Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

„W Słońce” (1928–1939)

Pierwszego maja 1928 roku w Gimnazjum Zamoyskiego ukazał się pierwszy numer miesięcznika szkolnego „W Słońce”. Był on poświęcony głównie literaturze i sztuce, nauce i życiu szkolnemu. Założycielem i pierwszym redaktorem pisma był uczeń siódmej klasy Józef Łobodowski. Zachęcony na lekcjach przez doktora Pawła Gdulę, podjął się pracy redakcyjnej.

 

Winieta czasopisma "W Słońce"
Winieta czasopisma "W Słońce" (Autor: )

Spis treści

[RozwińZwiń]

Początki – Pierwszy okres pismaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

O okolicznościach powstania pisma wspomina Józef Łobodowski:

O ile sobie przypominam historia zaczęła się w 7 klasie. Na lekcjach polskiego odbywały się żywe dyskusje na tematy literackie. Brało się romantyzm – materiału dyskusyjnego było dużo. Pan prof. Gdula, wnioskując z zainteresowań uczniów, doradził aby stworzyć szkolne pismo poświęcone literaturze. [...] Czasopismo przyjęto w innych szkołach z niechęcią i zazdrością; [...] Głównym działem w piśmie była „Literatura i Sztuka", obok tego kącik radiowy, sportowy i „Życie szkolne". Dział literacki wypełniałem przeważnie sam1.

Jeszcze w innym tekście Józef Łobodowski tak pisze o tytule pisma oraz o piśmie i swojej pracy w nim:

Tytuł miesięcznika „W Słońce" nie bardzo mi się podobał. Wiele było projektów. Gdula postanowił sprawę załatwić na drodze demokratycznego głosowania i przeszedł ten okropny, moim zdaniem, tytuł. Demokratycznej większości trudno się było sprzeciwić. Redagowanie miesięcznika z miejsca narobiło mi zajadłych wrogów, gdyż, ponoszony temperamentem i przekonany o własnych rajcach, nie liczyłem się z niczym i nikim. Pisywałem artykuły na różne tematy, drukowałem wiersze i przekłady. Zacząłem używać pseudonimów, aby moje nazwisko nie powtarzało się za często. Opinie były różne, a najbardziej rozpowszechniona: czy wyrobi się z niego prawdziwy poeta, to dopiero czas pokaże, ale już widać, że będzie z niego eseista i publicysta. Byłem wtedy osiemnastoletnim redaktorem, miałem przed sobą wiele czasu2.

Pismo nie przynosiło żadnych dochodów, co doprowadziło do tego, że po dwóch latach przestało się ukazywać. Na krótko zostało reaktywowane w roku 1933, ale szybko upadło. Następny okres w życiu pisma związany jest z latami 1936–1939.

Reaktywowanie pisma (maj 1936)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W roku 1936 powstał projekt reaktywowania pisma. Służyła temu atmosfera panująca wówczas w literackim Lublinie. Pisze o tym Tadeusz Kłak:

Rozgłos, jaki towarzyszył twórczości poetyckiej Czechowicza, Łobodowskiego i całej grupy poetów lubelskich, wreszcie legenda postaci Bronisława Ludwika Michalskiego sprawiły, iż zainteresowanie liryką zaczęło się upowszechniać nie tylko w kręgach młodzieży akademickiej, ale i szkół średnich. Pojawiły się nowe tematy literackie, a trybuną najmłodszych pisarzy stało się m.in. międzyszkolne czasopismo „W Słońce”3

Opiekę nad komitetem redakcyjnym objął ponownie polonista dr Paweł Gdula. W kwietniu 1936 roku numer był gotowy do druku a ukazał się w maju tego roku.

Nr 1, maj 1936Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W komitecie redakcyjnym pisma znaleźli się: A. Bier, J. Hartwiżanka, C. Łagoda (Chełm), J. Pleśniarowicz, M. Romanowski, S. Skoczylas, J. Strachówna. Dwudziestego pierwszego maja 1936 roku urządzono wieczór artystyczny promujący pierwszy po wznowieniu numer pisma, brała w nim udział również młodzież. Był to wieczór artystyczny, na który zaproszono młodzież z innych szkół. Uczestniczył w nim Józef Czechowicz, wygłaszając prelekcję o sztuce. W numerze tym została zamieszczona m.in. recenzja Jerzego Pleśniarowicza z tomu poezji Tarasa Szewczenki, a także rozmowa o Bronisławie Ludwiku Michalskim, poecie z kręgu Czechowicza tragicznie zmarłym w 1935 roku.

Nr 2, wrzesień 1936Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W numerze tym ukazał się wywiad z Józefem Czechowiczem zatytułowany O poezji przeprowadzony przez J. Strachównę oraz dwa debiuty poetyckie: wiersz Daleko las Jerzego Pleśniarowicza i wiersz Julii Hartwig (J. Hartwiżanki) Ktoś zgubił słowo „poezja”/ I szuka jej w obcym kraju.
Pojawiła się również następująca zapowiedź: „Międzyszkolny Komitet redakcyjny «W Słońce» urządza w drugiej połowie maja TURNIEJ RECYTACYJNY, w którym weźmie udział młodzież lubelskich szkół średnich. Słowo wstępne wygłosi znany poeta J. Czechowicz”.

Nr 3, kwiecień 1937Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W numerze 3. znajdujemy rozmowę Jerzego Pleśniarowicza z Józefem Łobodowskim, umieszczone obok siebie wiersze Jerzego Pleśniarowicza (stąd) i J. Hartwiżanki (Wiersz muzyczny). Wiersz Jerzego Pleśniarowicza jest zapisany w „stylu Czechowicza” (bez wielkich liter) i jemu też dedykowany:

jerzy pleśniarowicz
stąd
józefowi czechowiczowi

Ukazały się jeszcze dwa numery „W Słońce”. W roku 1938 – nr 4 i w roku 1939 – nr 5.

ZawartośćBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

R. 1, nr 1, 1928Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Józef Łobodowski, Sztuka... Poezja...
Józef Łobodowski, Dlaczego
Zygmunt Brodzki, Gejsza
Józef Łobodowski, Trzy śmierci
Stanisław D-rski, Teatr Narodowy
Stefan Kunowski, Łowy
Jan Mikłaszewski, Zielono-złote
J.Ł, Garść Wspomnień
Książka. Teatr. Kino
Tadeusz Jaworski, Sport
Alfred Maksymowicz, Nauka
Życie szkolne
Rozrywki umysłowe
Od Redakcji

R. 7, nr 1, maj 1936Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W. Choiński, Bez tytułu
C. Magierka, Piłsudski u nas
K. Kokosiński, Wspomnienia Litaka
Czesław Łagoda, Nocne powroty
Jerzy Pleśniarowicz, Daleko las
Kazimierz Lipski, Sylwetka poetyckiego Lublina
Kazimierz Kokosiński i Jerzy Pleśniarowicz, Rozmowa o Dr. L. Michalskim
A. Bier, Wywiad z dyr. Dziewulskim
S. Kubić, Teatr w Lublinie
Włodzimierz Żuk, Przemysł miasta Lublina
J. Hartwiżanka, ***
Samorządy szkół lubelskich
Pl. Recenzje – Taras Szewczenko
Odpowiadamy

R. 8, nr 1 (2), wrzesień 1936Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

J. Gąsior, Park w Kazimierzu
W. Choiński, W fabryce amunicji
M. Doleżko, Bezład
J. Stachówna, O poezji
K. Kokosiński, Z tragicznego lądu – djalogi
S. Skoczylas, Na aktualną nutę
C. Łagoda, Muza barbarzyństwa
W. Choiński, Rekord
e-S-e-S, Spocznij! Wykonać!
Recenzje. Wiadomości
Odpowiadamy

R. 9, nr 3 (4), kwiecień 1937Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Istnieją prawa...
Jerzy Pleśniarowicz, Stąd
J. Hartwiżanka, Wiersz muzyczny
Jerzy Pleśniarowicz, Rozmowa z Jerzym Łobodowskim
Karol Podgórski, Koło teatru pusto...
W. Gajewski, S. Skoczylas, Szkoła a światopogląd młodzieży
Zazula Mikołaj, Z tragicznego lądu. Niefantazja
Igor Siekierycki, Pasażerka na gapę
Zygmunt Mikulski, O kryteria wychowawcze Związku Harcerstwa Polskiego. Artykuł dyskusyjny
J.P., Wieczór inscenizacji i recytacji zespołowych lubelskich szkół średnich
Recenzje. Wiadomości
Sport
Odpowiedzi

R. 10, nr 4 (5), 1938Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Od Redakcji
Jerzy Pleśniarowicz, Śpiew pierwszy
Julia Hartwig, Samotni ludzie
Z. Mikulski, Pieśń o zwycięzcach
St. Skoczylas, Odrodzenie wsi
M. Lermontow, Modlitwa, tłum. I. Siekierycki
Halina Rylska, Florencja
Maryla Pawelcówna, Muzeum poetyckie
Rok żałoby w literaturze polskiej
Sport
Kronika szkolna
Recenzje
Odpowiedzi

R. 11, nr 5 (6), 1939Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1918–1939
Igor Siekierycki, Słucz
Igor Siekierycki, Burza
mjr. Lotn. W. Kondratiuk, Młodzieży, damy Ci skrzydła!
Janina Tomaszewska, Jeziora lubelskie nas wołają!
J. Kociubinska, Kino
St. Skoczylas, Pieśń ziemi i słońca
Igor Siekierycki, Tam gdzie powstało przysłowie
J. Rozmus, Parę słów o polskiej muzyce współczesnej
Józef Staszyc, Zbudujemy nowy świat
Recenzje
Kronika szkolna
Odpowiedzi

Podsumowanie – ocenyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

O piśmie mówi jego współautorka Julia Hartwig:

Warto wspomnieć o czasopiśmie „W Słońce", piśmie międzyszkolnym, gdzie debiutowałam kilkoma, pożal się Boże, wierszykami. [...] W piśmie tym dużą rolę odegrał Pleśniarowicz, postać w ówczesnym środowisku literackim legendarna. On chyba jeden tylko z zespołu redakcyjnego wiedział, co to jest awangarda. I pisywał bardzo awangardowe wiersze w stylu Czechowicza, bardziej jednak idąc za techniką niż za duchem tej poezji [...]4

Wybrane numery czasopisma „W Słońce”Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Opracował Tomasz Pietrasiewicz

Opis bibliograficzny czasopismaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Czasopismo „W Słońce” ukazywało się w latach 1928–1939 pod redakcją Pawła Gduli. W komitecie redakcyjnym zasiadał też uczeń siódmej klasy, późniejszy poeta lubelski, Józef Łobodowski, który wypełniał swoimi utworami dział literacki. Powstało jako szkolne pismo poświęcone literaturze, później również poruszające zagadnienia społeczne oraz zawierające rozszerzony dział z życia szkolnego. Pismo miało ambicję wyjścia na cały teren młodzieży lubelskiej. Na jego łamach drukowano publicystykę młodzieży szkolnej: początkowo poświęconą literaturze i sztuce, wiersze (poezja uczniowska), eseje (np. o poezji współczesnej) i opowiadania oraz artykuły poświęcone życiu i sprawom szkolnym (np. informacje sportowe czy kulturalne organizowane przez uczniów), później poszerzoną dodatkowo o zagadnienia społeczne. Pisano o nowościach wydawniczych, wydarzeniach kulturalnych, oceniano nowe wydawnictwa na rynku, recenzowano książki i czasopisma; na końcu zawsze znajdowały się odpowiedzi redakcji.
Głównym działem w piśmie była „Literatura i Sztuka” wypełniona wierszami społeczności uczniowskiej lubelskich szkół średnich oraz poezjami Józefa Łobodowskiego podpisanymi pseudonimami, np. Brodzki, Rysz. Niwiński, Stanisław C-ski.
Jednym z najbardziej aktywnych autorów pisma był Jerzy Pleśniarowicz. Publikowali w nim m.in. Kazimierz Kokosiński, Stefan Skoczylas, Igor Siekierycki, Alfred Bier, Wiesław Choiński, Julia Hartwig, Jadwiga Strachówna.
Okładki w linoleum: Stefan Piotrowski, H. Romanowski i inni.

Tytuł: „W Słońce” dwutygodnik poświęcony literaturze, sztuce, nauce i życiu. Wydawnictwo młodzieży szkolnej Gim. im. H. J. Zamoyskiego w Lublinie
Redaktor odpowiedzialny: Paweł Gdula
Miejsce wydania: Lublin, drukarnia J. Popiela
Format: 31 cm
Częstotliwość: nieregularny
Numeracja: R. 1, nr 1 (1 maja 1928)–R. 5, nr 2 (marzec 1935); R. 7, nr 1 (maj 1936)–R. 11, Nr 5/6 (1939)
Uwagi:
Od R. 4 (1933) podtytuł: czasopismo poświęcone zagadnieniom społecznym, literaturze, sztuce, nauce i życiu szkolnemu
Od R. 4 (1933) redaguje komitet, redaktor naczelny: Michał Szyszko
Od R. 4 (1933) drukarnia: „Drukarnia Polska”
Od R. 5, nr 2 (1935) redaktor: St. [Stanisław] Pęczalski; drukarnia: „Drukarnia Narodowa” Leona Milarskiego
Nr 1 (1936) podtytuł: czasopismo młodzieży lubelskich szkół średnich
Od R. 7, nr 1 (1936) redaktor naczelny: Kazimierz Kokosiński; wydawca: Samorząd Uczniów Państw. Gimn. im. Hetm. J. Zamoyskiego w Lublinie
Od R. 9, nr 2/3 (1937) wydawca: Liga Morska i Kolonialna
Od R. 9, nr 3/4 (1937) podtytuł: czasopismo młodzieży lubelskich szkół średnich
Od R. 10, nr 4/5 (1938) redaktor: Igor Siekierycki; wydawca: Międzyszkolny komitet redakcyjny
Od R. 8, nr 1/2 (1936) podtytuł: czasopismo młodzieży szkół lubelskich
Od R. 11 (1939) drukarnia: Zakłady Graficzne J. Pietrzykowskiego w Lublinie
Od R. 8, nr 1/2 (wrzesień 1936) równolegle numeracja ciągła zeszytów
Adres redakcji: ul. Ogrodowa 10, Gimnazjum Zamoyskiego
Drukarnia J. Popiela, Krakowskie Przedmieście 60
Stałe rubryki: Książka–Teatr–Kino; Recenzje; Sport; Wiadomości; Kronika szkolna; Kącik radiowy

Opracowała: Anna Wojtysiak

„W Słońce” w bibliotekachBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Biblioteka NarodowaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

(sygn. P30935)
R. 1 (1928), nr 1
R. 3 (1933), nr 1
R. 4 (1933/34), nr 1–2
R. 5 (1934), nr 1
R. 7 (1936), nr 1
R. 8 (1936), nr 1
R. 9 (1937), nr 3
R. 10 (1938), nr 4 (5)
R. 11 (1939), nr 5 (6)

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. H. ŁopacińskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

(sygn. 538c)
R. 7 (1936), nr 1
R. 8 (1936), nr 1 (2)
R. 9 (1937), nr 3 (4)
R. 10 (1938), nr 4 (5)
R. 11 (1939), nr 5 (6)

Biblioteka UMCSBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

(sygn. czas. 7636)
R. 1 (1928)
R. 4 (1933)
R. 7 (1936)
R. 10 (1938)

Biblioteka KULBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

(sygn. V–3016)
R. 5 (1935), nr 2
R. 8 (1936), nr 1 (2)
R. 9 (1937), nr 2 (3)–3 (4)

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Hartwig J., Ciekawość świata, rozm. Agata Koss „Kresy”  nr 1, 1997.
Kłak T., Poezja lubelska 1918–1939, [w:] Lublin literacki 1932–1982, red. Michalski W., Zięba J., Lublin 1984.
Łobodowski J., Wspomnienia Lubelskie, „Kresy” nr 8, 1991.
Rozmowa J. Pleśniarowicza z J. Łobodowskim, „W słońce”, kwiecień 1937, nr 3 (4).

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia Rozmowa J. Pleśniarowicza z J. Łobodowskim, „W Słońce”, kwiecień 1937, nr 3 (4), s. 5–7.
  2. Wróć do odniesienia J.Łobodowski, Wspomnienia Lubelskie, „Kresy” nr 8, 1991, s. 133.
  3. Wróć do odniesienia T. Kłak, Poezja lubelska 1918–1939, [w:] Lublin literacki 1932–1982, red. W. Michalski, J. Zięba, Lublin 1984, s. 74.
  4. Wróć do odniesienia Ciekawość świata, z Julią Hartwig rozmawia Agata Koss, „Kresy” nr 1, 1997, s. 115–116.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe