Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła w Lublinie

Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła wzniesiono w lubelskiej dzielnicy Bronowice w latach 1930–1938, według projektu znanego warszawskiego architekta, Oskara Sosnowskiego.

Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Lublinie
Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Lublinie, fot. Joanna Zętar

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kościół położony w dzielnicy Bronowice, przy skrzyżowaniu ulic Fabrycznej i Wolskiej.

FunkcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kościół parafialny

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Grunt pod budowę kościoła został przekazany przez rodzinę Sachsów, wraz z dworkiem, w którym później znalazła się plebania. Parafię założył biskup lubelski Marian Fulman 28 listopada 1921 roku. Projekt kościoła zlecono warszawskiemu architektowi, profesorowi Politechniki Warszawskiej, Oskarowi Sosnowskiemu. Projekt wykonany w 1929 roku, szybko zatwierdzony przez władze kościelne i państwowe, zaczęto realizować w 1930 roku. Budowę nadzorował lubelski architekt, Ignacy Kędzierski.

Kościół poświęcono 5 czerwca 1938 roku. Budowla nie została wykonana według całości projektu Sosnowskiego, zrezygnowano z realizacji atrium z kaplicą przedpogrzebową po wschodniej stronie kościoła. Po niewielkich zniszczeniach wojennych kościół szybko wyremontowano, a 28 września 1947 roku ówczesny biskup lubelski, Stefan Wyszyński, poświęcił istniejący do dziś ołtarz główny. 

Kościół pełni funkcję świątyni parafialnej. Od kilku lat jest stopniowo remontowany.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

28 listopada 1921 – założenie parafii przez biskupa Mariana Fulmana;

1929 – opracowanie projektu kościoła przez Oskara Sosnowskiego;

1930 – rozpoczęcie budowy kościoła;

5 czerwca 1938 – poświęcenie kościoła;

1944–1947 – remont kościoła po uszkodzeniach wojennych;

28 września 1947 – poświęcenie ołtarza głównego przez biskupa Stefana Wyszyńskiego;

1971–1974 – budowa domu parafialnego w pobliżu kościoła;

1978 – remont kościoła;

od 2004 – kolejne remonty.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Oskar Sosnowski

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Modernizm

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Bazylika trójnawowa z transeptem i wieżą na skrzyżowaniu naw. Prezbiterium zamknięte prostą ścianą. Po zachodniej stronie znajduje się kaplica sklepiona ośmiopołaciową kopułą, zaś po stronie wschodniej zakrystia. Konstrukcja kościoła jest żelbetowa, ściany ceglane. Fasada północna oraz szczytowe ściany prezbiterium i transeptu zwieńczono szczytami ze sterczynami uwydatniającymi wertykalne akcenty bryły.

W bryle i dekoracji kościoła pw. św. Michała Archanioła można wyróżnić wiele elementów historyzujących oraz wiele cytatów z wcześniejszej twórczości Oskara Sosnowskiego. Jak zauważył Adam Miłobędzki, niektóre rozwiązania lubelskiego kościoła wynikają z wcześniejszego o dwa lata projektu kościoła Opatrzności w Białymstoku (obecnie kościół pw. św. Rocha). Są to jednak pochodne odległe – chodzi tu o sposób artykulacji wież w obu kościołach – podobne są smukłe ażurowe arkady, które w Lublinie pozbawione są charakterystycznych żelbetowych krzyży użytych w Białymstoku. Same wieże mają zupełnie inny kształt. Podobieństwem do kościoła św. Rocha jest również przesunięcie w stronę prezbiterium wieży, a tym samym dominanty bryły: w Lublinie wieża usytuowana jest nad skrzyżowaniem naw, w Białymstoku z boku prezbiterium, na wprost jednego z dwóch głównych wejść.

Ogólna dyspozycja bryły kościoła lubelskiego przypomina w swoim bazylikowym schemacie pierwszą realizację sakralną Sosnowskiego – warszawski kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (obecnie kościół pw. św. Jakuba), na którego projekt Sosnowski wygrał w 1909 roku konkurs. Innym nawiązaniem do tego kościoła jest blenda nad oknem w ścianie szczytowej prezbiterium kościoła św. Michała Archanioła. W kościele warszawskim podobny kształt mają obramienia okien zewnętrznych elewacji nawy głównej i blendy na zewnątrz absydy. Bliską analogię do szczytów i attyki wieży lubelskiego kościoła stanowią grzebienie wieńczące ściany w projekcie Sosnowskiego przygotowanym do konkursu na projekt lwowskiego kościoła pw. św. Anny w 1912 roku. 

Elementami rzadko występującymi w innych realizacjach Sosnowskiego są: transept (optycznie „osłabiony” przez trójboczne zamknięcie jego ramion) oraz smukły arkadowy portyk w fasadzie kościoła.

 

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Zahajkiewicz M.T. [red.], Archidiecezja Lubelska. Historia i administracja, Lublin 2000. 
  • Dolistowski A., Kościół św. Rocha w Białymstoku syntezą twórczości Oskara Sosnowskiego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” t. XXVI, 1981, z. 3–4. 
  • Miłobędzki A., Oskar Sosnowski jako architekt, [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa 1966. 
  • Brykowska M. [red.], Oskara Sosnowskiego świat architektury. Twórczość i dzieła, Warszawa 2004. 
  • Kochanowska I. [red.], Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 22, Województwo lubelskie, Lublin 1995. 
  • Zarębska T., Urbanistyczne aspekty twórczości Oskara Sosnowskiego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” t. XXXV, 1990, z. 3–4. 
  • Żywicki J., Lubelskie dzieło Oskara Sosnowskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” Sectio L, 2011, vol. IX, 2.
 
Od redakcji:
„W wyniku braku należytej staranności w publikacji Lubelskie dzieło Oskara Sosnowskiego zacytowałem fragment prezentowanego artykułu, nie opatrując tego przypisem, za co Pana Huberta Mącika bardzo przepraszam – Jerzy Żywicki”.

Powiązane artykuły

Powiązane wydarzenia

Zdjęcia

Wideo

Słowa kluczowe