Drukarnia Sztuka w Lublinie (1923–1949)

Drukarnia „Sztuka” działająca pod adresem Kościuszki 8, powstała w roku 1923 w miejsce znajdującej się tu wcześniej drukarni „Ziemi Lubelskiej”. Była to drukarnia bardzo zasłużona dla lubelskiej międzywojennej awangardy literackiej.
To tu właśnie drukowane były m.in.:

• Debiutancki tomik wierszy Czechowicza Kamień (1927)
• Trzy numery „Reflektora” (1924–1925)
• Dwa numery „Trybuny” (1932) założonej przez Józefa Łobodowskiego.
• Cztery dodatki literackie „Ziemi Lubelskiej” (1930) przygotowane przez Czechowicza.

Poetyckie wspomnienie drukarni w poemacie Hildur baldur i czasBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W autobiograficznym poemacie Hildur Baldur i Czas jedno z przywoływanych przez poetę wspomnień związane jest z drukarnią. Pojawia się ono w drugiej części poematu (poznanie) przy opisie jednej z postaci poematu – Baldura, która jest porte parole samego Czechowicza:

baldur zamyka oczy ciemne
bolało go
blask ulatywał całą noc z arkusza
heksametr maszyn drukarskich także nie mniej
męczył ogłuszał

W epilogu poematu poeta nawiązał do tego właśnie wspomnienia:

baldur otworzył oczy rano
pięć lat już temu arkusz bielił się spod pięści
w taki sam świt
gdy cichły czarne maszyny

Miejscem, do którego wraca pamięcią Czechowicz w cytowanym wierszu jest bez wątpienia Drukarnia „Sztuka” przy ul. Kościuszki 8. Dodajmy jeszcze, że świadectwem zafascynowania Czechowicza drukarnią jako wyjątkowym miejscem oraz znajdującymi się w niej przedmiotami może być użycie przez poetę w wierszu Wyznanie (1925) porównania planu miasta do kaszty: plan pokratkowany jak kaszta / widzę.

Historia drukarniBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Historię Drukarni Sztuka przedstawia w tekście napisanym w roku 1925 sam Józef Czechowicz: 

Na gruncie lubelskim w ciągu ostatnich dwu lat do pierwszego rzędu zakładów graficznych wysunęła się Drukarnia „Sztuka”, mieszcząca się przy ul. Kościuszki Nr 8. Drukarnia ta różne przechodziła koleje. Przed laty, nosząc wówczas  firmę „Estetycznej” mieściła się przy ul. Zielonej. Na parę lat przed wojną w okresie najświetniejszego rozwoju Ziemi Lubelskiej zostaje nabytą przez ś.p. red. Śliwickiego i odtąd w ciągu długich lat działa pod firmą: Drukarnia „Ziemi Lubelskiej”. Po zgonie ś.p. red. Śliwickiego drukarnia wraz z pismem przechodzi do rąk b. posła p. Ryszarda Wojdalińskiego. Odeń w r. 1923 została nabytą przez obecną spółkę, której udziałowcami są: p. Irena Śliwicka, Dom Wydawniczy Franciszek Głowiński i S-ka, p. Marja Krupkowa, p. Ryszard Chmielewski, p. Stanisław Ball i p. dr. Zygmunt Kozłowski. Odtąd drukarnia, przybrawszy firmę „Sztuka”, posuwa się naprzód drogą szybkiego rozwoju. Stałe techniczne ulepszenia, zwiększanie materjału drukarskiego, poważnie zaopatrzony magazyn papierowy, a zwłaszcza wytrawne kierownictwo techniczne doświadczonego, warszawskiego drukarza p. Ryszarda Chmielewskiego – jednają Drukarni „Sztuka” coraz liczniejszą klijentelę zarówno z Lublina jak i z po za jego granic. Dość wspomnieć, iż obecnie Drukarnia „Sztuka” po za obsługiwaniem licznej klijenteli ze sfer bankowych, handlowych, przemysłowych i społecznych stale drukuje następujące czasopisma: „Przegląd Lubelsko – Kresowy”, „Express Lubelski”, „Reflektor”, „Sztandar Ludowy”, „Jedność Ludową”, „Kwartalnik rolniczy” (Warszawa), „Na straży” (Kowel). W ostatnim czasie do Drukarni „Sztuka” coraz powszechniej również skierowują się roboty książkowe, oraz wydawnictwa wykwintne, jak ozdobne jednodniówki, katalogi, sprawozdania, cenniki i t.p. Najlepszym dowodem wysokiego technicznego poziomu Drukarni „Sztuka” jest uznanie, jakiem wśród ogółu cieszy się szata zewnętrzna drukowanego w „Sztuce” naszego wydawnictwa. Załączone obok zdjęcia fotograficzne ukazują parę fragmentów z Drukarni „Sztuka”¹.

Zwróćmy uwagę, że artykuł Jedna z lubelskich placówek przemysłu poligraficznego, który ukazał się w Przeglądzie Lubelsko-Kresowym 8 kwietnia 1925 roku (autorem zdjęć do artykułu był Ludwik Hartwig), był pisany przez poetę w kwietniu tego samego roku, a dwa lata później w lipcu 1927 roku, w tej właśnie, tak chwalonej przez Czechowicza drukarni, ukazał się jego debiutancki tomik wierszy Kamień. Można łatwo zrozumieć, iż Czechowicz nie miał wystarczającej ilości pieniędzy na opłacenie druku tomiku, dlatego też tekst ten napisany dwa lata wcześniej stał się zapewne atutem w rozmowie z właścicielem drukarni – Franciszkiem Głowińskim. Jak wiemy, Czechowiczowi udało się przekonać Głowińskiego do podjęcia decyzji o druku tomiku i Kamień ukazał się w lipcu 1927 roku. Nie był to zapewne najlepszy interes Głowińskiego. Jeszcze kilka lat później sam Czechowicz wspominał o swoich długach wobec niego.

Przygotowania do druku tomu KamieńBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Czechowicz J., Jedna z lubelskich placówek przemysłu graficznego, „Przegląd Lubelsko-Kresowy” 1925, nr 8 [kwiecień].

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Wróć do odniesienia J. Czechowicz, Jedna z lubelskich placówek przemysłu graficznego, „Przegląd Lubelsko-Kresowy” 1925, nr 8 [kwiecień], s. 21–22.