Międzynarodowy Festiwal „Konfrontacje Teatralne”
Międzynarodowy Festiwal „Konfrontacje Teatralne” (wcześniej pod nazwą Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Konfrontacje” w Lublinie) odbywa się od 1996 roku – zawsze w październiku. Jego organizatorem jest Centrum Kultury w Lublinie, gdzie swoją siedzibę ma kilka zespołów teatralnych – w tym teatr Provisorium.
Z inicjatywy jego reżysera i dyrektora Janusza Opryńskiego w styczniu 1996 roku zawiązała się Rada Programowa, w skład której weszli: Cezary Karpiński – ówczesny dyrektor Teatru im. J. Osterwy, Leszek Mądzik – dyrektor Sceny Plastycznej KUL, Janusz Opryński – dyrektor teatru Provisorium, Tomasz Pietrasiewicz – dyrektor Teatru NN, Włodzimierz Staniewski – dyrektor Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” i Aleksander Szpecht – dyrektor Centrum Kultury.
Miasto dwóch uniwersytetów, znakomitego wówczas środowiska teatralnego oraz tradycji Wiosen Teatralnych organizowanych tu w latach 1966–1974 przez Andrzeja Rozhina i Konfrontacji Młodego Teatru z lat 1976–1981 stało się naturalnym podglebiem nowej imprezy.
Spis treści
[Zwiń]Idea festiwalu
Jako główną ideę festiwalu Rada obrała pozbawione cech konkursu konfrontowanie dokonań lubelskiego środowiska teatralnego z osiągnięciami zespołów z innych ośrodków w Polsce oraz prezentację najciekawszych nurtów w teatrze światowym.
Początkowo przewodniczenie edycjom miało charakter komisaryczny. Kolejno każdy z członków Rady miał proponować swoją wizję festiwalu. Pierwszy był Janusz Opryński, który w tekście programowym pisał:
Przez cztery dni będziemy zakłócać normalny dzień pracy, dzień życia naszego miasta. Czy mamy do tego prawo w czasie niełatwym dla ludzi? Kusić ich, namawiać, aby przyszli do nas – do sal teatralnych, na place, do miejsc, gdzie będziemy się spierać, mamy nadzieję, o wartości i przyszłość teatru. W Lublinie od dawien dawna pracuje wielu ludzi w różnych teatrach, mówiło się o nich dużo dobrego. A o mieście, że to unikalne miasto, że «Ateny teatralne», że genius loci kocha teatr. Piętnaście lat temu, odbyły się ostatnie Konfrontacje Młodego Teatru, które rozbudziły w nas wiele emocji, widzowie zaś tłumnie oblegali sale, dyskutowano do późnej nocy. Czy tak będzie w 1996 roku? My, tj. Rada Programowa Festiwalu, ufamy, że tak, że spotkanie to stanie się ważne, że nasi goście z Rosji, Chorwacji, Izraela, Węgier, Japonii i wreszcie z Polski znajdą pełne porozumienie z widzami, że będziemy się kłócić o nasz obraz świata, o jego przyszłość, ale tylko w salach teatralnych. Dyrektorów wszelkich przedsiębiorstw i nauczycieli prosimy o wyrozumiałość, pozwólcie ludziom uczestniczyć w tych spotkaniach i wybaczcie im zaspane oczy w pracy i szkołach.
Program festiwalu
W następnym roku obowiązki komisarza przejął Włodzimierz Staniewski, a w kolejnym Leszek Mądzik. Za każdym razem rodzaj teatru uprawianego przez każdego z reżyserów miał wpływ na dobór gości. Janusz Opryński podkreślał więź z teatrami wyrastającymi ze studenckiego ruchu i zaangażowanymi społecznie. Włodzimierz Staniewski starał się zgromadzić zespoły w nurcie antropologicznym, Leszek Mądzik zapraszał do Lublina bogatą reprezentację teatru plastycznego.
Dalej jednak zrezygnowano z tego systemu i Janusz Opryński, który od początku był dyrektorem festiwalu, stał się też odpowiedzialny za jego linię programową. Kolejne edycje organizował wokół – silniej bądź słabiej wyartykułowanych – haseł wywoławczych. W 2000 roku stała się nim prezentacja teatru litewskiego. W 2002 roku zaproszono „teatry dwóch mocarstw”, czyli Stanów Zjednoczonych i Rosji. W 2004 roku Konfrontacje były poświęcone obchodom Roku Gombrowicza. W 2008 roku skupiały teatry zajmujące się tematyką żydowską. W 2009 roku, kiedy to program współtworzyła Agnieszka Lubomira Piotrowska, w centrum uwagi stanął teatr rosyjski. Z okazji piętnastolecia festiwalu przypomniano grupy znane lubelskiej publiczności z poprzednich edycji. W 2010 dobór przedstawień organizowało hasło: „klasycy”, by program festiwalu pozwolił przeanalizować, które teatry wciąż znajdują się pod wpływem dawnej estetyki, a w których nastąpiło zdecydowane zerwanie z tradycją. Podczas siedemnastych Konfrontacji eksponowane były spektakle oparte na współczesnych tekstach młodych, ale już uznanych dramaturgów – młodego Lublina, młodej Polski, młodej Białorusi, młodej Rosji.
„Konfrontacje Teatralne”
Wśród cieszących się światową renomą reżyserów, których spektakle pokazano w Lublinie, wymienić należy Litwinów – Eimuntasa Nekrošiusa (Hamlet w 2001 roku oraz Pieśń nad pieśniami w 2005 roku), Oskarasa Koršunovasa (Shopping & Fucking i Ogień w głowie w 2000 roku oraz Król Edyp w 2003 roku), Rosjan – Walerego Fokina z Centrum im. Wsiewołoda Meyerholda (Artaud i jego sobowtór w 2002 roku), moskiewski Tieatr.doc z Iriną Keruczenko na czele (Fantom bólu w 2007 roku), Władimira Pankowa i jego Soun Drama Studio (Gogol. Wieczory w 2009 roku), Estończyka Elmo Nüganena (Ślub w 2004 roku), oraz Greka Theodorosa Terzopoulosa (Obłęd Ajaksa w 2005 roku).
Z tancerzy na Konfrontacjach byli japońscy mistrzowie butō (Ota Shogo, Atsushi Takenouchi, Daisuke Yoshimoto). Należy tu także wspomnieć spektakle rosyjsko-niemieckiego Teatru Derevo (np. Czerwona strefa i Południe. Granica w 1996 roku, Odzwierciedlenie w 1998 roku oraz Ketzal w 2005 roku). Aplauz widzów zdobyły sobie także plenerowe parady norweskiej trupy Stella Polaris.
Równie ciekawie wygląda zestaw polskich twórców i teatrów występujących na „Konfrontacjach Teatralnych”. Gościli tu m.in. Teatr Narodowy (Błądzenie w reż. Jerzego Jarockiego w 2004 roku), TR Warszawa Zaryzykuj wszystko w reż. Grzegorza Jarzyny z 2006 roku), warszawski Teatr Studio (Diego Velazques na fotelu dentystycznym w reż. Jerzego Grzegorzewskiego z 1998 roku i Biesiada u hrabiny Kotłubaj w reż. Ireny Jun z 2004 roku), poznański Teatr Biuro Podróży (Carmen Funebre z 1996 roku, Selenauci z 1999 roku i Kim jest ten człowiek we krwi? z 2005 roku), Teatr Ósmego Dnia (Tańcz, póki możesz z 1996 roku, Arka z 2000 i Czas matek z 2006 roku), Teatr Porywacze Ciał (np. z Minimal w 1998 roku), wrocławski Teatr Tragon obecnie Pieśń Kozła, warszawska Akademia Ruchu (np. Piosenka z 1996 roku, Studium Teatralne z Człowiekiem z 2001 roku), Komuna Otwock (Trzeba zabić pierwszego boga z 2000 roku), Śląski Teatr Tańca z Bytomia z choreografiami Jacka Łumińskiego, Teatr Wiliama Horzycy w Toruniu (Ślub z 2004 roku), Teatr im. Heleny Modrzejewskiej z Legnicy (Łemko w reż. Jacka Głomba i Dziady w reż. Lecha Raczaka z 2007 roku). Ważne też było czytanie w 1996 roku fragmentów Dzienników Gombrowicza i Złotego osła Apulejusza przez Andrzeja Seweryna.
Festiwal stał się także miejscem promocji twórców lubelskich. To tu odbyły się premiery legendarnych już przedstawień Teatru Provisorium i Kompanii „Teatr” (Ferdydurke w 1999 roku, Trans-Atlantyk w 2004 roku i Do piachu w 2005 roku). Podczas Konfrontacji swoje nowe przedstawienia prezentował także Leszek Mądzik w Scenie Plastycznej KUL (Szczelina w 1996 roku, Kir w 1998 roku, Całun w 2001 roku, Odchodzi w 2003 roku, Bruzda w 2006 roku i Przejście w roku 2010). Z kolei Włodzimierz Staniewski zapraszał widzów do Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, by przedstawić nowe projekty, (m.in. Metamorfozy albo Złotego Osła w 1997 roku, Kosmos Gardzienic w 2000 roku czy Eurypidesa w 2002 roku)1.
„Konfrontacje Teatralne” to także szereg imprez towarzyszących, m.in. cykl filmowy „Kino Konfrontacji”, koncerty organizowane pod szyldem „Muzycznych Konfrontacji Nocą”, wystawy w „Galeria Konfrontacji” oraz cykl spotkań i debat z twórcami.
Wokół festiwalu
Od 2010 roku główny program festiwalu uzupełniony jest o „show case lubelski”, czyli prezentację lubelskiego środowiska teatralnego, a od 2011 roku także o Maat Festiwal, którego idea koncentruje się wokół środków teatralnych wypływających z ekspresji ciała. Od 2012 roku Maat Festiwal został przekształcony w całoroczny międzynarodowy program rezydencjalny.
Między festiwalami działa zaś Scena Otwarta Konfrontacji – spotkania z cyklu „Jak żyć?”. Najgłośniejsza miała miejsce w 2009 roku, kiedy podczas cyklu spotkań prof. filozofii Cezary Wodziński dał wykłady pt. Próby z Dostojewskim, będące ważnym etapem w pracy nad spektaklem Bracia Karamazow w reż. Janusza Opryńskiego. Dalej inicjatywa skupiała się m.in. na temacie „O trudnościach bycia lekkim katolikiem”. Udział w niej wzięli: Agnieszka Graff, Marcin Król, Agata Bielik-Robson i Robert Krasowski, a współprowadzącymi byli Cezary Michalski i Janusz Opryński.
Ważnym uzupełnieniem Konfrontacji w 2010 roku stała się konferencja „Sztuka Festiwalu”. Organizatorzy zaprosili do Lublina dyrektorów najznamienitszych festiwali: Annę Garlicką (Kontrapunkt), Magdę Grudzińską (Krakowskie Reminiscencje Teatralne), Michała Merczyńskiego (Malta Festiwal) i Bartosza Szydłowskiego (Boska Komedia). Do opowiedzenia o kontekście europejskim zaproszono Tamarę Arapową i Rose Fenton.
Każdego roku plakat „Konfrontacji Teatralnych” przygotowuje specjalnie zaproszony wybitny plastyk (wśród autorów znaleźli się, m.in.: Jan Jaromir Aleksiun, Leszek Mądzik, Jarosław Koziara, Jan Gryka, Aleksandra Laska, Robert Kuśmierowski, Mikołaj Smoczyński, rosyjska grupa Niebieskie Nosy).
Po kilkunastu edycjach Konfrontacji ich dyrektor powiedział: „Mamy szansę raz na jakiś czas, stawać się Edynburgiem Wschodu. Tamtej skali finansowej nigdy nie osiągniemy, ale możemy dorównać Edynburgowi merytorycznym poziomem festiwalu. Lublin idzie w dobrym kierunku. Stawia na energię społeczną. Miasto zaczyna żyć festiwalami, lubi je gościć”2.
Literatura
- Jankowska M., Konfrontacje mistrzów, „Kresy”, nr 29 (1/1997).
- Jankowska M., Reszta świata, „Kresy”, nr 32 (4/1997).
- Jankowska M., Znowu, „Kresy”, nr 40 (4/1999).
- Jankowska M., Z czym Litwini przybyli?, „Kresy”, nr 44 (4/2000).
- Jankowska M., A reszta jest milczeniem, „Kresy”, nr 48 (4/2001).
- Jankowska M., Gwiazda przewodnia, „Kresy”, nr 51–52 (3–4/2002).
- Jankowska M., W kilku etykietach, „Kresy”, nr 56 (4/2003).
- Jankowska M., Konfro z Gombra, „Kresy”, nr 60 (4/2004).
- Jankowska M., Rozmiar XL, „Kresy”, nr 67 (3/2006).
- Jankowska M., Związek Republik Teatralnych na „Konfrontacjach”, „Kresy”, nr 69–70 (1–2/2007).
Przypisy
- Wróć do odniesienia Za: Grzegorz Janikowski, Międzynarodowy Festiwal „Konfrontacje Teatralne”, [w:] 15-lecie Festiwalu „Konfrontacje Teatralne”, pod red. Ludwiki Kłoczowskiej-Mazur, Lublin 2010.
- Wróć do odniesienia Waldemar Sulisz, „Dziennik Wschodni”, 13.10.2012.