Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Widoki Lublina – nokturny Mariana Trzebińskiego (1910–1919)

Z lat 1910–1919 pochodzą delikatne, impresyjne rysunki czarną kredką Mariana Trzebińskiego (1871–1942). Przedstawione na nich bramy – Krakowska i Grodzka – oraz Wieża Trynitarska, to nastrojowe nokturny. Szczególnie udane są dwie pierwsze: miękko modelowane bryły budowli wyłaniają się z mroku nocy oświetlone delikatnym światłem gazowych latarni.

R. Bartnik, Widoki Lublina w zbiorach graficznych Muzeum Lubelskiego, Lublin 2000.
Brama Krakowska w Lublinie
Brama Krakowska w Lublinie (Autor: Trzebiński, Marian)

Spis treści

[RozwińZwiń]

O autorzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Marian Trzebiński urodził się w 1871 roku w Gąsinie (woj. kaliskie). Krótko studiował w Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona (1890–1891) i na Krakowskiej ASP (1891–1892), następnie w Monachium (1892–1895). Mieszkał i pracował w Warszawie. Wiele podróżował po kraju i Europie (Warszawa, Kraków, Wilno, Gdańsk, Płock, Lublin, Zamość, Łowicz, Krzemieniec, Trembowla, Brzeżany, Praga Czeska, Wenecja, Rzym, Tivioli, Capri, Sorento, Taormina, Tunis itd.), przywożąc z wypraw setki rysunków, które, trafiając w gusty publiczności, przyniosły mu wielką popularność.

Zmarł w 1942 roku w Warszawie.

Historia dziełaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Trzebiński był w swoim czasie popularnym rysownikiem specjalizującym się w miejskich widokach. Jako początkujący malarz pozostawał pod silnym wpływem nastrojowego realizmu Aleksandra Gierymskiego, jednak ta fascynacja zakończyła się około 1907 roku, kiedy artysta, częściowo z potrzeby zapewnienia sobie środków do życia, częściowo ze zniechęcenia, przekwalifikował się na rysownika-wedutystę. Za temat posłużyły mu pejzaże miejskie oglądane w czasie licznych podróży. Rysunki te, mimo że po jakimś czasie nabrały cech masowej produkcji, były bardzo entuzjastycznie przyjmowane.

Artysta miał wiele wystaw w warszawskiej Zachęcie, jego prace chętnie reprodukowano w warszawskiej prasie. Numer 14. „Tygodnika Ilustrowanego” z 1912, w pełni poświęcony Lublinowi, został nimi zilustrowany niemal w całości. Na okładce znalazła się litografia przedstawiająca Bramę Krakowską w nocy (1910). W numerze zamieszczono następujące prace: Ulica Szambelańska w Lublinie; Lublin od strony przedmieścia Czwartek; Lublin. Ulica Podzamcze; Katedra w Lublinie widziana z ul. Podwale (według akwareli własnej); Lublin. Ulica Podwale i b. kościół św. Wojciecha; Lublin. Brama Grodzka; Lublin. Ulica Jezuicka (od str. Bramy Trynitarskiej); Lublin. Targ za Ratuszem i kościół karmelitów [zapis tytułów oryginalny – red.]. Do tych prac należy doliczyć dwa nokturny: Ulicę Jezuicką (bez daty) i Widok na plac katedralny przez przelot Bramę Trynitarską (1942).

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Trzebiński, przemierzając Lublin, wybierał ujęcia takie jak Zamek i Podzamcze, widziane z placu Po Farze z wysokim rozczochranym drzewem na pierwszym planie; Bramę Krakowską oglądaną z perspektywy ciasnej, niechlujnej, lecz bardzo malowniczej ulicy Szambelańskiej; najeżoną spadzistymi dachami i wieżami panoramę Lublina oglądaną z porośniętego drzewami wzgórza Czwartek; ulicę Podwale wraz z malowniczym ubóstwem stojących przy niej domów; tłum na targu pod kościołem karmelitów; prezbiterium katedry wspięte na stok wzgórza, przesłonięte zarośniętym ogrodem. Prace były nie tyle zbiorem najbardziej efektownych widoków Lublina, ile przedstawiały miejsca, w których szacowna przeszłość stykała się z pospolitą codziennością. Przynosiły niewyrafinowany, ale znajomy obraz miasta.

Trzebiński posiadał umiejętność wyważonego nasycania widoku sugestywnymi detalami. Forma przedstawienia była wolna od niedomówień i niejasności: narysowane płynną precyzyjną kreską kontury wypełniał miękki światłocieniowy modelunek, w efekcie plastyczne środki wyrazu – linia i walorowa plama – pozostawały w stanie doskonałej równowagi.

Oprócz tych realistycznych, poprawnie rysowanych widoków Lublina „za dnia”, Marian Trzebiński był autorem nastrojowych nokturnów. Wykonał je cienkimi, drobnymi kreskami, które pozwoliły plastycznie i wiarygodnie oddać mrok i rozpraszające go, niekiedy z trudem, światło ulicznych latarń.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Bartnik R., Widoki Lublina w zbiorach graficznych Muzeum Lubelskiego, [w:] Z. Nestorowicz [red.], Ikonografia dawnego Lublina, Lublin 2000.
  • Trzebiński M., Pamiętnik malarza, opracowanie i wstęp Maciej Masłowski, Wrocław 1958.
  • „Tygodnik Ilustrowany” 1912, nr 14.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Słowa kluczowe