Historia
Dane demograficzne wraz z danymi o strukturze etnicznej
Kraśnik to dwie odległe od siebie o kilka kilometrów dzielnice położone na wzgórzach okalających dolinę Wyżnicy (Wzgórza Urzędowskie). W okolicach miasta swój początek ma Roztocze Zachodnie.
Liczba ludności w Kraśniku w latach 1827–1899
|
1827 rok
|
1856 rok
|
1865 rok
|
1869 rok
|
1880 rok
|
1890 rok
|
1895 rok
|
1899 rok
|
|
3333
|
3309
|
3886
|
3957
|
4709
|
5540
|
6009
|
6476
|
Zróżnicowanie narodowo-wyznaniowe w Kraśniku w 1865 i w 1904 roku
|
1865 rok
|
1904 rok
|
|
Ogółem
|
Chrześcijanie
|
Żydzi
|
%
|
Ogółem
|
Prawosławni
|
Katolicy
|
Żydzi
|
%
|
Ewangelicy
|
|
3886
|
1735
|
2151
|
55,4
|
6360
|
8
|
2880
|
3472
|
54,6
|
209
|
Kalendarium
1377 – pierwsza wzmianka o Kraśniku; król Ludwik Węgierski nadał królewskie miasto Kraśnik Iwanowi i Dymitrowi Gorajskim (nadanie prawa magdeburskiego);
1401 – po zmarłym Dymitrze, Kraśnik w spadku dostała wdowa Beata;
1403 – pierwsza wzmianka o kościele parafialnym pw. św. Pawła;
1405 – ślub Anny, córki Dymitra, i Andrzeja Tęczyńskiego, kasztelana wojnickiego; Kraśnik jako wiano Anny przeszedł do mężnego rodu Tęczyńskich (do 1563 roku);
1468 – Jan z Rabsztyna Tęczyński sprowadził kanoników regularnych; utworzono pierwszą szkołę w Kraśniku;
1499 – najazd Tatarów;
1531 – Jan Tęczyński ufundował drewniany kościół szpitalny pw. św. Ducha i szpital dla ubogich;
1564 – śmierć Jana Tęczyńskiego; Kraśnik przeszedł w ręce książąt Olelkiewiczów-Słuckich;
1590 – oddanie do użytku pierwszego wodociągu zaopatrującego miasto i zamek w wodę;
1593 – zniesienie przez księcia Aleksandra Słuckiego zakazu osiedlania się Żydów w mieście; wybudowanie pierwszej synagogi, domu rabina i domu kantora; Kraśnik na krótko przeszedł w ręce Radziwiłłów;
1604 – Zofia Słucka, żona Janusza Radziwiłła, podarowała obciążone długami dobra kraśnickie Janowi Zamoyskiemu; w rękach Zamoyskich Kraśnik pozostał do 1866 roku;
1628 – zaraza w mieście;
1648 – najazd Kozaków;
1657 – najazd Szwedów, którzy zniszczyli i zrabowali miasto;
1746 – wielki pożar w mieście;
1796 – po III rozbiorze Polski Kraśnik znalazł się w zaborze austriackim;
1809 – ziemia lubelska i Kraśnik zostały włączone do Księstwa Warszawskiego;
1810 – Kraśnik został siedzibą powiatu;
1863 – powstanie styczniowe, atak mieszkańców (wspólnie z powstańcami) na koszary rosyjskie, w odwecie za to władze carskie zlikwidowały zakon kanoników regularnych;
1878 – w ramach restrykcji carskich za udział w powstaniu styczniowym Kraśnik utracił prawa miejskie;
1907 – w Kraśniku została utworzona ochotnicza straż pożarna;
1914 – krwawe walki armii rosyjskiej i austriackiej; powstaje pierwsza cegielnia, działająca do dnia dzisiejszego;
19 lipca 1915 – po przegranej bitwie z Austriakami Rosjanie ostatecznie, po przeszło stu latach, opuścili Kraśnik;
1915 – miasto otrzymało połączenie kolejowe z Lublinem i Rozwadowem;
1917 – ukonstytuowała się pierwsza Miejska Rada Narodowa; zainstalowano oświetlenie elektryczne ulic;
1918 – utworzono gimnazjum w Kraśniku;
3 listopada 1918 – Kraśnik ponownie otrzymał prawa miejskie;
1922 – w mieście stacjonuje na stałe 24 Pułk Ułanów;
1936 – Kraśnik miał 43,1 km² powierzchni i 12 923 mieszkańców;
1937 – Kraśnik włączono do Centralnego Okręgu Przemysłowego;
15 września 1939 – Kraśnik został zajęty przez wojska niemieckie; obok osiedla fabrycznego hitlerowcy utworzyli obóz koncentracyjny, będący oddziałem
obozu na Majdanku; zginęło tam około 8 tys. więźniów, głównie pochodzenia żydowskiego;
1939–1945 – Kraśnik był ważnym ośrodkiem ruchu oporu; w mieście i okolicy działały oddziały partyzanckie AK, AL, GL i NSZ;
28 lipca 1944 – koniec okupacji niemieckiej;
1948 – na bazie Fabryki Amunicji Dąbrowa-Bór utworzono Kraśnicką Fabrykę Wyrobów Metalowych (obecna Fabryka Łożysk Tocznych – Kraśnik S.A.); rozbudowano osiedle robotnicze, nadając mu nazwę Kraśnik Fabryczny;
1950 – utworzono Zasadniczą Szkołę Metalową i Technikum Mechaniczne nr 1;
1953 – uruchomiono szpital w dzielnicy fabrycznej;
1 stycznia 1954 – Kraśnik Fabryczny otrzymał prawa miejskie;
1954 – powstało Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja w Kraśniku Fabrycznym;
1958 – rozpoczęto budowę dzielnicy mieszkaniowej Koszary;
1960 – zorganizowano Zasadniczą Szkołę Zawodową;
1969 – przekazano do użytku szpital powiatowy;
1 października 1975 – Kraśnik i Kraśnik Fabryczny połączono w jedno miasto.
Zabytki budownictwa i architektury
Wykaz zabytków
– kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XV wieku. Wnętrze świątyni z renesansowym ołtarzem głównym, stallami z I połowy XVII wieku oraz rokokowymi i barokowymi ołtarzami bocznymi;
– klasztor kanoników regularnych z XV wieku, rozbudowany w XVI i XVII wieku;
– synagogi z 1654 roku i z XIX wieku, zachowały się bimy i fragmenty polichromii;
– pozostałości zamku na wzgórzu zwanym Zamczyskiem;
– rynek; zachował się średniowieczny, czworoboczny układ z 7 narożnymi ulicami; ocalały XIX-wieczne domy oraz północna pierzeja rynku z oberżą zbudowaną w 1837 roku przez Zamoyskich;
– cmentarze przy ul. Cegielnej i Cmentarnej z klasycystycznymi nagrobkami z XIX wieku;
– ślady dawnych obwarowań miejskich przy ul. Podwale.
Literatura
- Dąbrowski R., Mniejszości narodowe na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939, Kielce 2007.
- Koprukowniak A., Obraz miasteczek lubelskich 1795–1915, [w:] Koprukowniak A. [red.], Miejskie społeczności lokalne w Lubelskiem 1795–1918, Lublin 2000.
- Szymanek W., Z dziejów Kraśnika i okolic w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1944, Kraśnik 1989.
- Trzciński A., Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, Lublin 1990.
- Żbikowski A., Tomaszewski J., Żydzi w Polsce, Warszawa 2001.
Źródła internetowe (stan na 2008 rok)
- http://krasnik.pl/index.php?id=67
- http://www.regionalista.pl/zydzi.htm
- Opracowanie: Aleksandra Duź
