Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Gmach dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (obecnie Sąd Okręgowy) w Lublinie

Historia nieruchomości zlokalizowanej w Lublinie przy ulicy Krakowskie Przedmieście 43.

Budynek Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Lublinie
Budynek Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Lublinie (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budynek Sądu Okręgowego usytuowany jest przy ulicy Krakowskie Przedmieście 43. Znajduje się w śródmieściu Lublina. Frontem jest zwrócony na południe.

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budynek od samego początku pełni funkcje administracyjne. Początkowo był to Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, później Sąd Wojewódzki, zaś obecnie mieści się w nim Sąd Okręgowy.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Przed 1801 – na obecnej działce znajdowały się karczma i spichlerz należący do Zielińskich;
1801 – własność Józefa Czempińskiego;
1827 – własność Xelowskich;
1839 – własność Przybylskich i sprzedaż działki Antoniemu i Józefie Kozyrskim;
1840 – własność Walentego Dunina;
1845 – własność Karola Hińcza;
1850 – własność Adama Fritscha i Józefa Plendela;
1855 – część nieruchomości Plendela kupują Justyna Landańska i Teodor Kazimierski;
1856 – część nieruchomości Fritscha przechodzi na własność Kościoła ewangelickiego;
1858 – własność Józefa i Franciszki Przybylskich;
1861 – własność Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego;
1874–1876 – wzniesienie gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego;
1925 – własność Banku Ziemskiego w Warszawie;
1934 – własność Skarbu Państwa;
1949 – generalny remont budynku i siedziba sądu;
1967–1969 – dobudowa części tylnej;
1971 – wpis do rejestru zabytków;
1973–1974 – przeprowadzenie prac remontowych.

Historia budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Na działce, gdzie obecnie znajduje się Sąd Okręgowy przed 1801 rokiem mieściły się stara karczma oraz spichlerz będący własnością Zielińskich. W 1801 roku nieruchomość zakupił Józef Czempiński. Od 1827 roku parcela należała do Xelowskich, zaś od 1839 roku do Przybylskich. Jeszcze w tym samym roku Przybylscy sprzedali działkę Antoniemu i Józefie Kozyrskim. Od 1840 roku była to własność Walentego Dunina, od 1845 – Karola Hińcza, od 1850 – Adama Fritscha i Józefa Plendela. W 1855 roku część nieruchomości należącej do Plendela kupili Justyna Landańska i Teodor Kazimierski, zaś od Fritscha w 1856 roku Kościół ewangelicki. W 1858 roku działkę kupili Józef i Franciszka Przybylscy, od których kupiło ją w 1861 roku Towarzystwo Kredytowe Ziemskie.

Budynek Towarzystwa został wzniesiony w latach 1874–1876 według projektu Juliana Ankiewicza. Jest to typowy dla drugiej połowy XIX wieku przykład obiektu użyteczności publicznej o architekturze pałacowej, z dobrze zachowaną szatą zewnętrzną utrzymaną w stylu eklektyzmu. Od 1925 roku nieruchomość należała do Banku Ziemskiego w Warszawie, zaś od 1934 roku była własnością Skarbu Państwa. W 1949 roku budynek przeszedł generalny remont i stał się siedzibą sądu. W latach 1967–1969 dobudowano część tylną.

W 1971 roku nieruchomość została wpisana do rejestru zabytków. Następnie w latach 1973–1974 przeprowadzono liczne prace remontowe, tj. wykonanie instalacji grzewczej, remont instalacji elektrycznej, uzupełnienie i remont sztukaterii wnętrz, wymianę skrzydeł okiennych, wymianę częściową stropów oraz odnowienie elewacji.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Julian Ankiewicz

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Eklektyzm

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budynek zbudowany jest na planie prostokąta z nieznacznym ryzalitem znajdującym się na osi od frontu; przed nim mieści się portyk na czterech kolumnach toskańskich. Od tyłu budowli są dwa głębokie ryzality boczne oraz jeden półkolisty. Jest to budynek trójczłonowy, jednopiętrowy i podpiwniczony. 

Elewacja frontowa jest trzynastoosiowa, symetryczna i dwukondygnacyjna. Na osi budynku znajduje się płytki ryzalit z tarasem o murowanej tralkowej balustradzie. W jego zwieńczeniu jest attyka z przedstawieniem rzeźbiarskim trzech postaci kobiecych.

Elewacja tylna również jest trzynastoosiowa, symetryczna i dwukondygnacyjna. Po bokach półkolistego ryzalitu mieści się na wysokości pierwszego piętra balkon z żelazną, dekoracyjną balustradą oraz taras z podobną balustradą przedzieloną murowanymi słupkami. Do zachodniego skrzydła budynku na wysokości pierwszego piętra prowadzi dobudowany łącznik. Partia środkowa nie posiada żadnego detalu architektonicznego, z wyjątkiem drugiej kondygnacji, gdzie mamy opilastrowany półkolisty ryzalit.

Elewacja boczna od strony zachodniej jest pięcioosiowa i symetryczna, z kolei od strony wschodniej sześcioosiowa, symetryczna. Na wysokości pierwszego piętra znajduje się balkon z tralkową balustradą.

Budynek sądu jest podzielony gzymsem kordonowym na dwie kondygnacje. Górna kondygnacja zwieńczona jest pasami rustyki i pilastrami o jońskich głowicach, a nad nią mieści się belkowanie. Z kolei parter jest boniowany. Okna parteru znajdują się w prostych obramieniach z nadokiennikami z motywem roślinnym. Z kolei okna na drugiej kondygnacji są zwieńczone gzymsami z trójkątnymi przyczółkami wspartymi na konsolkach.   

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wnętrze budynku jest dwutraktowe, z klatką schodową, hallem oraz korytarzem znajdującymi się pomiędzy traktami. Z kolei skrzydło zachodnie jest dwudzielne, zaś wschodnie ośmiodzielne, z usytuowaną klatką schodową od strony północnej.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Chmielak J., Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (Gmach w Lublinie), „Gazeta Wyborcza” 1992, nr 10.
Karta ewidencyjna zabytków, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 168.
Studium historyczno-urbanistyczne do planu szczegółowego śródmieścia Lublina, pod red. A. Kurzątkowskiej, Lublin 1969.
Teodorowicz-Czerepińska J., Ul. Krakowskie Przedmieście 43. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, maszynopis w posiadaniu WUOZ w Lublinie, Lublin 1993, sygn. 4699.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Powiązane wydarzenia

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe