Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Rynek 4 w Lublinie

W 1533 roku właścicielem kamienicy Rynek 4 w Lublinie był Mikołaj Wiszniowski. Do końca XIX wieku budynek wielokrotnie zmieniał właścicieli. Przez lata na parterze znajdowała się Karczma Trybunalska, obecnie – restauracja Trybunalska.

Elewacje kamienic północnej pierzei Rynku Starego Miasta w Lublinie
Elewacje kamienic północnej pierzei Rynku Starego Miasta w Lublinie (Autor: Doria-Dernałowicz, Czesław)

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica zlokalizowana na zachodniej pierzei rynku. Sąsiaduje z kamienicami Rynek 3 i Rynek 5. Przy kamienicy znajduje się oficyna, przylegająca do zabudowań podwórzowych kamienicy Rynek 5.

Dawny numer policyjny: brak

Numer hipoteczny: 3

Numer przed 1939: Rynek 4

Numer po 1944: Rynek 4

Numer obecny: Rynek 4

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Przez lata na parterze kamienicy znajdowała się Karczma Trybunalska. Obecnie [2023 – red.] restauracja Trybunalska.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Początków zabudowy działki można szukać zapewne już w XV wieku, jednak najwcześniejsze źródła pisane odnoszą się dopiero do 1533 roku. Właścicielem obiektu był wówczas Mikołaj Wiszniowski. Przypuszcza się, że już wtedy, bądź kilka lat później, budynek był murowany. W 1537 roku część domu została odkupiona przez Macieja Stannifusora. Wiadomo, że w połowie XVI wieku w kamienicy zamieszkiwało kilka rodzin i dopiero w latach 60. Jakub Aurifaber z żoną Zofią zaczęli odkupywać poszczególne części, scalając je w swoich rękach. W 1574 roku małżonkowie sprzedali całość kupcowi pochodzenia włoskiego Marcantonio de Caimis.

W czasie wielkiego pożaru w 1575 roku budynek najprawdopodobniej został poważnie uszkodzony. Nowy właściciel nie cieszył się długo nabytym majątkiem, ponieważ już kilka lat później obiekt przeszedł w posiadanie braci Daniela i Rudigiera Sacellich. W 1582 roku z inicjatywny Rudigiera został przeprowadzony remont wraz z nadbudową piętra budynku. Do końca XVI wieku i w początkach XVII kamienica należała do spadkobierców Daniela. Dopiero w 1615 roku jego córki sprzedały ją Marcinowi Walterowi i Karolowi Goldsmithowi. Wkrótce od nazwiska jednego z nich kamienica zaczęła być określana jako Walterowska.

Do końca XIX wieku obiekt wielokrotnie zmieniał właścicieli; należał między innymi do rodziny Schrinerów, Fertnerów, Płonczyków, Zagrzewskich, Szymańskich, Beczalskich i innych. W połowie XVIII wieku została przeprowadzona pierwsza wizja budynku. Wówczas do dwupiętrowej kamienicy należały dodatkowo oficyna i drwalnia. W 1887 roku przeprowadzono gruntowną przebudowę obiektu, podczas której dobudowano trzecie piętro. W 1894 roku od ówczesnych właścicieli, rodziny Serafinowiczów, odkupili nieruchomość Boruch Hercman i Szarka Rozencweig. W 1913 roku kamienicę nabył Szmul Frydman, a wkrótce współwłaścicielem został Józef Sulczyński. W ich posiadaniu kamienica pozostawała do wybuchu II wojny światowej. Jeszcze w 1939 roku została przeprowadzona renowacja kamienicy w ramach działalności Komisji Konserwatorskiej. Zabiegom konserwatorskim została poddana elewacja frontowa, którą znacznie przebudowano, usuwając balkony, przebudowując otwory drzwiowe oraz ozdabiając trzecie piętro dekoracją sgraffitową autorstwa artysty malarza Kowarskiego. W 1940 roku właścicielami nieruchomości byli S[zmul] Dajczer, Chil Klajn, Lejzor Sysenholc i R. Gamurowa. Podczas wojny kamienica nie uległa znaczniejszym uszkodzeniom.

W 1954 roku została przeprowadzona renowacja elewacji, w czasie której została ona przyozdobiona polichromią autorstwa S. Brodziaka i P. Wollenberga. W 1965 roku obiekt przeszedł w posiadanie Skarbu Państwa.

Lokatorzy według wyznania, płci i wieku w 1940 roku

[Inspekcja Budowlana, sygn. 4736]

Ogólna ilość mieszkańców: 69 (chrześcijanie: 4, żydzi: 65; mężczyźni: 17, kobiety: 30, dzieci do lat 6: 13, dzieci w wieku 7–18: 7).

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1533 – budynek należy do Mikołaja Wiszniowskiego;

1537 – kamienicę kupuje Maciej Stannifusor;

połowa XVI wieku – własność przechodzi w ręce Jakuba i Zofii Aurifaberów;

1574 – Jakub Aurifaber sprzedaje budynek kupcowi Marcantonio de Caimis;

1575 – wielki pożar miasta, w czasie którego kamienica ulega uszkodzeniu;

1580 – nowymi właścicielami zostają bracia Daniel oraz Rudigier Sacelli;

1582 – generalny remont budynku wraz z nadbudową nowego piętra;

1615 – spadkobiercy braci Sacellich sprzedają kamienicę Marcinowi Walterowi i Karolowi Goldsmithowi;

1751 – zostaje przeprowadzona wizja budynku;

1887 – kolejny remont kamienicy, w wyniku którego zostaje dobudowane trzecie piętro;

1894 – nowymi właścicielami zostają Boruch Hercman oraz Szarka Rozencweig;

1913 – kamienicę nabywa Szmul Frydman;

1939 – remont kamienicy z gruntowną przebudową elewacji frontowej;

1965 – obiekt staje się własnością Skarbu Państwa.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nieznany

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica gotycka o zatartych cechach stylistycznych.

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica Rynek 4 jest budynkiem trzypiętrowym, frontem skierowanym na wschód, murowanym z cegły i kamienia, podpiwniczonym. Układ wnętrza czterotraktowy, dwudzielny. Dach dwuspadowy, kalenicowy. Wejście do budynku przez sień, od strony rynku. W sieni znajduje się klatka schodowa, obok zaś zejście do piwnic.

Elewacja frontowa jest czterokondygnacyjna, dwuosiowa, symetryczna, podzielona gzymsami kordonowymi, zwieńczona gzymsem koronującym. Kondygnacje różnej wysokości. Otwory pierwszej kondygnacji zamknięte są półkoliście, natomiast na wyższych kondygnacjach są prostokątne. W przestrzeniach międzyokiennych znajduje się dekoracja sgraffitowa przedstawiająca scenki rodzajowe. Niegdyś pod dekoracją, w kartuszu znajdował się napis: „Takowy bankiet potrzeba sprawować / sędziów, aktorów, jurystów częstować / stać pod ratuszem pewnie noga boli / kieliszek wina człowiek wypić woli”. Obecnie ów fragment został zniszczony.

Elewacja tylna jest nieotynkowana, z nowszej cegły, dwuosiowa, pozbawiona zdobień. Na parterze w osi południowej znajduje się brama wjazdowa do sieni.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Na parterze znajduje się spora sień, wyłożona płytkami chodnikowymi, zajmująca prawie połowę przestrzeni. Wzdłuż sieni, od strony południowej znajduje się ciąg pomieszczeń, zaś w ścianie północnej zostało wykute przejście do pomieszczenia sąsiedniej kamienicy Rynek 5. Klatka schodowa dostępna jest z trzeciego traktu. Na pierwszym piętrze panuje układ analogiczny do parteru, dwudzielny, czterotraktowy. W miejscu sieni znajdują się cztery pomieszczenia mieszkalne. Na drugim piętrze układ pomieszczeń jest zgodny z niższymi kondygnacjami. Trzecie piętro jest niższe niż pozostałe. Poddasze zostało przystosowane do zamieszkania. Strych znajduje się w czwartym trakcie, dostępny jest jedynie po drabinie.

Materiały ikonograficzneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Fotografie przedwojenne

Szkice, rysunki, grafiki

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Gerłowska K., Kamienica Rynek 4 w Lublinie. Dokumentacja naukowo-historyczna opracowana na zlecenie Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych w Lublinie, mps archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 627, Lublin 1972.
  • Karta ewidencyjna zabytków, mps archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 300.
  • Teodorowicz-Czerepińska J., Dekoracja fasad kamienic staromiejskich z 1954 r. Rozpoznanie historyczne i wnioski konserwatorskie na zlecenie Lubelskiej Fundacji Ochrony Zabytków, mps archiwum WUOZ w Lublinie, sygn. 1220, Lublin 1991.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe