Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Księga Pamięci Lublina

Mianem ksiąg pamięci określa się publikacje, tworzone przez Żydów głównie po II wojnie światowej, których celem było opisanie zniszczonych społeczności żydowskich Europy Środkowo-Wschodniej. Idea stworzenia publikacji opisującej życie i zagładę Żydów lubelskich – monografii miasta Lublina – zrodziła się około 1947 roku jeszcze w Polsce, w środowisku Żydowskiego Komitetu Ziomków Lubelskich. Mimo zaangażowania sporych środków finansowych, komitetowi redakcyjnemu w Polsce nie udało się dokończyć prac nad projektowaną monografią. Lubelska księga pamięci ukazała się dopiero w 1952 roku w Paryżu w języku jidysz, pod tytułem Dos buch fun Lublin (jid. Księga Lublina). W 1957 roku w Izraelu (Jerozolima–Tel Awiw) wydano przekład paryskiej księgi na język hebrajski, zatytułowany Lublin, który ukazał się w serii Enciklopedia szel galujot; siferej-zikaron le-arecot ha-gola we-edethja (hebr. Encyklopedia diaspory; księgi pamięci krajów i gmin diaspory). W 2011 roku w Lublinie ukazał się w tłumaczeniu na język polski obszerny wybór artykułów z obu ksiąg pamięci, zatytułowany Księga pamięci żydowskiego Lublina.

Okładka "Księgi Pamięci Lublina"
Okładka "Księgi Pamięci Lublina" (Autor: )

Spis treści

[RozwińZwiń]

Monografia LublinaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Początek prac nad monografiąBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Idea stworzenia monografii miasta Lublina, która miała opisać historię lubelskiej społeczności żydowskiej, zrodziła się prawdopodobnie na przełomie 1946 i 1947 roku w gronie działaczy działającego w Lublinie ziomkostwa lubelskiego, czyli Żydowskiego Komitetu Ziomków Lubelskich1. Pierwsza wzmianka o przygotowaniach do wydania monografii pojawiła się w protokole z konferencji ziomkostwa w Lublinie 13 kwietnia 1947 roku2. Wynika z niego, że ziomkostwo lubelskie już od jakiegoś czasu pracowało nad tego rodzaju publikacją, oraz że poczyniono już pierwsze próby zgromadzenia potrzebnych materiałów3. Podczas konferencji postanowiono wyłonić komisję koordynującą proces wydawniczy, w której skład weszli: Szlomo Herszenhorn, Szyfman, Natan Hercman i Majer Szyldkraut4. Do projektu stworzenia monografii Lublina powrócono także na Pierwszym Krajowym Zjeździe Lublinian we Wrocławiu, który odbył się w maju 1947 roku. Podczas zjazdu Nachman Blumental, reprezentujący Centralną Żydowską Komisję Historyczną, przedstawił koncepcję treści księgi. Według niego powinna  zostać ona podzielona na cztery główne części: historia Żydów do końca XIX wieku; okres od rewolucji 1905 roku po wybuch I wojny światowej; dwudziestolecie międzywojenne oraz okupacja niemiecka podczas II wojny światowej5. Zarys treści księgi uzupełniony o uwagi Natana Hercmana i Idy Rapaport-Gliksztajn przekazano do realizacji kolegium redakcyjnemu. Podjęto także uchwałę o przeprowadzeniu wśród osób pochodzących z Lublina kwesty, która miała, w zamyśle organizatorów, przynieść co najmniej 500 000 zł dochodu6.

W drugiej połowie 1947 roku rozpoczęto prace nad gromadzeniem materiałów do planowanej monografii. Specjalnie wydelegowani do tego członkowie ziomkostwa gromadzili relacje, fotografie i inne dokumenty źródłowe w całej Polsce. Planowana zbiórka pieniędzy w kraju nie powiodła się, jednak udało się pozyskać subwencję od ziomkostw zagranicznych za pośrednictwem Jointu7.

Współpraca z ParyżemBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Idea wydania monografii społeczności żydowskiej Lublina powstała równolegle w środowisku ziomkostwa lubelskiego w Paryżu. Adam Kopciowski zaznacza:

jak się wydaje, inicjatywa paryska była własną koncepcją tamtejszego środowiska lubelskiego, choć nie można także wykluczyć, że jej krystalizacji pomogła emigracja do Francji kilku działaczy funkcjonującego w Polsce ziomkostwa, którzy byli wcześniej aktywnie zaangażowani w prace nad powstającą księgą8.

Komitet inicjatywny wydania tego rodzaju publikacji został zawiązany w Paryżu prawdopodobnie przed styczniem 1948 roku, natomiast już w lutym tego roku środowiska polskie i francuskie zdecydowały się zawiązać ścisłą współpracę i wydać monografię wspólnie (w Polsce). Mimo tych ustaleń współpraca między ziomkostwami nie układała się pomyślnie i do Polski nie nadesłano nigdy obiecanych materiałów9.

Współpraca z Nowym JorkiemBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1948 roku do Żydowskiego Komitetu Ziomków Lubelskich z propozycją wspólnego wydania monografii wystąpiło ziomkostwo nowojorskie, które również planowało wydanie własnej księgi pamięci. Środowisko nowojorskie liczyło na pozyskanie z Lublina wspomnień i relacji dotyczących Zagłady. Mimo protestów niektórych osób zaangażowanych w prace nad księgą, propozycja ta została odrzucona przez Nachmana Blumentala10.

Przerwanie prac nad monografią w PolsceBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Latem 1948 roku szczątkowa współpraca między ziomkostwami w Polsce i Paryżu została praktycznie przerwana. W tym czasie do Izraela wyjechali Szloma Herszenhorn i Dawid Sztokfisz, natomiast Nachman Blumental objął obowiązki dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego i nie był w stanie koordynować prac nad monografią. Sytuacja ta doprowadziła do podjęcia decyzji o ostatecznym przerwaniu prac nad księgą w Polsce. W styczniu 1949 roku na posiedzeniu komitetu ziomkostwa w Lublinie postanowiono, że monografia zostanie wydana w Paryżu, natomiast w marcu wysłano do tamtejszego ziomkostwa wszystkie zgromadzone dotąd w Polsce materiały11.

Dos buch fun LublinBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Publikacja księgi pamięciBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Na początku 1949 roku w Paryżu powołano Komitet Stworzenia Monografii o Żydowskiej Społeczności Lublina, w którego skład weszli: Josef Sztamfater (prezes), Mordechaj Lerman (sekretarz), Szmuel Szpiro (skarbnik), Majer Goldadler, Jaques Goldbaum, Matys Żelazo, Teszke Tenenbaum-Forszteter, Hela Marder, Lejb Edelsztajn, Cadok Fefer, Mojsze Szulsztajn, Simon Struzman i Majer Szyldkraut12. Paryski komitet wydawniczy zawiązał ścisłą współpracę z Komitetem Księgi w Izraelu (powołanym do życia przez tamtejsze ziomkostwo), który oprócz środków finansowych dostarczył także wspomnienia lublinian i fotografie. Pomoc finansowa została przekazana także przez ziomkostwo lubelskie w Los Angeles oraz pozyskana ze wstępnej prenumeraty powstającej księgi, wykupionej przez lublinian mieszkających we Francji13.

W komitecie redakcyjnym księgi znaleźli się Mordechaj Lerman, Lejb Edelsztajn, Josef Sztamfater, Majer Szyldkraut i Szmuel Szpiro. Prace nad publikacją trwały cztery lata, zaś książkę udało się wydać w 1952 roku, w 10. rocznicę zagłady żydowskiego Lublina14. Powstałą w ten sposób publikację zatytułowano Dos buch fun Lublin; zichrojnes, gwis-ejdes un materialn ibern lebn, kamf un martirertum fun lubliner jidiszn jiszew (jid. Księga Lublina; wspomnienia, relacje i materiały o życiu, walce i męczeństwie żydowskiej społeczności Lublina).

Charakterystyka KsięgiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Cechą charakterystyczną Dos buch fun Lublin jest synkretyzm gatunkowy; obok profesjonalnych prac historycznych znajdują się w niej wspomnienia i relacje, dokumenty archiwalne, teksty literackie, biogramy i nekrologi. W treści książki daje się także zauważyć wyraźne różnice między częścią przygotowaną jeszcze w Polsce a treściami zredagowanymi w Paryżu i częściowo w Izraelu oraz USA. Pierwotnej „polskiej” redakcji przyświecała idea opracowania rzetelnej, naukowej monografii społeczności żydowskiej Lublina, opartej w głównej mierze na pracy badawczej i materiałach archiwalnych. Redakcja „francuska” natomiast przyjęła charakter w dużej mierze amatorski, oparty głównie na wspomnieniach i relacjach15. Książkę charakteryzuje ponadto stosunkowo duża ilość drobnych pomyłek i błędów redakcyjnych oraz pewne rozbieżności faktograficzne w poszczególnych artykułach. Problemy te powodowane były utrudnioną komunikacją między redaktorami i autorami tekstów (często mieszkającymi w różnych krajach) oraz brakiem odpowiednich opracowań historycznych, które mogłyby stanowić podstawę książki.

Istotnym problemem Dos buch fun Lublin jest także stronniczość ideologiczna jej twórców i redaktorów. Ponieważ publikacja powstała w środowisku osób związanych z partią Poalej Syjon Lewica i komunistów, celowo pomijano inne opcje polityczne i ideologiczne, charakterystyczne dla przedwojennej społeczności żydowskiej Lublina. W związku z tym w treści książki wyraźnie niedoreprezentowana jest historia i rola lubelskiego Bundu, syjonistów (zwłaszcza rewizjonistów), ortodoksów i ruchu chasydzkiego, natomiast nadmiernie akcentowana jest rola komunistów i partii Poalej Syjon Lewica16. Stronniczość owa wyraża się także w niektórych ocenach redaktorów, np. dotyczących przedwojennej polityki państwa polskiego czy funkcjonowania lubelskiego Judenratu17.

W książce zamieszczono 215 reprodukcji fotografii (głównie ze zbiorów prywatnych), a także kilka prac artystycznych. Na karcie przedtytułowej Dos buch fun Lublin zamieszczono grafikę Bencjona Rabinowicza. Znajdują się w niej także rysunki Maurice’a Mędrzyckiego i pochodzącego z Lublina Jehudy Razgoura (wł. Idela Rozenbluma)18.

Zawartość KsięgiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Spis treści

9. Przedmowa
13. Wprowadzenie do Księgi

Część pierwsza. Lublin w historii ŻydówBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

19. Josef Milner, Miasto matka pośród Izraela
25. Jeszaja Trunk, Karty z przeszłości (z historii żydowskiej społeczności Lublina od czasów najdawniejszych do końca XVIII w.)
59. Nachman Szemen, Maharszal z Lublina
83. B. Bialer, Dom nauki o nazwie Parnes (według materiałów z odnalezionego pinkasu)
98. Bela Mandelsberg-Szyldkraut, Proces o mord rytualny w roku 1636 (rozdział pracy o Żydach w Lublinie w XVII wieku, przedrukowany z zachowanego rękopisu)
101. Bela Mandelsberg-Szyldkraut, Z lubelskich archiwów (materiały do historii  gospodarczej i statusu prawnego Żydów lubelskich w XVII wieku)
105. Historyczne nagrobki na starym cmentarzu w Lublinie
118. Profesor Majer Bałaban, Sejm żydowski w okresie rozkwitu

Część druga. Żydowski Lublin w okresie międzywojennymBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

133. Mordechaj Lerman, 1914–1939. Tak wyglądało nasze rodzinne miasto (wspomnienia i obrazy)
138. dr Szloma Herszenhorn, Wspomnienia z młodych lat
141. Josef Achtman, Spacer po dawnym żydowskim Lublinie
143. Hirsz Icchok Tajg, Ulice i zaułki
145. Dina Sztamfater, Ukochane miasto lat dziecinnych
147. Icchok Grin, Wspomnienia z lat 20.
149. Cyla Flam-Franenberg, Spółdzielnia mieszkaniowa „Spółdom”
150. Hela Marder, Lubelski ogród i żydowskie dzieci
153. Cadok Fefer, Świetlane postacie
157. Matys Żelazo, Obrazki z ojczyzny
159. Mojsze Kac, Ulica Ruska
160. Szloma Sztokfisz, Przedmieście Piaski
163. Majer Szyldkraut, Czechów i Wola
166. Radni żydowscy w Radzie Miejskiej w 1928 roku (na podstawie relacji prasowych w „Lubliner Tugblat”)
169. Gmina żydowska w latach 1928–1929 (wyciągi z relacji o posiedzeniach zamieszczonych w „Lubliner Tugblat”)
171. I. Lejb Horowic-Szternfeld, Życie religijne
183. Aron Lejb Betman, Eliezer Fajertag, Symcha Zylberberg, Dodatkowe informacje o życiu religijnym

Życie polityczne

185. Lejbl Lerer, Organizacja bundowska do pierwszej wojny światowej
187. dr Szloma Herszenhorn, Lubelski Bund w latach 1916–1939

Ruch syjonistyczny

192. Nachman Korn, Od Chowewej Syjon do He-Haluc
198. Nachman Korn, Młodzież ogólnosyjonistyczna
200. Awraham Cwi Majzels, Organizacja Mizrachi
200. Majer Cukerman, Żydowska Partia Robotnicza Poalej Syjon zjednoczona z C.S.
203. Tojbe Liberman, Żydowska Partia Robotnicza Poalej Syjon (Lewica)
206. Dowid Sztokfisz, 12 lat działalności „Jungbaru” (młodzieżowej przybudówki Poalej Syjon) w Lublinie
211. Mordechaj Lerman, Ha-Szomer Ha-Cair
214. Ester Szwarc, Początkowska (Staszica) 22
215. Teszke Tenenbaum-Forszteter, Organizacja komunistyczna w latach 1931–1932
220. Matys Żelazo, Żydowscy komuniści w latach 20.
222. P. Lezman, Powstanie proletariackiego ruchu młodzieżowego
223. M. Szternfinkel, Związek Młodzieży Szkolnej (ZMS)
225. dr L. Walersztajn, Zamek i jego „mieszkańcy” (życie więźniów politycznych w lubelskim więzieniu)
232. Dowid Sztokfisz, Uroczystość Borochow [Jugend] w lubelskim więzieniu

Ruch zawodowy

234. Josef Sztamfater, Walki robotników w Lublinie w latach 1915–1920
242. Icchok Rajchensztajn, Związek zawodowy pracowników drukarskich
246. Joel Frojd, Lubelscy tragarze
248. Mojsze Rotbaum, Związek pracowników branży skórzanej
249. Szmuel Szpiro, Powstanie związku pracowników branży tekstylnej w 1926 roku i jego pierwsze walki

Życie kulturalne (organizacje kulturalne i oświata)

252. Itamar Trachtenberg, I. Szwarc, Żydowskie organizacje kulturalne („Ha-Zomir”, żydowski teatr, Kultur-Liga)
254. Berysz Krempel, Dom Ludowy imienia I.L. Pereca
256. Nachman Korn, Szkoła Tarbut
259. dr Nachman Blumental, Żydowsko-polskie gimnazja w Lublinie
266. Gitel Szyldkraut-Edelsztajn, Wspomnienia absolwentki żydowskiej szkoły powszechnej. Kilka słów do wszystkich pozostałych przy życiu uczniów naszej
szkoły

270. Majer Szyldkraut, Towarzystwo Kursów Wieczorowych dla Robotników
271. M. Szternfinkel, Związek Studentów Żydów

Żydowska prasa

273. Mojsze Roszgold, „Lubliner Tugblat”
277. A. Szwarcer [J. Nisenbaum], „Zamknąć getto”
278. Awraham Cwi Majzels, „Myśl Żydowska”

Instytucje i organizacje (ochrony zdrowia, kredytowe, branżowe)

280. Rywke Arbuz-Kopelman, dr Awraham Kerszman, Szpital żydowski
282. „TOZ” w Lublinie
283. Mordechaj Lerman, Instytucje kredytowe
284. Kasa „Gemiłus Chesed”
284. Jakow Szwarc, Związek Rzemieślników
285. Aron Lejb Walach, Rozłam w Związku Rzemieślników
288. Nachum Lefler, Socjalistyczny Związek Rzemieślników

Organizacje sportowe

289.  Icchok Rajchensztajn, Żydowskie kluby sportowe w Lublinie
292. Joel Frojd, „Samson” – pierwszy żydowski związek gimnastyczny i sportowy
296. A. Rubinsztajn, Kluby sportowe „Makabi” i „Jordania”
298. Zalman Jakow Kopelman, Klub sportowy „Wieniawa”
300. Życie żydowskie w świetle „Lubliner Tugblat”
326. Działacze społeczni i osobistości żydowskiego Lublina (noty biograficzne: Mojsze Ajzenberg, Szmul Ajchenbaum, Chana Akerman, Emanuel Binder, Symcha Bromberg, Lipa Bloch, Hadasa Bloch, Jakow Blechman, Pejsach Brykman, Lejbusz Gelibter, Bela Dobrzyńska, dr Karol Holenberg, Bolesław Warman, dr Mojsze Zajdeman, H.[ersz] J.[ojna] Zylber, Szmuel Żytomirski, Chaim Dowid Langfus, dr Gerszon Lewin, Uszer Lewinson, Ezriel Mantelmacher, Eliezer Nisenbaum, Sz.[aul] I.[cchok] Stupnicki, Icchok Słobodkin, Majer Icchok Srebnik, Awraham Englender, Mojsze Erlich, Pinchas Edelsztajn, dr [Nison] Płotkin, Szaul Finkelsztajn, Bencijon Kupersztajn, Jakow Kerszman, Icchok Rozenberg, Ludwik Rechtszaft, Owadia Szajnbrun, Awraham Szyf, Jehuda Lejb Szper)

Część trzecia. Zagłada LublinaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

341. Redakcja, Wstęp do materiałów o zagładzie Lublina
346. Tatiana Brustin-Berenstein, Wysiedlenia i zagłada gmin żydowskich w dystrykcie lubelskim w świetle liczb i dat
357. Jeszaja Trunk, Warunki sanitarne i śmiertelność w getcie
363. Tatiana Brustin-Berenstein, Akta lubelskiego Judenratu

Relacje świadków o zagładzie lubelskich Żydów przez hitlerowskich okupantów

383. Ida Rapaport-Gliksztajn, Getta w Lublinie i na Majdanie Tatarskim (martyrologia Żydów w Lublinie od wybuchu wojny do likwidacji getta)
419. Hersz Feldman, Z Majdanu do Dachau
431. Szloma Gruber, Pinchas Zyskind, Lucyna Domb-Goldkraut, Hela Miler, Jakow Kliaper i Saul Grinc, Lipowa i Majdan Tatarski
437. Szprynca Fajersztajn-Feldman, W podlubelskich wioskach
467. Sara Erlichman, W lubelskim szpitalu żydowskim pod okupacją
476. Irena Goldwag, W więzieniu w Lublinie
482. Herc Goldwag, Ostatnie miesiące na Majdanie Tatarskim
486. Mina Halbersztadt-Kaplan, „Wysiedlenie” w okresie Pesach
489. Nachman Korn, Poczta w getcie
490. Ester, Chana i Motel Szternblic, W getcie i lasach osmolickich
499. Ester Szternblic-Kac, Pierwsza akcja wysiedleńcza z Lublina do Sielc, opis jednego dnia
503. Profesor Nacham Korn, Problemy wychowawcze i sieroctwo w getcie
508. Likwidacja ochronki w Lublinie (ze zbioru dokumentów „Kinder-martirologie” Noe Grisa)
510. Henryk Kon, Dwoje uratowanych dzieci żydowskich
514. Awraham Lederman, W getcie i na zamku
516. Bernard Szwarc, Żydowscy jeńcy wojenni w Lublinie
519. Lublin w zapiskach z getta dr Ringelbluma

Majdanek

527. Obóz zagłady Majdanek (Komunikat Polsko-Radzieckiej Komisji Nadzwyczajnej do Zbadania Zbrodni Niemieckich dokonanych w obozie unicestwienia na Majdanku)
537. Komora gazowa na Majdanku – z broszury Konstantina Simonowa

Część czwarta. Lubelscy Żydzi w ruchu oporuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

549. Motel Szternblic, Partyzanci żydowscy w okolicach Lublina i Bychawy
553. Alter Roset, Grupa partyzantów spod Płouszowic
555. Michał Latersztajn, Partyzanci żydowscy w Armii Ludowej
567. Majer Szyldkraut, Żołnierz i bojownik Szlomo Mitelman
571. Mojsze Roszgold, Majer Cukerman, Lublinianie w wojnie o niepodległość państwa Izrael
573. Awraham Lisner, Lublinianie na polach bitewnych Hiszpanii. Wspomnienia o Jechezkielu Honiksztajnie
576. Lublinianin w lądowaniu w Normandii w 1944 roku. Kapral Mojsze Josef Szwed
577. Członek ruchu oporu dr Mojsze Blumensztok
578. Dowid Steg, Trzej lublinianie we francuskim ruchu oporu: Josef Bursztyn, Salek Bot i Henry Perec
582. Symcha Zylberberg, Bojownik z Hiszpanii Gedalia Szpiro
583. Partyzant Elijahu Walach i jego przyjaźń z Romain Rollandem

Część piąta. Lubelscy Żydzi na świecieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

593. Nachman Blumental, Lublin po drugiej wojnie światowej
599. Majer Szyldkraut, Jak wyzwolono Lublin
601. Icchok Rajchensztajn, Ziomkostwo lubelskie w Polsce
606. Majer Cukerman, Lublinianie w Izraelu
609. Bencjon Foks, Lublinianie w Los Angeles
610. Lejb Edelsztajn, Historia ziomkostwa lubelskiego w Paryżu (1929–1952)

Część szósta. Wołanie z góry butów (pisarze żydowscy o zagładzie Lublina)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

623. Awraham Zak, Na grobach ojców na Majdanku w 1946 roku
627. Awraham Zak, Na Majdanku (wiersze). a.) Stoję przed piecami b.) Baraki
628. Dowid (Cadok) Zakalik, W cieniu krematorium
632. Jechiel Granatsztajn, Nie mogę pisać o Tobie, Lublinie
634. Zerubabel, Wizyta w Lublinie na początku 1946 roku
637. G. Kenig, Pierwsze żydowskie wydarzenie kulturalne w wyzwolonym Lublinie
638. Icchok Grinbaum, Refleksje o żydowskim oporze
640. Mojsze Szulsztajn, Dwa wiersze: Przy ubraniach z Majdanka i Widziałem górę
642. Działacze społeczni żydowskiego Lublina (dodatkowe noty biograficzne: Josef Zigel, A. Lewi, Bela Mandelsberg-Szyldkraut, Eliezer Mokotowski, dr A. Mesz, Dina Feder, Brucha Kacenelnbogen, Isroel Kacenelnbogen, Icchok Sadeh)

Izkor [Pamiętaj]Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

645. Pozostali przy życiu Żydzi lubelscy pamięci pomordowanych [nekrologi]
665. Nazwy ulic wymienionych w księdze
665. Społeczności żydowskie w przedwojennej Polsce wymienione w księdze
667. Indeks osób

Przełożył z jidysz Adam Kopciowski

Lublin (Enciklopedia szel galujot)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W styczniu 1953 roku w Tel Awiwie podczas uroczystości związanych z wydaniem Dos buch fun Lublin Majer Cukerman przedstawił inicjatywę dokonania przekładu paryskiej księgi na język hebrajski. Decyzję tę motywowano przede wszystkim troską o dopowiedzenie i uzupełnienie treści, które w paryskim pierwowzorze zostały pominięte. W celu zebrania środków finansowych potrzebnych do wydania tego przekładu, 20 marca 1954 roku w telawiwskim hotelu Castel zorganizowano bal purimowy, połączony z kwestą. Pozyskano także pieniądze z ziomkostw w Nowym Jorku, Paryżu, Buenos Aires, Toronto i indywidualnych ofiarodawców19. Izraelska edycja lubelskiej księgi pamięci, zatytułowana Lublin, ukazała się w 1957 roku jako 5 tom serii Enciklopedia szel galujot; siferej-zikaron le-arecot ha-gola we-edethja (hebr. Encyklopedia diaspory; księgi pamięci krajów i gmin diaspory); jej redaktorami zostali Nachman Blumental oraz Meir Korzen20.

Treść książki składa się z przekładów artykułów zamieszczonych w Dos buch fun Lublin, uzupełnionych tekstami dotyczącymi historii Bundu, ruchu chasydzkiego oraz syjonistycznego, a także tekstami literackimi i opracowaniami dotyczącymi okresów wcześniej pominiętych21. Książka ukazała się w języku hebrajskim, z wyjątkiem rozdziału o ziomkostwach lubelskich, który opublikowano w jidysz.

Księga pamięci żydowskiego LublinaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 2011 roku w Lublinie opublikowano obszerny wybór artykułów z paryskiej księgi pamięci w tłumaczeniu na język polski. Publikacja zatytułowana Księga pamięci żydowskiego Lublina ukazała się nakładem wydawnictwa UMCS pod redakcją Adama Kopciowskiego.

 

Opracowanie na podstawie rozprawy Żydzi lubelscy i ich księga pamięci Adama Kopciowskiego.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kopciowski A., Żydzi lubelscy i ich księga pamięci, [w:] Księga pamięci żydowskiego Lublina, red. tenże, Lublin 2011.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia A. Kopciowski, Żydzi lubelscy i ich księga pamięci, [w:] Księga pamięci żydowskiego Lublina, red. tenże, Lublin 2011, s. 73.
  2. Wróć do odniesienia Tamże.
  3. Wróć do odniesienia Tamże.
  4. Wróć do odniesienia Tamże, s. 74.
  5. Wróć do odniesienia Tamże, s. 75.
  6. Wróć do odniesienia Tamże, s. 75–76.
  7. Wróć do odniesienia Tamże, s. 76.
  8. Wróć do odniesienia Tamże, s. 77.
  9. Wróć do odniesienia Tamże, s. 77–79.
  10. Wróć do odniesienia Tamże, s. 79–81.
  11. Wróć do odniesienia Tamże, s. 81–82.
  12. Wróć do odniesienia Tamże, s. 82–83.
  13. Wróć do odniesienia Tamże, s. 83.
  14. Wróć do odniesienia Tamże.
  15. Wróć do odniesienia Tamże, s. 87–90.
  16. Wróć do odniesienia Tamże, s. 95–97.
  17. Wróć do odniesienia Tamże, s. 99.
  18. Wróć do odniesienia Tamże, s. 101–102.
  19. Wróć do odniesienia Tamże, s. 103.
  20. Wróć do odniesienia Tamże.
  21. Wróć do odniesienia Tamże.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Inne materiały

Słowa kluczowe