Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Drukarnia Pawła Konrada w Lublinie (1630–1667)

Z Drukarni Pawła Konrada wyszedł pierwszy zachowany do dzisiaj lubelski druk w języku polskim, tj.  Słonecznik albo porównanie woli ludzkiej z wolą boską, a także pierwszy polski kalendarz wydrukowany w Lublinie. Badacze zajmujący się drukami konradowskimi różnią się znacząco w ocenie warsztatu Pawła Konrada. Drukarnia działała przez blisko czterdzieści lat, kilkakrotnie zmieniając właściciela. Istnieje hipoteza, według której ostatnim właścicielem sprzętu – już po opuszczeniu przez niego miasta – miała być wspólnota kalwińska w Słucku.

Fragment karty tytułowej z zapisem miejsca druku. Pamięć smierci Naiasnieyszego Alexandra Karola krolewica polskiego y szwedzkieg, roku pańskiego 1634
Karta tytułowa "Słonecznika albo porównanie woli ludzkiej z wolą Bożą ..."

Spis treści

[RozwińZwiń]

Biogram Pawła KonradaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Konrad Paweł był drukarzem i wydawcą pierwszych w Lublinie książek polskich, jak też łacińskich. Szczegóły jego życia nie są znane. Nie jest wiadome kiedy i gdzie się urodził. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z roku 1630, w którym działalność wydawniczą rozpoczęła założona przez niego w Lublinie drukarnia. Konrad zmarł w 1636 roku w Lublinie1.

Najstarsze druki z drukarni Pawła KonradaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Drukarnia Pawła Konrada, pierwsza drukarnia w Lublinie drukująca polskie druki, powstała najprawdopodobniej w roku 1630. Wtedy też z tej oficyny wyszedł pierwszy polski druk lubelski Słonecznik albo porównanie woli ludzkiej z wolą Bożą .... Był to przekład z języka łacińskiego na język polski książki o charakterze religijnym niemieckiego jezuity J. Drexeliusa. Jest to objętościowo największy druk Konradowski liczy bowiem 349 stron.

Roman Rosiak w artykule 400 lat drukarstwa lubelskiego jako najstarsze wymienia Przypowieści Polskie Salomona Rysińskiego z 1629 roku, oraz Dziesięcioro przykazań mężowo Bartosza Paprockiego również z 1629 roku. Dodaje jednak, że nie zachował się żaden egzemplarz wymienionych ksiąg, dlatego Słonecznik …, dostępny nawet w lubelskich bibliotekach, uważany jest za pierwszy lubelski druk w języku polskim.

W Drukarni Pawła Konrada wydrukowany został w 1635 roku najstarszy polski kalendarz lubelski: „Kalendarz świąt rocznych na r.p.1636”, którego autorem był Lemka Jerzy2.

Poziom druków wychodzących z drukarniBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Irena Dziok-Strelnik:

Drukarnia Pawła Konrada nie była warsztatem nowym. Już szwabacha, którą był drukowany Słonecznik, wykazuje spory stopień zużycia. Jeszcze bardziej zużyte są klocki winiet i inicjałów, których liczba jest bardzo niewielka3.

Warsztat Konrada był pierwszą drukarnią w Lublinie dysponującą zasobem czcionek łacińskich. Do śmierci właściciela w 1636 roku drukarnię opuściły w sumie 42 druki w języku polskim i łacińskim.  Osiem z nich, bez oznaczenia drukarni, zostało uznanych przez badaczy za druki Konradowskie. Były to w większości publikacje o treści religijnej, a także panegiryki i druki okolicznościowe4. Paweł Gdula w swojej publikacji Drukarstwo lubelskie podkreśla, że Paweł Konrad bez wątpienia nie był typografem o dużych kwalifikacjach zawodowych, a druki, które opuściły jego oficynę, nie są świadectwem wielkiego kunsztu drukarza.

Inaczej ocenia umiejętności Konrada Irena Dziok-Strelnik:

Przypuszczać należy, iż był drukarzem doświadczonym: pierwszy znany wytłoczony przezeń druk jest poważnym przedsięwzięciem wydawniczym, obejmującym przeszło 44 arkusze, a dedykowanym przez tłumacza Annie Katarzynie, córce Zygmunta III Wazy. Królewna liczyła wówczas 11 lat, jednakże poświęcenie dzieła osobie tak wysokiego stanu zobowiązywało do staranności wydania5.

Dalsze losy drukarni Pawła KonradaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W roku 1636 po śmierci męża drukarnię prowadzi Anna Konradowa, wdowa po Pawle Konradzie. W roku 1649 sprzedaje ją lubelskiemu  księgarzowi Janowi Wieczorkowiczowi, który prowadził ją aż do śmierci w 1656 roku. Po śmierci Wieczorkowicza, w latach 1659-1660, drukarnią kierowała jego żona Anna (nie mająca nic wspólnego z Anną Konradową). Od roku 1661 druki lubelskie sygnowane są imieniem Stanisława Krasuńskiego, następnego właściciela drukarni. Ostatni druk z nazwiskiem Krasuńskiego, o którym wiemy, pochodzi z roku 1667. Tak więc drukarnia, którą założył Paweł Konrad w roku 1630, upadła ok. roku 1667 czyli przetrwała 37 lat.

Ciekawą hipotezę związaną z dalszymi losami drukarni Konrada przedstawiła Irena Dziok-Strelnik. Według niej ostatni właściciel drukarni sprzedał wyposażenie drukarni Bogusławowi Radziwiłłowi do Kiejdan. Drukarnia została uruchomiona wykorzystując nowe czcionki uzyskane z przetopienia starych i zużytych. Po śmierci Bogusława Radziwiłła ok. 1672 roku, drukarenka miała trafić do Słucka najprawdopodobniej na wyposażenie tamtejszej drukarni kalwińskiej6

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Słownik pracowników książki polskiej, red. Treichel I., Warszawa 1972.
Dziok-Strelnik I., Oficyny lubelskie XVII i XVIII wieku, [w:] Bibliografia starych druków lubelskich 1630–1800, Lublin 1997.
Gdula P., Drukarstwo lubelskie, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Lublin – Polonia, vol.VIII, 1953.
Juda M., Lublin, [w:] Drukarze dawnej polski, red. Pirożyński J.,  t. 1, cz. 2, Kraków 2000.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 435.
  2. Wróć do odniesienia P. Gdula, Drukarstwo lubelskie, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Lublin – Polonia, vol.VIII, 1953, 2,  s. 49–51.
  3. Wróć do odniesienia I. Dziok-Strelnik, Oficyny lubelskie XVII i XVIII wieku, [w:] Bibliografia starych druków lubelskich 1630–1800, 1997, s. 23.
  4. Wróć do odniesienia M. Juda, Lublin, [w:] Drukarze dawnej polski, red. J. Pirożyński, t. 1, cz. 2, Kraków 2000, s. 406.
  5. Wróć do odniesienia I. Dziok-Strelnik, Oficyny lubelskie XVII i XVIII wieku, [w:] Bibliografia starych druków lubelskich 1630–1800, 1997, s. 23.
  6. Wróć do odniesienia I. Dziok-Strelnik, Oficyny lubelskie XVII i XVIII wieku, [w:] Bibliografia starych druków lubelskich 1630–1800, 1997, s. 31–32.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe