeństwa wysyłała transporty lubelskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu w marcu i kwietniu 1942 roku.
Artykuły ze słowem kluczowym "zagłada"
Funkcjonariusze służący w Oddziałach Wartowniczych Dowódcy SS i Policji pełnili istotną rolę w realizowanej od marca 1942 r. operacji „Reinhardt”. Formacji tej wyznaczona została rola pomocnicza w procesie eksterminacji ludności żydowskiej. Używano jej w trakcie likwidacji gett, do pełnienia warty w obozach pracy, koncentracyjnych i zagłady, jak również do przeprowadzania licznych egzekucji.
Od lat 30. aktywny członek ruchu nazistowskiego w Austrii. Od 1939 roku dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim. Bliski współpracownik Heinricha Himmlera. Bezwzględny realizator i kreator polityki germanizacyjnej oraz eksterminacji ludności żydowskiej w ramach akcji „Reinhardt”. Od 1943 roku wyższy dowódca SS i policji w rejonie Morza Adriatyckiego, gdzie odpowiadał na zagładę Żydów i walkę z partyzantką. Popełnił samobójstwo w maju 1945 roku.
Obóz zagłady w Sobiborze zlokalizowany został w dystrykcie lubelskim w niedużej odległości od Chełma i Włodawy. Budowę obozu w Sobiborze rozpoczęto na przełomie zimy i wiosny 1942 r. Powierzchnia obozu wynosiła ok. 50 ha. Był to największy obóz spośród obozów włączonych w akcję "Reinhardt".
Obóz koncentracyjny na Majdanku (KL Lublin) zaplanowany był przede wszystkim jako obóz pracy, źródło siły roboczej i miejsce grabieży mienia. Na pewnym etapie funkcjonowania stał się jednak ośrodkiem eksterminacji przede wszystkim dla więźniów pochodzenia żydowskiego.
Obóz zagłady w Bełżcu został zlokalizowany na styku trzech dystryktów: lubelskiego, krakowskiego oraz Galicja, przy trasie kolejowej łączącej Lublin ze Lwowem. W niedużej odległości od Bełżca znajdowała się Rawa Ruska, która stanowiła ważny węzeł komunikacyjny. Niemcy szacowali, iż teren tych trzech dystryktów zamieszkuje co najmniej 1 mln Żydów. Bełżec stał się pierwszym obozem zagłady akcji „Reinhardt”, będący obozem eksperymentalnym.
Komory gazowe – jedna z najbardziej przerażających konsekwencji nazistowskiej ideologii – zostały pomyślane jako „humanitarny” sposób przeprowadzania masowych egzekucji. Zastosowano je m.in. podczas akcji Reinhardt
oraz w obozie Auschwitz II - Birkenau. Masowa eksterminacja z użyciem silnych substancji trujących (tlenek węgla) rozpoczęła się na początku grudnia 1941 roku. Jako środka do mordowania używano początkowo ruchomych komór gazowych, a następnie stacjonarnych komór gazowych. Do dnia dzisiejszego komory gazowe zachowały się jedynie w byłym obozie na Majdanku oraz w Auschwitz I.
Do wybuchu II wojny światowej interesy społeczności żydowskiej w Polsce reprezentowały Gminy Wyznaniowe (GW), które pełniły role samorządu. W warunkach okupacyjnych GW zostały podporządkowane niemieckiej administracji cywilnej, a następnie na terenie Generalnego Gubernatorstwa (GG) zostały przekształcone w rady żydowskie – (judenraty). Proces tworzenia judenratów trwał do początku 1940 roku.
Obóz zagłady w Treblince był trzecim obozem funkcjonującym w ramach Aktion „Reinhardt” rozpoczętej w marcu 1942 r. Kiedy powstawał dwa pierwsze obozy w Bełżcu i w Sobiborze działały – Niemcy mordowali w nich ludność żydowską z dystryktów lubelskiego, krakowskiego i „Galicja”. Pierwszy powstał obóz w Bełżcu. Na jego wzór zbudowano obóz w Sobiborze. Doświadczenia zdobyte w obu tych ośrodkach zagłady Niemcy wykorzystali przy budowie obozu w Treblince. Obóz ten stał się najbardziej „perfekcyjnym” obozem w ramach Aktion „Reinhardt”.
Powstanie obozu na Majdanku (KL Lublin) było związane z planami germanizacji terenów Europy Wschodniej. Według tych planów Majdanek miał być źródłem siły roboczej. Przeznaczony był dla więźniów różnych narodowości, przy czym najliczniejszą grupą więźniów byli Żydzi. Obóz na Majdanku różnił się od obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze pod wieloma względami.
W wyniku masowej eksterminacji ludności żydowskiej pozostawały po niej dobra materialne, które zgodnie z hitlerowskim ustawodawstwem przechodziły na własność państwa niemieckiego. Ubrania i rzeczy codziennego użytku przekazywane były do Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS (WVHA), a za jego pośrednictwem rodzinom niemieckim, które ucierpiały wskutek działań wojennych. Rzeczy gorszej jakości były wystawiane na aukcje, na których towar mogły nabyć np. polskie rodziny. Kosztowności i dewizy deponowano w Banku Rzeszy. Punktem odniesienia w poniższym tekście jest Lublin oraz wybrane miejsca związane z eksterminacją Żydów w ramach akcji „Reinhardt”.
Akcja „Reinhardt”, której celem była początkowo eksterminacja Żydów zamieszkujących obszar Generalnego Gubernatorstwa, rozszerzona na Żydów z różnych okupowanych państw europejskich, rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 marca 1942 roku od likwidacji getta w Lublinie, gdzie znajdował się również sztab całej operacji.
Spis publikacji dotyczących tematyki Zagłady lubelskich Żydów.
W dniach 3–4 listopada 1943 r. niemieckie władze bezpieczeństwa przeprowadziły w dystrykcie lubelskim masowy mord Żydów, któremu nadano kryptonim „Erntefest” („Dożynki”). W ciągu zaledwie dwóch dni zamordowano w dystrykcie lubelskim około 42 tys. osób, co sprawiło, że akcja „Erntefest” stała się największym jednostkowym mordem w czasie II wojny światowej dokonanym w niemieckich obozach koncentracyjnych.
Henio Żytomirski pochodził z lubelskiej zasymilowanej rodziny żydowskiej. Kiedy wybuchła II wojna światowa, miał 6 lat. Dzięki zachowanemu albumowi rodzinnemu poznajemy życie Henia i jego bliskich do czasu Zagłady. W 1941 roku wraz z całą rodziną musiał przenieść się z zamieszkiwanej dotąd kamienicy przy ulicy Szewskiej 3 do getta – na ulicę Kowalską 11. Wiosną 1942 roku rozpoczęła się likwidacja getta, a Henio podzielił los tysięcy lubelskich Żydów. Dzięki działaniom upamiętniającym prowadzonym przez Ośrodek "Brama Grodzka-Teatr NN", Henio Żytomirski stał się jednocześnie postacią realną i symboliczną - chłopcem, mającym swoją rodzinę i marzenia, jak i figurą Zagłady, symbolem niezawinionego cierpienia.
Najważniejsze wydarzenia związane z Zagładą lubelskich Żydów.
Na przełomie XIX i XX wieku dokonały się ważne zmiany w procesie samoidentyfikacji dużej części Żydów zamieszkujących tereny dawnej Polski. Zmiany ta polegały na odejściu od spostrzegania tożsamości zbiorowej w kategoriach religijnych na rzecz perspektywy narodowej lub klasowej. Również do Lublina zaczęły docierać nowe prądy społeczno-polityczne. Największy rozwój życia społecznego miał miejsce po 1915 r., kiedy to Lublin znalazł się pod okupacją austro-węgierską, oraz w dwudziestoleciu międzywojennym.
Po wkroczeniu do Lublina Niemcy wprowadzili swój zarząd na terenie rzeźni. Machina wojenna Trzeciej Rzeszy potrzebowała tysięcy ton rozmaitych materiałów do prowadzenia działań wojennych. Jednym z nich była żywność, w tym mięso i jego produkty, pochodzące m.in. z lubelskiej rzeźni. Bardzo szybko zakład wznowił produkcję, rozbudowano fabrykę konserw, zatrudniono dodatkowych pracowników. Do zakładów dostarczano trzodę chlewną i bydło m.in. z przymusowych dostaw, czyli kontyngentów, oraz rekwizycji.
W 1944 roku na bazie rzeźni miejskiej powołano Państwową Przetwórnię Mięsną nr 64. Początkowo działała ona jako przedsiębiorstwo spółdzielcze, a od 1946 roku jako przedsiębiorstwo państwowe, produkujące bekon, konserwy, szynki i wędliny na bazie istniejącej przed wojną bekoniarni i wytwórni konserw firmy „Poels & Co". Po wyzwoleniu na terenie rzeźni pracowało kilka przedsiębiorstw, m.in. „Bacutil” Przedsiębiorstwo Jajczarsko-Drobiarskie, Solarnia Skór Surowych, Fundusz Aprowizacyjny.