Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Władysław Podstawka

 

1912-1942

Pochodził ze wsi Jakubowice Końskie pod Lublinem. Bogata osobowość i powikłane koleje losu stawały się dodatkową szansą jego liryki. Zaczynał polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, później - po odbyciu służby wojskowej - podjął tam studia prawnicze, które jednak rychło przerwał. Wiele mówi uwaga ks. Ludwika Zalewskiego, zawarta w nocie do Antologii współczesnych poetów lubelskich, dotycząca Podstawki, iż „Życie nie szczędzi mu przykrości i rozczarowań".31 Te właśnie doświadczenia stanowiły jedno ze źródeł jego gorzkiej poezji.

Podstawka debiutował zbiorem wierszy Stopy w niewoli (1936), które kształtowały się częściowo jeszcze pod wpływem lektury poezji skamandryckiej, później widoczne było już oddziaływanie twórczości Józefa Łobodowskiego. Poeta kreował postać bohatera lirycznego, który jest wygnańcem skazanym na wędrówkę oraz bezcelową i bezowocną tułaczkę. Był to już więc człowiek wykorzeniony, o pogmatwanym losie, stale zagrożony i bezbronny wobec świata. Młodość jego została nacechowana tragizmem, goryczą i udręką istnienia. Dramatyzm wierszy Podstawki polegał także na rozdarciu bohatera między światem opuszczonym i zdradzonym, do którego wraca stale wyobraźnią (mówią o tym wiersze poświęcone matce oraz pejzażowi wiejskiemu) i krajobrazem miejskim, w którym żyje, pozostając wobec niego w nieustannej opozycji. Ujęcia te zapowiadały pewne wątki problemowe, które okazały się bardzo znamienne dla tzw. nurtu wiejskiego w literaturze. Również wiersze erotyczne Podstawki mówiły o miłości zawiedzionej lub nie spełnionej.

W jego liryce pojawiały się często motywy śmierci i przeczucia nadchodzącej zagłady. Tendencje te, niezależnie od osobistych doświadczeń poety, można łączyć z oddziaływaniem twórczości Czechowicza, do którego Podstawka zbliżył się pod koniec lat trzydziestych, gdy - osiedliwszy się w Warszawie - wszedł do kręgu poetów skupionych wokół autora nuty człowieczej. Oddziaływały także niewątpliwie na niego utwory żagarystów wileńskich, zwłaszcza Czesława Miłosza i Jerzego Zagórskiego. Wiersze Podstawki z ostatnich lat przed wojną wykazują w każdym razie wiele cech, które pozwalają je łączyć z katastroficznym nurtem poezji międzywojennej. Znamienne dla twórczości autora Stóp w niewoli było nasycenie jej poetycką fantastyką, korzystającą często z inspiracji wyobraźni ludowej. Podstawka nadawał swoim utworom wyrazistą konstrukcję gatunkową (np. poemat, pieśń, list, elegia), przy czym widać było wyraźną ewolucję od lirycznych form wypowiedzi do ujęć narracyjno-epickich.

W 1939 roku poeta zapowiadał wydanie tomu pt. Śpiewy z pożaru, zawierającego utwory z ostatnich lat. Wybuch wojny stanął na przeszkodzie jego publikacji. Wiersze z tego czasu zmierzały ku większej dojrzałości wyrazu, świadczyły też o nasileniu się tonacji katastroficznej. Oto fragment Pożaru ogrodów.

O, czarne kręgi huczą, z łoskotem się toczą
i grozę niepojętą ukazują oczom:
ogrody pełne kwiatów pożoga ogarnia!
Przepada świat jedyny śpiewu i kochania -
przy wrotach przed płomieniem staje groźny anioł,
wskazując mieczem drogę smutku i męczarni.

W czasie kampanii wrześniowej Podstawka został wzięty do niemieckiej niewoli, skąd rodzinie udało się go wydostać. W pewien czas później, po aresztowaniu przez Niemców, znalazł się w obozie oświęcimskim, skąd już nie powrócił.32 Śmierć tę można uznać za jedno z tragicznych spełnień jego poetyckich wizji i przeczuć.
 


Tomik:
Stopy w niewoli (1936)

 



Źródło: Kłak T., Miasto poetów, Poezja lubelska 1918-1939


_________________
31 L. Zalewski ks., Życiorysy i bibliografia poetów lubelskich [w:] tenże, Antologia współczesnych poetów lubelskich, s.177.
32 K. Turowski, Władysław Podstawka zginął w Oświęcimiu, „Kamena” 1963, nr 5.