Stanisław Brzóska – ur. 30 grudnia 1832, zm. 23 maja 1865. Duchowny katolicki, spiskowiec, generał, kapelan i ostatni dowódca powstania styczniowego, stracony przez władze carskie.
Artykuły ze słowem kluczowym "Leon Frankowski"
Lublin, będący jednym z największych miast zaboru rosyjskiego, odegrał znaczną rolę w przygotowaniach do powstania styczniowego. Na terenie miasta działali konspiratorzy powiązani z organizacją warszawską, agitatorzy stronnictwa „czerwonych”, a także samorzutnie formujące się grupy spiskowe. Działalność patriotyczna w latach 1861–1862 objęła wszystkie grupy społeczne, od duchowieństwa po lubelskich Żydów.
Choć powstanie styczniowe trwało ponad rok, a ostatni partyzanci walczyli nawet dłużej, musiało w końcu upaść w obliczu ogromnej przewagi Rosjan. Władze carskie wprowadziły bezwzględne represje wobec uczestników insurekcji, konspiratorów, a nawet ich rodzin. Kolejne ukazy zlikwidowały całkowicie autonomię Królestwa i zabroniły oficjalnego używania języka polskiego. Naród polski (podobnie jak litewski i ruski) poniósł ogromne straty – tak ludzkie, jak ekonomiczne i kulturowe. Powstały liczne prace naukowe, poświęcone aspektom militarnym, politycznym i kulturowym tego wydarzenia. Rozpaczliwy zryw narodowy ma także niezwykle bogatą spuściznę literacką w formie powieści, opowiadań, pamiętników i poematów.
Lubelszczyzna była w czasie powstania styczniowego jednym z najbardziej aktywnych rejonów kraju. W czasie trwania insurekcji przez oddziały powstańcze przewinęły się tysiące ludzi, stoczono dziesiątki bitew i potyczek. W lecie 1863 roku w województwie lubelskim doszło do największego polskiego zwycięstwa w bitwie pod Żyrzynem. Ludność cywilna ofiarnie wspierała powstanie, a po jego upadku poniosła konsekwencje w postaci bezwzględnych represji caratu.