Widoki Lublina – rysunki i akwarele Wojciecha Gersona (1853)
Ważne miejsce w ikonografii Lublina zajmują rysunki i akwarele Wojciecha Gersona, wykonane podczas wycieczek po Lubelszczyźnie w latach 1852 i 1853. Wycieczkę statkiem z 1853 roku opisał Gerson trzydzieści lat później w „Tygodniku Powszechnym” w 1885 roku w artykule: POWIŚLE Szkice piórkiem i ołówkiem, ilustrując teksty rysunkami z pierwszej i drugiej podróży.
Spis treści
[Zwiń]O autorze
Wojciech Gerson urodził się w 1831 roku w Warszawie. Uczył się w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych w latach 1845–1850, edukację uzupełniał na Akademii Petersburskiej (1853–1855) i w Paryżu (1856–1858). Po powrocie do Warszawy założył własną pracownię, gdzie wykształcił kilka pokoleń uczniów. Oprócz nauczania zajmował się działalnością naukową i publicystyką z zakresu historii sztuki.
W swojej twórczości ściśle przestrzegał tradycyjnej hierarchii tematów: za najważniejsze uważał dzieła religijne, następnie historyczne i krajobrazowe. W tych ostatnich dał się poznać jako uważny i obiektywny obserwator świata natury. Jego twórczość charakteryzuje się wnikliwą obserwacją realistycznie przedstawionego przedmiotu i nieustannym poszukiwaniem idealnej formy.
Gerson zmarł w Warszawie w 1901 roku.
Historia dzieła
Wojciech Gerson był w Lublinie w 1853 roku. Wykonał wtedy jedenaście ołówkowych szkiców i jedną akwarelę przedstawiającą miasto. Oprócz tych widoków, które znalazły się w jednym szkicowniku, przypisuje się mu również funkcjonujące oddzielnie: szkic Krakowskiego Przedmieścia i dwa rysunki z nieopisanymi fragmentami miasta.
Szkicownik trafił do Muzeum Okręgowego w Lublinie w 1963 roku, jako dzieło anonimowego, utalentowanego artysty. Dopiero po jakimś czasie Henryk Gawarecki rozpoznał w rysunkach rękę Gersona. Ich pierwsza wystawa miała miejsce w 1993 roku.
Opis
Szkicownik Gersona zawiera następujące rysunki: Lublin. Brama Ś-to Duska d. 1-8-53, Szpital Ś-tego Ducha w Lublinie, Lublin Ś-ty Michał, Krakowska Brama, Brama Grodzka (błąd w podpisie, przedstawia Bramę Rybną), Zamek w Lublinie d. 4-8-53, Stara Wikaria w Lublinie d. 3-8-53 r., Lublin Wikaria 3-8-53 I (pisownia tytułów oryginalna – red.) oraz akwarelę bez tytułu przedstawiającą północną elewację wikarii. Co ciekawe, tematem aż pięciu z dziewięciu prac są ruiny (Brama Ś-to Duska, Lublin Ś-ty Michał i widoki starej wikarii). Trzy prace poświęcił Gerson domowi mansjonarskiemu z przylegającą do niego mieszkalną przybudówką. Na jednej z nich widoczne są fragmenty murów kościoła św. Michała. Naszkicowana przez Gersona wikaria, sama z bardzo złym stanie, jest częściowo przesłonięta przez – ukazane na pierwszym planie – stosy kamieni (pozostałości rozbieranego w tym czasie kościoła św. Michała). W szkicu nadszarpniętej zębem czasu Bramy Świętoduskiej (ze szpitalem) Gersonowi udało się uchwycić kontrast pomiędzy spokojem i ciszą panującą wśród ruin a toczącym się po drugiej stronie bramy życiem miasta.
Pracą o charakterze ściśle dokumentacyjnym jest szkic ołówkowy pokazujący kilka fragmentów architektonicznych Lublina: przyziemie kościoła świętego Michała z zakończonym trójlistnie portalem, Bramę Rybną z przylegającymi doń kamienicami, Bramą Krakowską z galerią wieńczącą dolne kondygnacje.
Wszystkie rysunki prowadzone są miękką, swobodną kreską z delikatnym światłocieniem, wydobywającą kształty i strukturę obiektów. Dwa rysunki lawowane są barwnie akwarelą. Wszystkie opatrzone są napisami, większość datowana.
Rysunki ujawniają rozwinięty u artysty zmysł obserwacji i syntezy oraz doskonale opanowany warsztat. Zostały bezbłędnie zakomponowanie i narysowane pewną, swobodną ręką. Drobne szczegóły i precyzyjnie przedstawione detale równoważą się z fragmentami kreślonymi szeroko i pozornie niedbale. Powstałe w ten sposób szkice mają dużą wartość dokumentacyjną, jednak, być może w wyniku od początku przyjętego założenia, są całkowicie pozbawione warstwy emocjonalnej i napięcia. Cokolwiek skłoniło Gersona do szkicowania lubelskich zabytków i ruin, zostało starannie ukryte za dążeniem do profesjonalnego odwzorowania rzeczywistości.
Literatura
- Bartnik R., Widoki Lublina w zbiorach graficznych Muzeum Lubelskiego, [w:] Nestorowicz Z. [red.], Ikonografia dawnego Lublina, Lublin 2000.
- Gawarecki H., Rysunki i akwarele Wojciecha Gersona o tematyce lubelskiej w Muzeum Okręgowym w Lublinie, „Studia i Materiały Lubelskie. Historia sztuki”, t. 5, Lublin 1971.
- Molendziński K., Wojciech Gerson. 1831–1901, [Warszawa 1931].
- Nalewajek E., Ciche wydarzenie, „Kresy” 1993, nr 16.
- Mistrza Wojciecha rysunki subtelne. Gerson utrwalił odeszłe, „Kurier Lubelski” 1993, nr 136.