Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Międzynarodowy Festiwal „Konfrontacje Teatralne”

Międzynarodowy Festiwal „Konfrontacje Teatralne” (wcześniej pod nazwą Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Konfrontacje” w Lublinie) odbywa się od 1996 roku – zawsze w październiku. Jego organizatorem jest Centrum Kultury w Lublinie, gdzie swoją siedzibę ma kilka zespołów teatralnych – w tym teatr Provisorium.
Z inicjatywy jego reżysera i dyrektora Janusza Opryńskiego w styczniu 1996 roku zawiązała się Rada Programowa, w skład której weszli: Cezary Karpiński – ówczesny dyrektor Teatru im. J. Osterwy, Leszek Mądzik – dyrektor Sceny Plastycznej KUL, Janusz Opryński – dyrektor teatru Provisorium, Tomasz Pietrasiewicz – dyrektor Teatru NN, Włodzimierz Staniewski – dyrektor Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” i Aleksander Szpecht – dyrektor Centrum Kultury.
Miasto dwóch uniwersytetów, znakomitego wówczas środowiska teatralnego oraz tradycji Wiosen Teatralnych organizowanych tu w latach 1966–1974 przez Andrzeja Rozhina i Konfrontacji Młodego Teatru z lat 1976–1981 stało się naturalnym podglebiem nowej imprezy.

Spis treści

[RozwińZwiń]

Idea festiwaluBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jako główną ideę festiwalu Rada obrała pozbawione cech konkursu konfrontowanie dokonań lubelskiego środowiska teatralnego z osiągnięciami zespołów z innych ośrodków w Polsce oraz prezentację najciekawszych nurtów w teatrze światowym.

Początkowo przewodniczenie edycjom miało charakter komisaryczny. Kolejno każdy z członków Rady miał proponować swoją wizję festiwalu. Pierwszy był Janusz Opryński, który w tekście programowym pisał:

Przez cztery dni będziemy zakłócać normalny dzień pracy, dzień życia naszego miasta. Czy mamy do tego prawo w czasie niełatwym dla ludzi? Kusić ich, namawiać, aby przyszli do nas – do sal teatralnych, na place, do miejsc, gdzie będziemy się spierać, mamy nadzieję, o wartości i przyszłość teatru. W Lublinie od dawien dawna pracuje wielu ludzi w różnych teatrach, mówiło się o nich dużo dobrego. A o mieście, że to unikalne miasto, że «Ateny teatralne», że genius loci kocha teatr. Piętnaście lat temu, odbyły się ostatnie Konfrontacje Młodego Teatru, które rozbudziły w nas wiele emocji, widzowie zaś tłumnie oblegali sale, dyskutowano do późnej nocy. Czy tak będzie w 1996 roku? My, tj. Rada Programowa Festiwalu, ufamy, że tak, że spotkanie to stanie się ważne, że nasi goście z Rosji, Chorwacji, Izraela, Węgier, Japonii i wreszcie z Polski znajdą pełne porozumienie z widzami, że będziemy się kłócić o nasz obraz świata, o jego przyszłość, ale tylko w salach teatralnych. Dyrektorów wszelkich przedsiębiorstw i nauczycieli prosimy o wyrozumiałość, pozwólcie ludziom uczestniczyć w tych spotkaniach i wybaczcie im zaspane oczy w pracy i szkołach.

Program festiwaluBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W następnym roku obowiązki komisarza przejął Włodzimierz Staniewski, a w kolejnym Leszek Mądzik. Za każdym razem rodzaj teatru uprawianego przez każdego z reżyserów miał wpływ na dobór gości. Janusz Opryński podkreślał więź z teatrami wyrastającymi ze studenckiego ruchu i zaangażowanymi społecznie. Włodzimierz Staniewski starał się zgromadzić zespoły w nurcie antropologicznym, Leszek Mądzik zapraszał do Lublina bogatą reprezentację teatru plastycznego.

Dalej jednak zrezygnowano z tego systemu i Janusz Opryński, który od początku był dyrektorem festiwalu, stał się też odpowiedzialny za jego linię programową. Kolejne edycje organizował wokół – silniej bądź słabiej wyartykułowanych – haseł wywoławczych. W 2000 roku stała się nim prezentacja teatru litewskiego. W 2002 roku zaproszono „teatry dwóch mocarstw”, czyli Stanów Zjednoczonych i Rosji. W 2004 roku Konfrontacje były poświęcone obchodom Roku Gombrowicza. W 2008 roku skupiały teatry zajmujące się tematyką żydowską. W 2009 roku, kiedy to program współtworzyła Agnieszka Lubomira Piotrowska, w centrum uwagi stanął teatr rosyjski. Z okazji piętnastolecia festiwalu przypomniano grupy znane lubelskiej publiczności z poprzednich edycji. W 2010 dobór przedstawień organizowało hasło: „klasycy”, by program festiwalu pozwolił przeanalizować, które teatry wciąż znajdują się pod wpływem dawnej estetyki, a w których nastąpiło zdecydowane zerwanie z tradycją. Podczas siedemnastych Konfrontacji eksponowane były spektakle oparte na współczesnych tekstach młodych, ale już uznanych dramaturgów – młodego Lublina, młodej Polski, młodej Białorusi, młodej Rosji.

„Konfrontacje Teatralne”Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wśród cieszących się światową renomą reżyserów, których spektakle pokazano w Lublinie, wymienić należy Litwinów – Eimuntasa Nekrošiusa (Hamlet w 2001 roku oraz Pieśń nad pieśniami w 2005 roku), Oskarasa Koršunovasa (Shopping & Fucking i Ogień w głowie w 2000 roku oraz Król Edyp w 2003 roku), Rosjan – Walerego Fokina z Centrum im. Wsiewołoda Meyerholda (Artaud i jego sobowtór w 2002 roku), moskiewski Tieatr.doc z Iriną Keruczenko na czele (Fantom bólu w 2007 roku), Władimira Pankowa i jego Soun Drama Studio (Gogol. Wieczory w 2009 roku), Estończyka Elmo Nüganena (Ślub w 2004 roku), oraz Greka Theodorosa Terzopoulosa (Obłęd Ajaksa w 2005 roku).

Z tancerzy na Konfrontacjach byli japońscy mistrzowie butō (Ota Shogo, Atsushi Takenouchi, Daisuke Yoshimoto). Należy tu także wspomnieć spektakle rosyjsko-niemieckiego Teatru Derevo (np. Czerwona strefa i Południe. Granica w 1996 roku, Odzwierciedlenie w 1998 roku oraz Ketzal w 2005 roku). Aplauz widzów zdobyły sobie także plenerowe parady norweskiej trupy Stella Polaris.

Równie ciekawie wygląda zestaw polskich twórców i teatrów występujących na „Konfrontacjach Teatralnych”. Gościli tu m.in. Teatr Narodowy (Błądzenie w reż. Jerzego Jarockiego w 2004 roku), TR Warszawa Zaryzykuj wszystko w reż. Grzegorza Jarzyny z 2006 roku), warszawski Teatr Studio (Diego Velazques na fotelu dentystycznym w reż. Jerzego Grzegorzewskiego z 1998 roku i Biesiada u hrabiny Kotłubaj w reż. Ireny Jun z 2004 roku), poznański Teatr Biuro Podróży (Carmen Funebre z 1996 roku, Selenauci z 1999 roku i Kim jest ten człowiek we krwi? z 2005 roku), Teatr Ósmego Dnia (Tańcz, póki możesz z 1996 roku, Arka z 2000 i Czas matek z 2006 roku), Teatr Porywacze Ciał (np. z Minimal w 1998 roku), wrocławski Teatr Tragon obecnie Pieśń Kozła, warszawska Akademia Ruchu (np. Piosenka z 1996 roku, Studium Teatralne z Człowiekiem z 2001 roku), Komuna Otwock (Trzeba zabić pierwszego boga z 2000 roku), Śląski Teatr Tańca z Bytomia z choreografiami Jacka Łumińskiego, Teatr Wiliama Horzycy w Toruniu (Ślub z 2004 roku), Teatr im. Heleny Modrzejewskiej z Legnicy (Łemko w reż. Jacka Głomba i Dziady w reż. Lecha Raczaka z 2007 roku). Ważne też było czytanie w 1996 roku fragmentów Dzienników Gombrowicza i Złotego osła Apulejusza przez Andrzeja Seweryna.

Festiwal stał się także miejscem promocji twórców lubelskich. To tu odbyły się premiery legendarnych już przedstawień Teatru Provisorium i Kompanii „Teatr” (Ferdydurke w 1999 roku, Trans-Atlantyk w 2004 roku i Do piachu w 2005 roku). Podczas Konfrontacji swoje nowe przedstawienia prezentował także Leszek Mądzik w Scenie Plastycznej KUL (Szczelina w 1996 roku, Kir w 1998 roku, Całun w 2001 roku, Odchodzi w 2003 roku, Bruzda w 2006 roku i Przejście w roku 2010). Z kolei Włodzimierz Staniewski zapraszał widzów do Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, by przedstawić nowe projekty, (m.in. Metamorfozy albo Złotego Osła w 1997 roku, Kosmos Gardzienic w 2000 roku czy Eurypidesa w 2002 roku)1.

„Konfrontacje Teatralne” to także szereg imprez towarzyszących, m.in. cykl filmowy „Kino Konfrontacji”, koncerty organizowane pod szyldem „Muzycznych Konfrontacji Nocą”, wystawy w „Galeria Konfrontacji” oraz cykl spotkań i debat z twórcami.

Wokół festiwaluBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Od 2010 roku główny program festiwalu uzupełniony jest o „show case lubelski”, czyli prezentację lubelskiego środowiska teatralnego, a od 2011 roku także o Maat Festiwal, którego idea koncentruje się wokół środków teatralnych wypływających z ekspresji ciała. Od 2012 roku Maat Festiwal został przekształcony w całoroczny międzynarodowy program rezydencjalny.

Między festiwalami działa zaś Scena Otwarta Konfrontacji – spotkania z cyklu „Jak żyć?”. Najgłośniejsza miała miejsce w 2009 roku, kiedy podczas cyklu spotkań prof. filozofii Cezary Wodziński dał wykłady pt. Próby z Dostojewskim, będące ważnym etapem w pracy nad spektaklem Bracia Karamazow w reż. Janusza Opryńskiego. Dalej inicjatywa skupiała się m.in. na temacie „O trudnościach bycia lekkim katolikiem”. Udział w niej wzięli: Agnieszka Graff, Marcin Król, Agata Bielik-Robson i Robert Krasowski, a współprowadzącymi byli Cezary Michalski i Janusz Opryński.

Ważnym uzupełnieniem Konfrontacji w 2010 roku stała się konferencja „Sztuka Festiwalu”. Organizatorzy zaprosili do Lublina dyrektorów najznamienitszych festiwali: Annę Garlicką (Kontrapunkt), Magdę Grudzińską (Krakowskie Reminiscencje Teatralne), Michała Merczyńskiego (Malta Festiwal) i Bartosza Szydłowskiego (Boska Komedia). Do opowiedzenia o kontekście europejskim zaproszono Tamarę Arapową i Rose Fenton.

Każdego roku plakat „Konfrontacji Teatralnych” przygotowuje specjalnie zaproszony wybitny plastyk (wśród autorów znaleźli się, m.in.: Jan Jaromir Aleksiun, Leszek Mądzik, Jarosław Koziara, Jan Gryka, Aleksandra Laska, Robert Kuśmierowski, Mikołaj Smoczyński, rosyjska grupa Niebieskie Nosy).

Po kilkunastu edycjach Konfrontacji ich dyrektor powiedział: „Mamy szansę raz na jakiś czas, stawać się Edynburgiem Wschodu. Tamtej skali finansowej nigdy nie osiągniemy, ale możemy dorównać Edynburgowi merytorycznym poziomem festiwalu. Lublin idzie w dobrym kierunku. Stawia na energię społeczną. Miasto zaczyna żyć festiwalami, lubi je gościć”2.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia Za: Grzegorz Janikowski, Międzynarodowy Festiwal „Konfrontacje Teatralne”, [w:] 15-lecie Festiwalu „Konfrontacje Teatralne”, pod red. Ludwiki Kłoczowskiej-Mazur, Lublin 2010.
  2. Wróć do odniesienia Waldemar Sulisz, „Dziennik Wschodni”, 13.10.2012.