Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie – majątek Guzówka
W roku 1935 majątek Guzówka od Banku Rolnego wykupił Józef Kiełczewski. Zanim Guzówka stała się własnością Kiełczewskich, należała do ordynacji Zamoyskich, a następnie administrowała nią rodzina Starnawskich, którzy z powodu problemów finansowych musieli opuścić dwór. Wczesniej Starnawascy prowadzili cenioną hodowlę koni.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Wieś Kolonia Guzówka, gmina Turobin, powiat biłgorajski.
Funkcja
Był to majątek o charakterze rolniczo-hodowlanym. Przed wybuchem II wojny światowej należał do rodziny Kiełczewskich. Do dziś nie zachował się budynek dworu, ani budynki gospodarcze. Park wycięto, zachowały się jedynie pozostałości sadu, będące w rękach Andrzeja Kiełczewskiego, wnuka ostatniego właścicela, Józefa Kiełczewskiego.
Historia
Wspomina Barbara Magdalena Rzaczyńska: „[…] dziadek kupił Guzówkę od Banku Rolnego. Był rasowym rolnikiem, tu była dobra ziemia, borowina, ale okazało się, że zaperzona, że zapuszczona, bo poprzedni właściciel czy dzierżawca kochał hodowlę koni i rzeczywiście miał cudowne konie, natomiast troszkę mniej dbał o tą część hodowlaną-gospodarczą”.
Przed wybuchem II wojny światowej Józef Kiełczewski, ukończywszy w 1903 roku Wyższą Szkołę Rolniczą w Dublanach, doprowadził Guzówkę do stanu dobrze prosperującego majątku, o czym wspomina Barbara Magdalena Rzączyńska, wnuczka Józefa Kiełczewskiego, ostatniego właściciela majątku: „[…] dziadek wziął kredyty i rzeczywiście doprowadził Guzówkę do rozkwitu przed wojną, ale to już był majątek mniejszy, około dwustu hektarów, jakieś sto dziewięćdziesiąt”.
W okresie wojennym w majątku ukrywali się Żydzi i przedstawiciele inteligencji z Poznańskiego.
W 1944 roku majątek w wyniku reformy rolnej przejęło państwo. Wycięto park otaczający dwór, a sam budynek rozebrano. Rozbiórce uległy również murowane budynki gospodarcze. Aktualnie nie ma śladów bytności majątku.
Kalendarium
1935 – wykupienie Guzówki od Banku Rolnego przez Józefa Kiełczewskiego.
1939–1944 – okres wojenny; napady band rabunkowych. Józef Kiełczewski uczestniczy w akcji „Uprawa – Tarcza”, jest jej szefem na ówczesny powiat krasnostawski.
1944 – opuszczenie dworu przez rodzinę Kiełczewskich na skutek reformy rolnej i stopniowe niszczenie majątku.
Architekt
Nieznany
Opis
Do zabudowań majątku należały: murowany dwór kryty gontem, murowana rządcówka, czworaki, park oraz budynki gospodarcze: stodoła na murowanych słupach, obora i stajnie z kamienia kryte trzciną, obora służbowa, stajnia fornalska, suszarnia chmielu (nad stajnią), murowany magazyn kryty blachą oraz magazyn drewniany (zabytkowy).
O zniszczeniu dworu w Guzówce opowiada Barbara Magdalena Rzączyńska: „W [19]44 roku nastąpiła tak zwana reforma rolna, dziadkowie musieli opuścić dwór, a w czasie okupacji przeżyli ze czterdzieści napadów różnych band. Dziadek parę razy był pod ścianą, ale jakoś przeżył. Nie został kamień na kamieniu z Guzówki. Moi dziadkowie nie byli materialistycznie nastawieni do życia, mówili, żeby zrobiono szkołę, cokolwiek, no cokolwiek [ale, żeby nie niszczono]. Rozebrano [dwór], park wycięto, ogromny park”.
W posiadaniu Kiełczewskich były maszyny i narzędzia rolnicze: dwa traktory, młockarnia, trzy siewniki (w tym niemiecki do koniczyny), siedem pługów dwuskibowych, trzy pługi zwykłe, wał Cambella, brony konne, brony do traktora, 3 kultywatory.
Opracowanie: Piotr Lasota, Joanna Majdanik
Literatura
Epsztein T., Górzyński S., Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w 1930 roku, województwo lubelskie, województwo lwowskie, cz. 1, Warszawa 1990.
Inne źródła
Fotografie archiwalne rodziny Rzączyńskich, będące w posiadaniu Barbary Magdaleny Rzączyńskiej.
Odręczne zapiski Andrzeja Kiełczewskiego sporządzone 3.05.1993 roku, Wuj Andrzej Kiełczewski będąc w Guzówce, z pamięci odtworzył, aktualnie w posiadaniu Barbary Magdaleny Rzączyńskiej.
Relacja Barbary Magdaleny Rzączyńskiej http://teatrnn.pl/historiamowiona/swiadek/Rz%C4%85czy%C5%84ska%2C_Barbara_Magdalena_%281941-_%29, [dostęp:] 10.11.2015.